Nói lắp là gì? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh nói lắp

Nói lắp là gì? 

Nói lắp là một chứng rối loạn giọng nói có thể khiến một người lặp lại, ngắt quãng hoặc kéo dài âm thanh, âm tiết hoặc từ khi cố gắng nói. Nếu nói lắp, bạn có thể biết mình muốn nói gì nhưng lại cảm thấy khó hiểu từ ngữ. Các từ có vẻ bị kẹt hoặc có thể thấy mình lặp đi lặp lại chúng, cũng có thể tạm dừng ở một số âm tiết nhất định. Nói lắp ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, nhưng thường thấy nhất ở trẻ em từ 2 đến 6 tuổi.

Nếu tật nói lắp mắc phải ở tuổi trưởng thành do một nguyên nhân cụ thể như đột quỵ hoặc chấn thương não, thì nó được gọi là nói lắp do thần kinh. Một dạng nói lắp hiếm gặp được gọi là nói lắp do tâm lý gây ra bởi chấn thương tình cảm hoặc các vấn đề khác trong não hoặc do lý trí.

Mặc dù không thể điều trị dứt điểm chứng nói lắp nhưng có thể làm một số điều để cải thiện khả năng nói.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nói lắp

Các dấu hiệu nói lắp bao gồm:

• Khó để phát âm rõ ràng một từ, một câu.

• Kéo dài một từ hoặc các âm trong một từ, một câu nói.

• Lặp lại liên tục các âm tiết.

• Dấu lặng ngắn cho một số âm tiết hoặc từ nhất định hoặc tạm dừng trong một từ (từ đứt quãng).

• Thêm các từ thừa như "ừm" nếu dự đoán khó chuyển sang từ tiếp theo.

• Căng thẳng quá mức, gồng mình để có thể phát âm một từ.

• Lo lắng khi nói chuyện.

Nói lắp có thể đi kèm với:

• Nháy mắt nhanh.

• Run môi hoặc hàm.

• Giật đầu.

• Nói lắp có thể trầm trọng hơn khi bị kích thích, căng thẳng, mất tự chủ, áp lực.

• Nói trước một nhóm người, trước đám đông hoặc nói chuyện điện thoại là yếu tố khó khăn đối với những người nói lắp.

• Tuy nhiên, người nói lắp có thể nói không lắp khi nói chuyện với chính mình, hát hoặc nói đồng thanh với người khác.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh nói lắp

Nói lắp có thể dẫn đến:

• Gây khó hiểu khi giao tiếp với người khác.

• Đang lo lắng về việc nói.

• Không nói hoặc né tránh các tình huống bắt buộc phải nói.

• Giảm khả năng tham gia các hoạt động cộng đồng.

• Bị bắt nạt hoặc bị trêu chọc.

• Lòng tự trọng thấp.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến nói lắp

Các nguyên nhân có thể gây ra chứng nói lắp bao gồm:

• Bất thường trong kiểm soát động cơ lời nói. Một số bằng chứng chỉ ra rằng có thể liên quan đến những bất thường trong kiểm soát vận động lời nói, chẳng hạn như thời gian, cảm giác và phối hợp vận động.

• Di truyền học.

Nói lắp do các nguyên nhân khác:

• Khả năng nói trôi chảy có thể bị gián đoạn do những nguyên nhân khác: Tai biến mạch máu não, chấn thương sọ não hoặc các rối loạn não khác (nói lắp do thần kinh).

• Bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, tâm lý, căng thẳng.

Những ai có nguy cơ mắc phải nói lắp?

Nam giới thường nói lắp nhiều hơn so với nữ giới. 

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải nói lắp

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc nói lắp, bao gồm:

• Thời thơ ấu chậm phát triển: Trẻ em chậm phát triển hoặc các vấn đề về giọng nói khác có thể dễ bị nói lắp hơn.

• Có người thân nói lắp: Nói lắp có xu hướng chạy trong gia đình.

