Tử cung là gì? Cấu tạo của tử cung và sự thay đổi khi phụ nữ mang thai

Với cấu trúc đặc biệt và khả năng co giãn vượt trội, tử cung không chỉ giúp bảo vệ mà còn nuôi dưỡng phôi thai trong suốt chín tháng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cấu tạo, vai trò của tử cung cũng như những thay đổi mà tử cung trải qua khi người phụ nữ mang thai.

Tử cung là gì?

Tử cung, hay còn gọi là dạ con, là một cơ quan quan trọng thuộc hệ sinh sản của phụ nữ, có vai trò then chốt trong quá trình mang thai và sinh nở. Tử cung có hình dạng như một quả lê úp ngược, với cấu tạo từ những lớp cơ dày và linh hoạt, giúp bảo vệ và nuôi dưỡng thai nhi suốt thời gian mang bầu. Khi trứng được thụ tinh, tử cung chính là nơi để phôi làm tổ, tạo môi trường lý tưởng cho sự phát triển của thai nhi cho đến ngày chào đời. Ngoài ra, tử cung còn co bóp mạnh mẽ để giúp đưa em bé ra ngoài trong quá trình sinh nở.

Cấu tạo của tử cung

Cấu tạo của tử cung bao gồm bốn phần chính: Đáy tử cung, thân tử cung, eo cổ tử cung, và cổ tử cung. Mỗi phần đều đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chức năng sinh sản và hỗ trợ quá trình mang thai.

Đáy tử cung

Đáy tử cung là phần trên cùng và rộng nhất của tử cung, nằm ngay phía trên các lỗ nối của ống dẫn trứng. Đáy tử cung có hình dạng hơi tròn, giúp mở rộng bề mặt của tử cung và là nơi tiếp nhận trứng đã thụ tinh. Trong quá trình mang thai, đáy tử cung đóng vai trò quan trọng khi tử cung lớn lên và giúp giữ cho thai nhi có đủ không gian phát triển.

Thân tử cung

Thân tử cung là phần giữa và lớn nhất của tử cung, nơi thai nhi làm tổ và phát triển. Phần này có cấu tạo từ nhiều lớp cơ dày và mạnh mẽ, với lớp trong cùng gọi là nội mạc tử cung – lớp có khả năng tái tạo và thay đổi hàng tháng theo chu kỳ kinh nguyệt. Nội mạc tử cung là nơi mà trứng đã thụ tinh bám vào để phát triển thành phôi, đồng thời cung cấp dưỡng chất nuôi dưỡng thai nhi suốt thời gian mang bầu.

Eo cổ tử cung

Eo cổ tử cung là phần hẹp nối giữa thân tử cung và cổ tử cung. Eo cổ tử cung có đặc điểm co giãn linh hoạt, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho tử cung đóng kín trong thời gian mang thai, nhằm bảo vệ thai nhi khỏi những tác động từ bên ngoài. Khi đến giai đoạn chuyển dạ, eo cổ tử cung bắt đầu giãn nở, hỗ trợ quá trình sinh nở diễn ra dễ dàng hơn.

Cổ tử cung

Cổ tử cung là phần thấp nhất của tử cung, nằm gần âm đạo và hoạt động như một “cổng” để kiểm soát sự ra vào giữa tử cung và âm đạo. Trong những ngày thông thường, cổ tử cung có dạng kín để ngăn chặn vi khuẩn và bảo vệ tử cung khỏi các tác nhân gây hại. Trong quá trình chuyển dạ, cổ tử cung sẽ dần dần mở rộng để cho phép em bé đi qua âm đạo và chào đời. Cổ tử cung cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tiết ra chất nhầy, giúp tinh trùng dễ dàng di chuyển vào tử cung để gặp trứng.

Cổ tử cung được cấu tạo gồm 3 phần:

• Lỗ trong cổ tử cung: Là phần bên trong của cổ tử cung dẫn đến tử cung;
• Lòng ống cổ tử cung: Đây là một ống dạng hình trụ nối tử cung với âm đạo;
• Lỗ ngoài cổ tử cung: Đây là phần thấp nhất của cổ tử cung, nối cổ tử cung với âm đạo.

