Âm đạo là gì? Vị trí, cấu tạo và chức năng âm đạo

Nhiều người vẫn nhầm lẫn giữa âm đạo và âm hộ, hoặc chưa nắm rõ vị trí, cấu trúc, cũng như chức năng cụ thể của âm đạo. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết, chuẩn xác từ các nguồn y tế uy tín trong và ngoài nước, giúp bạn tự tin hơn trong việc chăm sóc vùng kín và bảo vệ sức khỏe sinh sản.

Âm đạo là gì?

Âm đạo là một ống cơ - màng nhầy nối tử cung với cửa ngoài của cơ quan sinh dục nữ. Đây là một phần quan trọng trong hệ sinh sản, nằm hoàn toàn bên trong cơ thể, khác với âm hộ - phần bên ngoài bao gồm môi lớn, môi nhỏ và âm vật. Âm đạo có đặc tính đàn hồi, co giãn mạnh, và có khả năng tự bôi trơn khi được kích thích, hỗ trợ cho các chức năng sinh lý như quan hệ tình dục và sinh sản.

Hàm lượng dịch tiết âm đạo thay đổi tùy theo chu kỳ kinh nguyệt, trạng thái kích thích, hoặc tình trạng sức khỏe. Âm đạo không chỉ là một cơ quan sinh sản mà còn đóng vai trò trong việc duy trì sức khỏe tổng thể của phụ nữ khi được chăm sóc đúng cách.

Vị trí âm đạo nằm ở đâu?

Âm đạo nằm trong vùng chậu, phía dưới lỗ niệu đạo và phía trên hậu môn, kết nối trực tiếp với tử cung bên trong cơ thể. Vị trí của âm đạo nằm sau bàng quang và niệu đạo, phía trước trực tràng, tạo một góc nghiêng khoảng 45 - 70° so với mặt phẳng nằm ngang. Điều này giúp âm đạo thực hiện các chức năng sinh lý mà không gây áp lực lên các cơ quan lân cận.

Vị trí đặc biệt này cũng lý giải tại sao các vấn đề ở âm đạo, như viêm nhiễm hoặc co thắt, có thể ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận như bàng quang hoặc trực tràng, gây ra các triệu chứng khó chịu.

Độ sâu của âm đạo là bao nhiêu?

Trung bình độ sâu âm đạo dao động từ 6 - 8 cm (khoảng 62,7 mm) tính từ cổ tử cung đến cửa âm đạo, theo các nghiên cứu y khoa. Khi ở trạng thái không kích thích, âm đạo dài khoảng 7 - 10 cm, nhưng khi hưng phấn hoặc trong quá trình sinh nở, âm đạo có thể giãn ra đến 11 - 20 cm nhờ khả năng co giãn vượt trội.

Khả năng này cho phép âm đạo thích nghi với các hoạt động như quan hệ tình dục hoặc sinh con. Độ sâu và khả năng co giãn của âm đạo có thể khác nhau giữa các cá nhân, tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng sinh lý.

Cấu tạo của âm đạo

Cửa âm đạo (tiền đình âm đạo)

Cửa âm đạo là phần mở bên ngoài, được bảo vệ bởi môi âm hộ và màng trinh (nếu còn). Đây là khu vực nhạy cảm, chứa nhiều dây thần kinh, đóng vai trò quan trọng trong cảm giác tình dục.

Thành âm đạo

Thành âm đạo là một ống cơ - mô sợi được phủ bởi lớp màng nhầy, có các nếp nhăn gọi là rugae, giúp âm đạo co giãn linh hoạt. Thành trước của âm đạo ngắn hơn thành sau, tạo hình dạng chữ H khi ở trạng thái không giãn. Khu vực này giàu mạch máu và dây thần kinh, hỗ trợ cảm giác và tiết dịch bôi trơn.

Màng trinh

Màng trinh là một lớp màng mỏng nằm gần cửa âm đạo, có hình dạng và độ dày rất đa dạng. Ở một số người, màng trinh có thể rách do các hoạt động như quan hệ tình dục, vận động mạnh, hoặc sử dụng tampon, nhưng điều này không ảnh hưởng đến chức năng của âm đạo.

Chức năng âm đạo để làm gì?

Quan hệ tình dục

Âm đạo đón nhận dương vật và tinh dịch trong quá trình giao hợp. Nhờ khả năng co giãn và tiết dịch bôi trơn, âm đạo giảm ma sát, tăng khoái cảm và hỗ trợ quá trình này diễn ra thoải mái hơn.

Đường dẫn kinh nguyệt

Âm đạo là kênh thoát máu kinh và mô tử cung trong chu kỳ kinh nguyệt hàng tháng, đảm bảo quá trình này diễn ra thuận lợi.

Thụ thai

Âm đạo tiếp nhận tinh trùng, tạo điều kiện để tinh trùng di chuyển qua cổ tử cung đến vòi trứng, hỗ trợ quá trình thụ thai. Dịch tiết âm đạo trong giai đoạn rụng trứng cũng giúp tinh trùng di chuyển dễ dàng hơn.

Đường sinh sản

Âm đạo là kênh sinh đẻ, có khả năng giãn cực đại để thai nhi đi qua trong quá trình sinh nở, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Cơ chế tự làm sạch của âm đạo phụ nữ là gì?

Âm đạo có khả năng tự làm sạch nhờ hệ vi sinh vật, chủ yếu là vi khuẩn Lactobacillus, tạo môi trường axit với pH 3,8 - 4,5, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm gây hại. Niêm mạc âm đạo tiết dịch nhầy và huyết trắng sinh lý, giúp loại bỏ tế bào chết, vi sinh vật dư thừa và các chất cặn bã.