• Căng thẳng: Căng thẳng trong gia đình, kỳ vọng cao của cha mẹ hoặc các loại áp lực khác có thể làm trầm trọng thêm tật nói lắp hiện có.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nói lắp

Chẩn đoán được thực hiện bởi bác sĩ chuyên môn để đánh giá và điều trị trẻ em, người lớn bị rối loạn ngôn ngữ.

Nếu là cha mẹ

Bác sĩ chuyên môn sẽ khảo sát cha mẹ về:

• Tiền sử sức khỏe của con, bao gồm thời điểm trẻ bắt đầu nói lắp và khi nào nói lắp thường xuyên nhất.

• Hỏi về cuộc sống của con, chẳng hạn như mối quan hệ với những người khác và kết quả học tập ở trường.

• Nói chuyện với con và có thể yêu cầu con đọc to để theo dõi những khác biệt nhỏ trong lời nói.

• Phân biệt giữa việc lặp lại các âm tiết và phát âm sai các từ là bình thường ở trẻ nhỏ và nói lắp có thể là tình trạng lâu dài.

• Loại trừ một tình trạng tiềm ẩn có thể gây ra giọng nói không đều, chẳng hạn như hội chứng Tourette.

Nếu là người lớn nói lắp

Bác sĩ có thể:

• Tiền sử sức khỏe bao gồm cả khi bắt đầu nói lắp và khi nào nói lắp là thường xuyên nhất.

• Loại trừ tình trạng sức khỏe tiềm ẩn có thể gây ra nói lắp.

• Đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn việc nói lắp ảnh hưởng đến các mối quan hệ, thành tích học tập, sự nghiệp và các lĩnh vực khác trong cuộc sống như thế nào, và mức độ căng thẳng mà nó gây ra.

Phương pháp điều trị nói lắp hiệu quả

Điều trị có thể không loại bỏ tất cả chứng nói lắp, nhưng có thể dạy các kỹ năng giúp:

• Cải thiện khả năng nói trôi chảy.

• Phát triển giao tiếp hiệu quả.

• Tham gia đầy đủ các hoạt động ở trường, cơ quan và xã hội.

Một vài ví dụ về cách tiếp cận điều trị bao gồm:

• Liệu pháp ngôn ngữ: Liệu pháp âm ngữ có thể dạy nói chậm lại và học cách chú ý khi nói lắp. 

• Các thiết bị điện tử: Một số thiết bị điện tử có sẵn để tăng cường sự trôi chảy. 

• Liệu pháp nhận thức hành vi: Loại liệu pháp tâm lý này có thể giúp học cách xác định và thay đổi cách suy nghĩ có thể khiến chứng nói lắp trở nên tồi tệ hơn. Nó cũng có thể giúp giải quyết các vấn đề căng thẳng, lo lắng hoặc lòng tự trọng liên quan đến tật nói lắp.

• Tương tác giữa cha mẹ và con cái là một phần quan trọng trong việc giúp trẻ điều trị với tật nói lắp. Thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa về ngôn ngữ-ngôn ngữ để xác định cách tiếp cận tốt nhất cho con.

• Chưa có nghiên cứu nào về loại thuốc điều trị nói lắp.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nói lắp

Chế độ sinh hoạt

• Tuân thủ điều trị, tái khám định kỳ để bác sĩ theo dõi và điều trị phù hợp.

• Tâm lý ảnh hưởng nhiều đến việc nói lắp, không nên căng thẳng, mất bình tĩnh, quá cảm xúc sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc phát âm.

Chế độ dinh dưỡng

• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.

Phương pháp phòng ngừa nói lắp hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Hạn chế căng thẳng quá mức.

• Nếu do di truyền, bẩm sinh thì cần theo các bài tập trị liệu để cải thiện khả năng phát âm, diễn đạt ngôn ngữ.

• Tránh va chạm mạnh, đặc biệt là va chạm gây tổn thương thần kinh.