Thoái hóa tiểu não: Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị

Thoái hóa tiểu não là gì?

Tiểu não là một phần của bộ não nằm ở phía sau đầu, ngay phía trên và phía sau nơi tủy sống kết nối với đại não. Tiểu não liên quan đến chức năng vận động tinh vi, thăng bằng, tư thế, ngôn ngữ cũng như kiểm soát cảm xúc như điều chỉnh phản ứng sợ hãi và khoái cảm.

Thoái hóa tiểu não là một quá trình trong đó các tế bào thần kinh trong tiểu não suy thoái và chết đi. Vì tiểu não góp phần phối hợp và điều hòa các hoạt động vận động, cũng như kiểm soát trạng thái cân bằng của cơ thể con người, nên bất kỳ tổn thương nào của tiểu não đều có thể gây ra các triệu chứng bao gồm dáng đi vụng về, khó giữ thăng bằng, cử động cơ không kiểm soát và nói ngọng.

Nhiều nguyên nhân có thể gây thoái hóa tiểu não, bao gồm lạm dụng rượu, đột quỵ, khối u ở tiểu não, bệnh đa xơ cứng, một số loại thuốc và rối loạn di truyền. Thoái hóa tiểu não liên quan đến rượu là phổ biến nhất. Các nghiên cứu cho thấy khoảng 12% đến 27% số người nghiện rượu có mắc thoái hóa tiểu não.

Thoái hóa tiểu não thường xảy ra ở những người trong độ tuổi từ 45 đến 65, tuy nhiên độ tuổi khởi phát triệu chứng sẽ khác nhau tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Đối với thoái hóa tiểu não cận ung thư, độ tuổi khởi phát trung bình là 50 tuổi, thường ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn nữ giới.

Triển vọng sống lâu dài của bệnh nhân bị thoái hóa tiểu não sẽ khác nhau tùy theo nguyên nhân cơ bản của bệnh. Tuy nhiên hầu hết đều diễn biến xấu, tiến triển nặng dần và thường gây tử vong.

Những triệu chứng của thoái hóa tiểu não

Các triệu chứng thoái hóa tiểu não có thể bao gồm:

• Yếu cơ;
• Run;
• Loạng choạng, ngã;
• Chứng khó đọc (khó phát âm);
• Chứng khó nuốt;
• Chóng mặt;
• Rung giật nhãn cầu;
• Liệt mặt;
• Nhìn đôi.

Những người bị thoái hóa tiểu não cũng có thể bị rối loạn sức khỏe tâm thần như:

• Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD);
• Rối loạn phổ tự kỷ;
• Tâm thần phân liệt.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng nào của thoái hóa tiểu não, đặc biệt là các bất thường về thăng bằng, lời nói, thị lực, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được bác sĩ thăm khám và chỉ định các xét nghiệm giúp chẩn đoán và loại trừ các nguyên nhân nguy hiểm đến tính mạng của bạn.

Nguyên nhân dẫn đến thoái hóa tiểu não

Nguyên nhân sâu xa của tình trạng thoái hóa tiểu não có thể là do một loạt các tình trạng di truyền hoặc mắc phải (không di truyền), bao gồm các bệnh lý thần kinh, rối loạn cận ung thư, thiếu hụt dinh dưỡng và nghiện rượu.

• Bệnh thần kinh: Bất kỳ bệnh nào của hệ thần kinh trung ương, bao gồm các bất thường của não và tủy sống, trong đó có tiểu não. Một số loại bệnh phổ biến nhất bao gồm bệnh Alzheimer, bại não, động kinh, đa xơ cứng (MS), bệnh Parkinson và đột quỵ.
• Rối loạn cận ung thư: Rối loạn cận ung thư là phản ứng tự miễn dịch quá mức của cơ thể đối với khối u ác tính. Rối loạn cận ung thư phổ biến ở những người trung niên, những người mắc bệnh ung thư phổi, ung thư bạch huyết, ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú.
• Thiếu dinh dưỡng: Tình trạng thiếu hụt chất dinh dưỡng phổ biến nhất ở trẻ sơ sinh, người già, người nghèo và những người mắc chứng rối loạn ăn uống.
• Nghiện rượu: Nghiện rượu dẫn đến suy giảm khả năng hấp thụ hoặc sử dụng vitamin Thiamine (vitamin B1) của cơ thể, do đó gây tổn thương thoái hóa các tế bào tiểu não.

Những ai có nguy cơ mắc thoái hóa tiểu não

Thoái hóa tiểu não thường xảy ra ở những người trong độ tuổi từ 45 đến 65, tuy nhiên độ tuổi khởi phát triệu chứng sẽ khác nhau tùy theo nguyên nhân gây bệnh. Vì thoái hóa tiểu não có thể do nguyên nhân di truyền nên nếu trong gia đình có người mắc thoái hóa tiểu não, bạn sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh hơn những người khác.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc thoái hóa tiểu não

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc thoái hóa tiểu não bao gồm:

• Lạm dụng rượu.
• Sử dụng ma túy.
• Chấn thương đầu.
• Suy dinh dưỡng.
• Các vấn đề về tuyến giáp.
• Các bệnh tự miễn dịch: Sarcoidosis, bệnh celiac và các bệnh tự miễn khác có thể gây thoái hóa tiểu não.
• Tiếp xúc với độc chất: Ngộ độc kim loại nặng, chẳng hạn như chì hoặc thủy ngân.
• Sử dụng thuốc an thần, chẳng hạn như Phenobarbital, Benzodiazepin; thuốc chống động kinh, chẳng hạn như Phenytoin.

