Bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không? Hướng dẫn truyền dịch đúng cách

Với mục tiêu giúp người đọc hiểu rõ hơn về vai trò, chỉ định cũng như những thận trọng khi truyền đạm trong sốt xuất huyết, bài viết dưới đây sẽ trả lời cho câu hỏi bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không và hướng dẫn truyền dịch đúng cách, tránh việc sử dụng không đúng làm ảnh hưởng đến tiên lượng bệnh nhân.

Tổng quan về sốt xuất huyết và sinh lý bệnh

Sốt xuất huyết Dengue là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus Dengue gây ra, lây truyền qua muỗi Aedes aegypti. Bệnh có biểu hiện đa dạng, từ thể nhẹ tự khỏi đến thể nặng gây biến chứng sốc giảm thể tích, xuất huyết nội tạng, tổn thương gan, thận, thần kinh trung ương và có thể tử vong nếu không được xử trí đúng thời điểm.

Cơ chế bệnh sinh chủ yếu liên quan đến hiện tượng rò rỉ huyết tương, dẫn đến giảm thể tích máu hiệu dụng và tăng độ quánh máu. Đây là giai đoạn nguy hiểm nhất, thường xuất hiện vào ngày thứ 3 đến ngày thứ 7 của bệnh. Nếu không được bù dịch thích hợp, bệnh nhân có thể rơi vào sốc Dengue.

Trong giai đoạn rò rỉ này, câu hỏi "bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không" được đặt ra vì nhiều người lầm tưởng rằng truyền đạm có thể “nuôi dưỡng” cơ thể hoặc giúp tăng cường sức đề kháng. Tuy nhiên, điều này không đúng với nguyên lý điều trị của sốt xuất huyết.

Vai trò của truyền dịch và chỉ định truyền đạm

Truyền dịch trong sốt xuất huyết

Truyền dịch là nền tảng trong điều trị sốt xuất huyết thể nặng. Việc sử dụng dung dịch điện giải như Ringer lactate, NaCl 0,9%, hoặc dung dịch cao phân tử như Dextran, HES sẽ giúp khôi phục thể tích tuần hoàn bị mất do thoát huyết tương.

Tuy nhiên, truyền dịch không đồng nghĩa với việc truyền đạm. Vậy, bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không?

Truyền đạm (albumin) trong sốt xuất huyết

Đạm truyền tĩnh mạch, thường là albumin người, về mặt lý thuyết có thể giúp kéo nước từ khoảng kẽ về lòng mạch, do tính ưu trương cao. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu lâm sàng đã chỉ ra rằng albumin không cải thiện tiên lượng tử vong so với dung dịch cao phân tử khác, trong khi giá thành lại cao và nguy cơ phản ứng dị ứng không nhỏ.

Hiệp hội Y học Truyền nhiễm và các hướng dẫn của WHO đều không khuyến cáo sử dụng albumin một cách thường quy trong sốt xuất huyết. Việc sử dụng albumin chỉ được cân nhắc trong trường hợp hạ albumin máu mức độ nặng gây phù toàn thân hoặc trong bối cảnh tổn thương gan nặng kèm theo suy dinh dưỡng, và phải dưới sự chỉ định nghiêm ngặt của bác sĩ chuyên khoa.

Do đó, câu trả lời cho “bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không” là: Được, nhưng chỉ trong một số rất ít các trường hợp đặc biệt, và không được sử dụng đại trà hay mang tính hỗ trợ dinh dưỡng thông thường.

Nguy cơ khi truyền đạm không đúng chỉ định

Việc sử dụng albumin hoặc các loại đạm truyền khác trong sốt xuất huyết mà không có chỉ định hợp lý có thể mang lại nhiều rủi ro:

• Tăng áp lực keo nội mạch quá mức, khiến dịch bị kéo ồ ạt từ khoang gian bào vào lòng mạch, gây phù phổi cấp, đặc biệt nguy hiểm trong giai đoạn tái hấp thu dịch.
• Phản vệ, sốc phản vệ: Dù hiếm, nhưng vẫn có thể xảy ra sau truyền albumin, đặc biệt nếu sản phẩm không tinh khiết hoặc bệnh nhân có cơ địa dị ứng.
• Tăng gánh nặng cho gan, thận: Đối với bệnh nhân đã có tổn thương gan hoặc tăng men gan, truyền đạm có thể gây thêm áp lực chuyển hóa và dẫn đến suy gan tiến triển.
• Chi phí cao và không hiệu quả rõ ràng: So với các dung dịch cao phân tử khác, albumin đắt hơn rất nhiều nhưng hiệu quả lâm sàng không vượt trội.

Vì vậy, bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không cần phải được xem xét một cách nghiêm túc, không nên dựa trên cảm tính hay lời truyền miệng.

Các lựa chọn thay thế truyền đạm trong thực hành điều trị

Trong thực hành lâm sàng, các bác sĩ thường ưu tiên điều trị bằng các cách sau cho bệnh nhân sốt xuất huyết:

• Dung dịch tinh thể (Ringer lactate, NaCl 0.9%) trong giai đoạn đầu rò rỉ huyết tương.
• Dung dịch cao phân tử (Dextran, HES) khi có dấu hiệu sốc không đáp ứng dịch tinh thể.
• Theo dõi hematocrit, điện giải, men gan, albumin máu mỗi 6 - 12 giờ để điều chỉnh kế hoạch điều trị.
• Bổ sung dinh dưỡng bằng đường uống hoặc đường sonde dạ dày, đặc biệt với bệnh nhân có nguy cơ suy dinh dưỡng, thay vì truyền đạm tĩnh mạch.

Tất cả các phương án này cần được thực hiện trong môi trường có thể theo dõi sát dấu hiệu sinh tồn, thể tích nước tiểu và tình trạng tuần hoàn.

Bị sốt xuất huyết có truyền đạm được không là một câu hỏi phổ biến nhưng cũng dễ gây hiểu lầm nếu không được giải thích rõ ràng. Truyền đạm, cụ thể là albumin, không phải là phương pháp điều trị ưu tiên trong sốt xuất huyết và chỉ nên được áp dụng trong những trường hợp có chỉ định cụ thể, dưới giám sát của bác sĩ. Trong mọi trường hợp, hãy tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế có chuyên môn, không tự ý truyền dịch hay bổ sung chế phẩm đạm khi chưa có chỉ định.