Bị ảo giác khi ngủ là do đâu và cách khắc phục?

Dù chúng ta có ngủ đủ giấc và đúng giờ, vẫn có những khi chúng ta gặp phải hiện tượng ảo giác khi ngủ. Điều này không chỉ gây ra khó chịu trong giấc ngủ mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe và tâm lý của chúng ta. Vậy, tại sao lại có hiện tượng ảo giác khi ngủ và chúng ta cần làm gì để giải quyết vấn đề này?

Tìm hiểu về hiện tượng bị ảo giác khi ngủ

Khi bạn gặp phải hiện tượng ngủ bị ảo giác, đó là khi bạn đang ở trạng thái giữa thức và ngủ. Khi đó, bạn sẽ không thể phân biệt được mình đang thức hay đang ngủ. Các cơn ảo giác thường bao gồm những hình ảnh tĩnh về con người hoặc các loài vật, thậm chí có thể là các hình ảnh phức tạp. Tuy nhiên, những hình ảnh này không đúng với thực tế về kích thước và hình dạng. Chúng thường xuất hiện khi bạn bị đau đầu hoặc trong trạng thái căng thẳng.

Khi bạn trải qua những cơn ảo giác này, bạn có thể bị hoảng sợ và không nhận ra rằng đó là hiện tượng ngủ bị ảo giác. Trong một số trường hợp, bạn có thể cảm thấy bị tấn công bởi những hình ảnh này, và có thể nhảy khỏi giường trong sự hoảng loạn. Điều này có thể gây tổn thương hoặc nguy hiểm đến bạn và những người xung quanh.

Tuy nhiên, cần phân biệt rõ ràng giữa hiện tượng ngủ bị ảo giác và giấc mơ. Giấc mơ thường xảy ra khi bạn đã ngủ say và bạn có thể nhớ lại nó khi thức dậy. Những cơn ác mộng cũng thường xảy ra trong giấc mơ và khi thức dậy, bạn nhận ra rằng đó chỉ là giấc mơ.

Trong giấc ngủ, có hai dạng ảo giác chính:

Ảo giác khi chuẩn bị ngủ (hypnagogic): Xảy ra khi bạn đang chuẩn bị chìm vào giấc ngủ. Thường đi kèm với liệt khi ngủ, đây là trạng thái khi bạn bị tạm thời mất khả năng cử động nhưng vẫn nhận thức được mọi thứ xung quanh. Khi gặp phải tình trạng này, bạn có thể sợ hãi nhiều hơn trạng thái liệt khi sắp thức dậy, do cảm giác khó thở và cơ thể bị cứng lại có thể khiến bạn tưởng nhầm đó là một phần của giấc mơ.

Ảo giác khi sắp thức dậy (hypnopompic): Xảy ra khi bạn sắp thức dậy. Thường cũng đi kèm với liệt khi ngủ, tình trạng này thường dễ gây nhầm lẫn với giấc mơ tỉnh, khi bạn có thể nhìn thấy mình đang ở một nơi mà không thể cử động được.

Liệt khi ngủ thường gặp ở dạng sắp thức dậy hơn là dạng chuẩn bị ngủ say. Tuy nhiên, những ảo giác thường xuất hiện ở cả hai dạng này. Ảo giác thường bao gồm cảm giác té ngã, hụt chân hoặc cảm giác hiện hữu trong phòng. Ảo giác và liệt khi ngủ có thể xảy ra cùng thời điểm hoặc ở những đêm khác nhau.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ bị ảo giác khi ngủ

Ảo giác khi ngủ là hiện tượng tưởng tượng mà dường như rất thật trong giấc ngủ, thường xuất hiện khi chuẩn bị ngủ hoặc khi sắp thức dậy. Nó có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Sử dụng thuốc hoặc chất gây nghiện

Thuốc hoặc chất gây nghiện có thể là nguyên nhân gây ra ảo giác khi ngủ. Các loại thuốc bao gồm thuốc an thần, thuốc giảm đau, thuốc trị bệnh Parkinson, thuốc tiểu đường, thuốc kháng histamine và nhiều loại thuốc khác.

Sử dụng chất gây nghiện như ma túy, cocaine hoặc thuốc lá cũng có thể làm tăng nguy cơ bị ảo giác khi ngủ.

Thiếu ngủ

Thiếu ngủ là một nguyên nhân phổ biến gây ra ảo giác khi ngủ. Khi bạn thiếu giấc ngủ, não của bạn không thể nghỉ ngơi và khôi phục. Điều này có thể gây ra tình trạng mất cân bằng hóa học trong não và dẫn đến ảo giác.