Phương pháp chẩn đoán thoái hóa tiểu não

Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn mắc thoái hóa tiểu não, họ sẽ thực hiện đánh giá cẩn thận các triệu chứng của bạn. Họ cũng sẽ xem xét tiền sử mắc bệnh của cá nhân và gia đình của bạn. Bác sĩ sẽ khám sức khỏe tổng quát, đặc biệt khám các chức năng thần kinh để phát hiện các dấu hiệu bất thường khác.

Để xác nhận chẩn đoán, bác sĩ có thể sẽ đề xuất một số xét nghiệm sau:

• Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp CT (chụp cắt lớp vi tính): Nếu bạn bị thoái hóa tiểu não, các xét nghiệm hình ảnh học này có thể cho thấy tiểu não nhỏ đi so với bình thường. Những xét nghiệm này cũng có thể phát hiện các tình trạng não khác, chẳng hạn như khối u não hoặc bằng chứng về đột quỵ.
• Chọc dịch não tủy: Xét nghiệm này có thể giúp chẩn đoán rối loạn cận ung thư hoặc chẩn đoán phân biệt với các nguyên nhân nhiễm trùng thần kinh khác.
• Xét nghiệm máu: Trong một số trường hợp, những người mắc bệnh ung thư và rối loạn cận ung thư có thể có lượng kháng thể đặc hiệu cao trong máu.
• Xét nghiệm di truyền: Bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm di truyền để xác định xem liệu đột biến gen có gây ra thoái hóa tiểu não di truyền hay không.

Phương pháp điều trị thoái hóa tiểu não hiệu quả

Việc điều trị thường phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây ra rối loạn chức năng não của bạn. Tuy nhiên, thuốc đôi khi có thể giúp kiểm soát một số triệu chứng nhất định, bao gồm run hoặc các vấn đề về đi lại và chóng mặt.

Điều trị thoái hóa tiểu não cận ung thư có thể bao gồm:

• Hóa trị: Hóa trị là phương pháp điều trị bằng các hóa chất mạnh để tiêu diệt các tế bào ung thư đang phát triển nhanh trong cơ thể bạn.
• Xạ trị: Là một loại phương pháp điều trị ung thư. Phương pháp điều trị này sử dụng chùm năng lượng mạnh để tiêu diệt tế bào ung thư. Xạ trị thường sử dụng tia X.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Glucocorticoid như Methylprednisolone giúp chống viêm, kiểm soát triệu chứng.
• Liệu pháp miễn dịch: Các thuốc như Rituximab và Tacrolimus đều có thể giúp kiểm soát triệu chứng ở những bệnh nhân bị thoái hóa tiểu não cận ung thư.
• Sự kết hợp khác nhau của hóa trị, xạ trị và phẫu thuật để loại bỏ khối u.

Điều trị thoái hóa tiểu não liên quan đến rượu có thể bao gồm:

• Không uống rượu.
• Bổ sung Vitamin: Bổ sung Thiamine, vitamin B hoặc E có thể điều trị thoái hóa tiểu não do rượu hoặc do thiếu hụt dinh dưỡng.

Những người mắc bất kỳ dạng thoái hóa tiểu não nào cũng có thể cần liệu pháp vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ. Những liệu pháp này có thể giúp bạn cải thiện:

• Kỹ năng vận động để bạn có thể thực hiện các hoạt động hàng ngày.
• Sức mạnh cơ bắp và sự phối hợp thực hiện các động tác.
• Kỹ năng nuốt, nói và ngôn ngữ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của thoái hóa tiểu não

Chế độ sinh hoạt:

• Uống nhiều nước ít nhất 2 lít nước/ngày;
• Không uống rượu;
• Làm việc xen kẽ nghỉ ngơi hợp lý;
• Tập thể dục ít nhất 30 - 40 phút mỗi ngày;
• Hãy đến gặp ngay bác sĩ nếu có các triệu chứng như mất thăng bằng khi đi lại, chóng mặt, nhìn mờ, khó nuốt hay có bất kỳ lo lắng nào trong quá trình điều trị.

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế các thức ăn chế biến sẵn hoặc thức ăn đông lạnh như thịt xông khói, xúc xích, lạp xưởng.
• Hạn chế thức ăn nhanh như khoai tây chiên, gà rán.
• Tránh đồ ăn và đồ uống có đường.
• Bổ sung thức ăn giàu omega-3 như cá hồi, cá trích, cá thu, cá mòi.
• Bổ sung vitamin B1. Các thực phẩm chứa nhiều vitamin B1 bao gồm rau bina, cà tím, cà chua, mầm lúa mì, yến mạch, lúa mạch, sữa chua.

Hãy liên hệ với chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn chế độ ăn uống lành mạnh và phù hợp với tình trạng của bạn.

Phương pháp phòng ngừa thoái hóa tiểu não hiệu quả

Để phòng ngừa thoái hóa tiểu não cần thực hiện các điều sau:

• Không uống rượu.
• Phát hiện và điều trị kịp thời các bệnh lý ung thư.
• Chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.
• Tránh tiếp xúc với độc chất.