Vai trò của dạ con là gì?

Tử cung là cơ quan quan trọng nhất trong hệ sinh sản của phụ nữ với những vai trò như sau:

• Nơi làm tổ và nuôi dưỡng thai nhi: Dạ con là nơi trứng đã thụ tinh làm tổ và phát triển thành thai nhi. Lớp nội mạc tử cung cung cấp dưỡng chất cần thiết để nuôi dưỡng phôi thai trong những giai đoạn đầu tiên của cuộc sống.
• Bảo vệ thai nhi suốt thai kỳ: Dạ con có cấu trúc cơ dày, linh hoạt, giúp giữ thai nhi an toàn và ngăn ngừa các tác nhân gây nhiễm trùng từ bên ngoài. Lớp cơ tử cung cũng giúp giữ cổ tử cung đóng kín để bảo vệ sự phát triển của thai nhi.
• Tạo điều kiện phát triển và sinh nở: Dạ con có khả năng mở rộng kỳ diệu để thích ứng với sự phát triển của thai nhi. Khi đến giai đoạn chuyển dạ, tử cung co bóp mạnh để hỗ trợ quá trình sinh, giúp em bé ra đời an toàn.
• Điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt: Nếu không có thai, lớp nội mạc tử cung sẽ bong ra và gây ra kinh nguyệt, sau đó dạ con tái tạo lớp này để chuẩn bị cho chu kỳ tiếp theo.

Với các vai trò này, dạ con không chỉ là nơi nuôi dưỡng và bảo vệ thai nhi mà còn là trung tâm giúp duy trì chức năng sinh sản của cơ thể phụ nữ.

Tử cung nằm ở đâu trong cơ thể?

Tử cung nằm ở vùng chậu, phía dưới ổ bụng của cơ thể phụ nữ, giữa bàng quang và trực tràng. Nó có vị trí trung tâm, nằm sau bàng quang và trước trực tràng, được nối với âm đạo bởi cổ tử cung. Tử cung được giữ cố định nhờ các dây chằng và có khả năng giãn nở linh hoạt trong suốt thời kỳ mang thai để phù hợp với sự phát triển của em bé.

Tử cung dài bao nhiêu? Kích thước của tử cung

Khi bé gái mới sinh ra, kích thước tử cung rất nhỏ, chỉ khoảng bằng một quả trứng gà. Sau khi dậy thì và chưa mang thai, tử cung của chị em sẽ lớn hơn, không to hơn một trái lê, dài khoảng 6-8cm, rộng khoảng 4-5cm và dày khoảng 2-3cm. Trong thai kỳ, kích thước tử cung thay đổi đáng kể để đáp ứng nhu cầu phát triển của thai nhi, có thể mở rộng lên đến hơn 30 cm chiều dài vào những tháng cuối.

Ở 3 tháng đầu thai kỳ

Trong 3 tháng đầu thai kỳ, tử cung bắt đầu từ kích thước ban đầu khoảng 7,5 cm dài, 5 cm rộng, và 2,5 cm dày. Lúc này, tử cung chưa thay đổi quá nhiều và chủ yếu vẫn còn nằm trong vùng chậu. Khi phôi thai bắt đầu phát triển, tử cung dần dần mở rộng nhưng vẫn còn tương đối nhỏ, không gây ra sự thay đổi rõ rệt về hình dạng bên ngoài của vùng bụng.

Ở 3 tháng giữa thai kỳ

Trong 3 tháng giữa thai kỳ, tử cung tiếp tục phát triển mạnh mẽ và bắt đầu trồi lên khỏi vùng chậu. Đến tuần thứ 20, tử cung đã mở rộng đủ để đạt đến vùng ngang rốn. Lúc này, tử cung có kích thước tương đương với một quả bưởi lớn, giúp đảm bảo không gian và môi trường tốt nhất cho thai nhi phát triển. Bạn sẽ nhận thấy sự thay đổi rõ rệt ở vùng bụng của người mẹ.

Ở 3 tháng cuối thai kỳ

Trong 3 tháng cuối thai kỳ, tử cung đã đạt đến kích thước lớn nhất. Khi thai nhi phát triển, tử cung mở rộng để phù hợp với chiều dài và trọng lượng của bé. Vào những tuần cuối trước khi sinh, tử cung có thể đạt kích thước tương tự một quả dưa hấu lớn và gần như chạm tới xương ức của người mẹ. Kích thước này giúp tạo không gian tối đa cho thai nhi, nước ối và nhau thai.

Sau khi sinh con

Sau khi sinh con, tử cung không trở lại ngay lập tức kích thước ban đầu mà cần thời gian để co lại. Sau khi em bé ra đời, tử cung co rút nhanh chóng, nhưng vẫn lớn hơn so với lúc trước khi mang thai. Khoảng từ 6 đến 8 tuần sau khi sinh, tử cung dần trở lại kích thước ban đầu, tức khoảng 7,5 cm, và nằm lại ở vị trí vùng chậu.

Tử cung thay đổi như thế nào khi phụ nữ mang thai?

Khi người phụ nữ mang thai, tử cung trải qua những thay đổi để thích ứng với sự phát triển của thai nhi. Những thay đổi này không chỉ liên quan đến kích thước mà còn bao gồm sự phát triển của hoàng thể, sự hình thành bánh nhau, phát triển mạch máu, cổ tử cung mềm hơn, và thay đổi của các dây chằng.

Sự phát triển của hoàng thể

Hoàng thể là một tuyến nội tiết tạm thời hình thành từ nang trứng sau khi trứng rụng và đóng vai trò rất quan trọng trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Hoàng thể sản xuất hormone progesterone, giúp giữ lớp nội mạc tử cung ổn định, tạo điều kiện thuận lợi cho trứng thụ tinh làm tổ. Nhờ vào progesterone từ hoàng thể, tử cung không co bóp quá sớm, từ đó bảo vệ phôi thai ở giai đoạn đầu đời và giúp bắt đầu quá trình mang thai một cách an toàn.

Hình thành bánh nhau

Bánh nhau (nhau thai) bắt đầu hình thành từ những tuần đầu của thai kỳ và phát triển mạnh mẽ trong vài tháng sau đó. Đây là bộ phận gắn liền với tử cung, đảm nhiệm việc trao đổi dinh dưỡng và oxy giữa mẹ và thai nhi. Nhau thai bám vào lớp nội mạc tử cung và hoạt động như một cầu nối quan trọng, giúp bảo vệ và nuôi dưỡng thai nhi cho đến khi em bé ra đời.

Phát triển mạch máu

Tử cung trải qua sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống mạch máu trong suốt thời kỳ mang thai. Lượng máu cung cấp cho tử cung tăng lên đáng kể để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thai nhi. Các mạch máu phát triển và giãn nở, giúp mang đủ oxy và dưỡng chất tới thai nhi, đồng thời cũng đảm bảo sự trao đổi chất giữa mẹ và con diễn ra thuận lợi. Đây là một phần quan trọng giúp thai nhi phát triển khỏe mạnh.

Cổ tử cung mềm hơn

Trong quá trình mang thai, cổ tử cung trở nên mềm hơn và có sự thay đổi rõ rệt về độ đàn hồi. Dưới ảnh hưởng của hormone relaxin và progesterone, cổ tử cung dần trở nên mềm hơn để chuẩn bị cho quá trình chuyển dạ. Những thay đổi này giúp cổ tử cung dãn ra dễ dàng hơn trong giai đoạn cuối thai kỳ, hỗ trợ việc sinh nở diễn ra thuận lợi. Đây là một bước chuẩn bị thiết yếu để đảm bảo sự an toàn cho cả mẹ và bé trong khi sinh.

Thay đổi ở các dây chằng

Tử cung được giữ cố định trong vùng chậu bởi các dây chằng, và khi thai nhi lớn lên, các dây chằng này phải giãn nở và thay đổi để phù hợp với sự phát triển của tử cung. Dây chằng tử cung không chỉ phải thích nghi với kích thước tử cung ngày càng tăng mà còn giúp giữ tử cung ở vị trí ổn định trong suốt thai kỳ. Việc giãn các dây chằng đôi khi gây cảm giác đau nhẹ hoặc căng tức ở vùng bụng, đặc biệt là khi người mẹ thay đổi tư thế đột ngột.

Một số bệnh lý thường gặp

Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp ở tử cung mà bạn cần lưu ý:

• Sa tử cung: Sa tử cung xảy ra khi tử cung tụt xuống âm đạo do dây chằng nâng đỡ tử cung trở nên yếu, thường gặp ở phụ nữ đã trải qua nhiều lần sinh nở. Các triệu chứng bao gồm cảm giác nặng ở vùng bụng dưới và khó khăn khi đi tiểu. 
• U xơ tử cung: U xơ tử cung là khối u lành tính hình thành trong thành tử cung, gây ra đau bụng và kinh nguyệt kéo dài. Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể, điều trị có thể là sử dụng thuốc hoặc phẫu thuật để loại bỏ khối u.
• Lạc nội mạc tử cung: Lạc nội mạc tử cung là tình trạng mô nội mạc tử cung phát triển ở bên ngoài tử cung, dẫn đến đau đớn và khó khăn trong việc thụ thai. Việc điều trị nhằm giảm nhẹ triệu chứng và hỗ trợ sinh sản cho người bệnh.
• Viêm tử cung: Viêm tử cung là tình trạng viêm lớp niêm mạc tử cung do nhiễm khuẩn, gây đau bụng và ra khí hư có mùi hôi. Điều trị viêm tử cung thường sử dụng kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh.
• Polyp tử cung: Polyp tử cung là những khối u nhỏ thường lành tính, phát triển trong tử cung và có thể gây chảy máu bất thường giữa chu kỳ kinh nguyệt hoặc sau khi quan hệ tình dục.
• Ung thư cổ tử cung: Ung thư cổ tử cung là bệnh nghiêm trọng chủ yếu do nhiễm virus HPV, có thể gây chảy máu bất thường và đau khi quan hệ tình dục. Phát hiện sớm thông qua xét nghiệm Pap (Pap smear) và tiêm phòng vắc xin HPV là cách hiệu quả để phòng ngừa và điều trị ung thư cổ tử cung.

Cách chăm sóc tử cung luôn khỏe mạnh

Để giữ tử cung khỏe mạnh, phụ nữ cần chú ý đến chế độ ăn uống, thói quen sinh hoạt, và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Dưới đây là những cách giúp chăm sóc tử cung hiệu quả:

• Chế độ ăn uống cân bằng: Bổ sung rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu chất chống oxy hóa và omega-3 giúp giảm viêm và bảo vệ tử cung.
• Uống đủ nước: Giúp duy trì độ ẩm niêm mạc tử cung và hỗ trợ thanh lọc độc tố.
• Tập thể dục thường xuyên: Yoga, đi bộ và bài tập cơ vùng chậu giúp tăng lưu thông máu và giữ tử cung khỏe mạnh.
• Hạn chế thuốc lá, rượu bia: Tránh hút thuốc và hạn chế uống rượu để giảm nguy cơ mắc bệnh tử cung.
• Khám phụ khoa định kỳ: Giúp phát hiện sớm các bệnh lý như u xơ, viêm tử cung hay ung thư cổ tử cung.
• Vệ sinh vùng kín đúng cách: Rửa nhẹ nhàng, tránh các sản phẩm hóa chất mạnh, và thay băng vệ sinh thường xuyên trong kỳ kinh nguyệt.
• Quan hệ tình dục an toàn: Sử dụng bao cao su để phòng ngừa các bệnh lây qua đường tình dục và bảo vệ tử cung.

Tử cung, với vai trò trung tâm trong hệ sinh sản nữ giới, không chỉ là nơi nuôi dưỡng sự sống mà còn thể hiện khả năng thích nghi phi thường của cơ thể phụ nữ. Khi có các dấu hiệu bất thường, hãy đến cơ sở y tế gần nhất để được tư vấn kịp thời bạn nhé!