Rối loạn giấc ngủ

Các rối loạn giấc ngủ như chứng ngủ rũ, chứng mất ngủ hoặc chứng giấc ngủ đột ngột cũng có thể gây ra ảo giác khi ngủ.

Tình trạng bệnh khác

Các tình trạng bệnh như sốt cao, đau đầu, viêm họng hoặc các tình trạng bệnh lý khác cũng có thể là nguyên nhân gây ra ảo giác khi ngủ.

Rối loạn tâm thần

Các rối loạn tâm thần như rối loạn lo âu, rối loạn tâm thần phân liệt hoặc rối loạn sợ hãi cũng có thể gây ra ảo giác khi ngủ.

Những người có nguy cơ cao bị ảo giác khi ngủ bao gồm những người có tiền sử sử dụng chất gây nghiện, chứng ngủ rũ, thiếu ngủ, lo lắng hoặc mắc các rối loạn tâm thần. Ảo giác khi ngủ thường gặp ở tuổi mới lớn và những người trẻ. Chúng cũng xảy ra nhiều hơn ở phụ nữ.

Chẩn đoán và điều trị bị ảo giác khi ngủ

Chẩn đoán

Nếu bạn gặp phải các triệu chứng ảo giác khi ngủ gây lo lắng và làm gián đoạn giấc ngủ, hãy tìm đến chuyên gia về giấc ngủ để được chẩn đoán và điều trị. Nếu bạn thấy mình bị buồn ngủ nhiều vào ban ngày và có kèm theo các triệu chứng khác, có thể bạn đang mắc chứng ngủ rũ, cần phải được khám ngay.

Trong quá trình chẩn đoán, bác sĩ sẽ cần biết chi tiết về các triệu chứng của bạn, bao gồm thời điểm, tần suất và thời lượng của các ảo giác, thuốc đang sử dụng, bệnh tâm thần và các vấn đề khác về giấc ngủ của bạn. Nhật kí giấc ngủ trong 2 tuần cũng sẽ giúp bác sĩ hiểu rõ hơn về thói quen ngủ của bạn và tìm ra nguyên nhân gây ra tình trạng bệnh của bạn.

Bác sĩ cũng có thể sử dụng nhật ký giấc ngủ để theo dõi các hoạt động não, tim, thở và chuyển động của bạn khi ngủ, giúp phát hiện các rối loạn giấc ngủ khác liên quan đến các triệu chứng ảo giác của bạn. Nếu bạn thường xuyên buồn ngủ vào ban ngày, bác sĩ cũng có thể yêu cầu bạn thực hiện kiểm tra giấc ngủ ngắn ban ngày để đánh giá kiểu ngủ và xác định liệu bạn có mắc chứng ngủ rũ hay không.

Điều trị

Các ảo giác khi ngủ có thể cần hoặc không cần điều trị tùy thuộc vào mức độ ảnh hưởng đến giấc ngủ và chất lượng cuộc sống của bạn. Nếu các ảo giác gây ra sự lo lắng, căng thẳng, gián đoạn giấc ngủ của bạn hoặc ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của bạn, bạn nên đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị.

Nếu ảo giác là một triệu chứng của chứng ngủ rũ, bác sĩ có thể kê toa thuốc điều trị để giảm thiểu triệu chứng. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể thay đổi các loại thuốc đang được sử dụng để điều trị các rối loạn tâm lý như trầm cảm hoặc lo lắng để giúp giảm các triệu chứng của ảo giác khi ngủ.

Tuy nhiên, nếu các ảo giác không gây ảnh hưởng đáng kể đến giấc ngủ của bạn, bạn có thể cải thiện tình trạng của mình bằng cách duy trì thói quen ngủ đầy đủ, ngủ đúng giờ, tránh sử dụng các chất kích thích như rượu, thuốc phiện và các loại thuốc không được chỉ định bởi bác sĩ.

Trên đây là một vài nguyên nhân và cách khắc phục khi bị ảo giác khi ngủ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng nếu hiện tượng ảo giác khi ngủ quá nhiều và kéo dài trong thời gian dài, chúng ta nên đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời. Chăm sóc và bảo vệ giấc ngủ là một việc làm cực kỳ cần thiết để giữ gìn sức khỏe và tinh thần của chúng ta.

Ngọc Hoa

Nguồn tham khảo: Tổng hợp