Cơ chế này hoạt động hiệu quả khi âm đạo khỏe mạnh, nhưng có thể bị rối loạn do các yếu tố như thụt rửa sâu, sử dụng kháng sinh, hoặc thay đổi nội tiết tố.

Triệu chứng cho thấy âm đạo đang gặp bất thường

Một số dấu hiệu cảnh báo âm đạo có vấn đề bao gồm:

• Ngứa, nóng rát, đau: Đặc biệt khi quan hệ hoặc tiểu tiện.
• Dịch tiết bất thường: Nhiều, có mùi hôi, đổi màu (xám, xanh, vàng).
• Chảy máu bất thường: Giữa chu kỳ kinh hoặc sau quan hệ.
• Đau vùng chậu: Kèm theo cảm giác châm chích hoặc sưng đỏ.

Nếu gặp các triệu chứng này, bạn nên thăm khám bác sĩ phụ khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các bệnh lý ở âm đạo thường gặp

Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở âm đạo, với những đặc điểm lâm sàng cơ bản giúp nhận diện và phân biệt:

• Viêm âm đạo do vi khuẩn (BV): Thường gây ra khí hư màu xám, có mùi tanh như mùi cá ươn. Bệnh thường xuất hiện khi mất cân bằng hệ vi khuẩn âm đạo.
• Viêm âm đạo do nấm Candida: Biểu hiện bằng ngứa rát âm hộ và khí hư màu trắng đục, đặc như bã đậu. Bệnh thường tái phát, đặc biệt ở phụ nữ dùng kháng sinh dài ngày.
• Viêm âm đạo do Trichomonas: Gây khí hư màu vàng xanh, có bọt và mùi hôi khó chịu. Có thể kèm theo cảm giác ngứa và rát khi tiểu tiện.
• Vaginismus (co thắt âm đạo): Là tình trạng co thắt cơ âm đạo không chủ ý, khiến giao hợp trở nên đau đớn hoặc không thể thực hiện. Thường liên quan đến yếu tố tâm lý hoặc sang chấn tình dục.
• Khô âm đạo: Thường gặp ở phụ nữ sau mãn kinh do thiếu hụt estrogen. Gây cảm giác khô rát, đau khi giao hợp và dễ nhiễm khuẩn.
• Sa sinh dục và ung thư âm đạo: Là các tình trạng hiếm gặp, nhưng cần được phát hiện sớm qua thăm khám phụ khoa định kỳ. Biểu hiện có thể bao gồm cảm giác nặng vùng chậu hoặc bất thường trong âm đạo.

Các lưu ý để giúp âm đạo luôn khỏe mạnh

Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp duy trì sức khỏe âm đạo, ngăn ngừa viêm nhiễm và các vấn đề phụ khoa thường gặp:

• Tránh thụt rửa sâu: Không nên đưa dung dịch hoặc nước vào sâu trong âm đạo, vì có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh. Ưu tiên dùng dung dịch vệ sinh có pH cân bằng (4,0 - 4,5) hoặc chỉ dùng nước sạch.
• Vệ sinh đúng cách: Cần lau khô vùng kín sau khi đi vệ sinh hoặc tắm, tránh để ẩm ướt gây sinh sôi vi khuẩn. Lau từ trước ra sau để hạn chế lây nhiễm vi khuẩn từ hậu môn.
• Mặc quần lót thoáng khí: Nên chọn loại quần lót bằng vải cotton, có độ thoáng và thấm hút tốt. Thay quần lót mỗi ngày và tránh mặc đồ bó sát.
• Tập bài Kegel: Các bài tập này giúp tăng cường cơ sàn chậu, hỗ trợ chức năng sinh sản, cải thiện khoái cảm và kiểm soát tiểu tiện tốt hơn.
• Khám phụ khoa định kỳ: Nên đi khám mỗi 6 - 12 tháng, kể cả khi không có triệu chứng. Cân nhắc làm xét nghiệm tầm soát ung thư cổ tử cung như Pap smear và HPV khi có chỉ định.

Một số điều cần biết về âm đạo

Âm đạo có mấy lỗ?

Âm đạo chỉ có một lỗ duy nhất, nối từ cửa ngoài qua màng trinh đến cổ tử cung, đảm bảo các chức năng sinh lý.

Điểm G có trong âm đạo không?

“Điểm G” được cho là nằm ở thành trước âm đạo, khoảng 2 - 3 cm bên trong, nhưng các nghiên cứu khoa học vẫn chưa thống nhất về sự tồn tại và vai trò của nó.

Có nên thụt rửa âm đạo không?

Không nên thụt rửa sâu hoặc sử dụng dung dịch mạnh, vì điều này có thể phá vỡ cân bằng pH, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.

Dịch tiết âm đạo có vai trò như thế nào?

Huyết trắng sinh lý giúp bôi trơn, làm sạch âm đạo, bảo vệ khỏi vi khuẩn gây hại, và hỗ trợ tinh trùng di chuyển trong quá trình thụ thai.

Âm đạo là một cơ quan đặc biệt với cấu tạo động và đa chức năng, bao gồm quan hệ tình dục, dẫn máu kinh, thụ thai và sinh sản. Hiểu rõ về vị trí, cấu trúc, chức năng và các dấu hiệu bất thường của âm đạo là nền tảng để phụ nữ chăm sóc sức khỏe vùng kín hiệu quả. Thực hiện vệ sinh đúng cách, tránh thụt rửa sâu, tập Kegel và khám phụ khoa định kỳ sẽ giúp âm đạo luôn khỏe mạnh, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống.