Các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi của trẻ từ 0 đến 16 tuổi

Trên thực tế, ở mỗi giai đoạn của cuộc đời, trẻ sẽ có những biến đổi nhất định. Chính vì thế, việc hiểu rõ con muốn gì, con cần gì chính là bước đệm giúp cha mẹ hiểu con hơn. Bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp các bậc cha mẹ có thêm thông tin về các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi.

Tổng quan về quá trình phát triển tâm lý của trẻ em

Trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ. Sự khác biệt giữa trẻ em và người lớn chính là sự khác biệt về chất. Theo đó, trẻ em là trẻ em, trẻ em vận động và phát triển theo quy luật của trẻ em.

Ngay từ khi cất tiếng khóc chào đời, trẻ đã là một con người, một thành viên của xã hội loài người và có nhu cầu giao tiếp với người lớn. Việc nuôi nấng cũng như dạy dỗ trẻ phải theo kiểu người và kiểu người ở mỗi thời đại là khác nhau.

Từ lúc sinh ra cho đến khi mất đi, con người luôn lớn lên về mặt thể chất, tinh thần, tâm trí và cảm xúc… Tuy nhiên, thời thơ ấu là giai đoạn mà sự tăng trưởng xảy ra nhanh nhất, chúng ta trở thành một em bé hoàn toàn độc lập sau đó lớn hơn thì thành một đứa trẻ chạy lon ton thích khám phá, rồi đến một đứa trẻ thích đặt câu hỏi, dần dần trở thành một trẻ vị thành niên có ý thức…

Các yếu tố chi phối sự hình thành và phát triển tâm lý của trẻ bao gồm:

• Văn hoá xã hội;
• Giao tiếp xã hội;
• Hoạt động;
• Điều kiện sinh học;
• Giáo dục.

Ý nghĩa của việc hiểu rõ các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi

Theo báo cáo của UNICEF, ở Việt Nam, tỷ lệ mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần là từ 8 - 29% đối với trẻ em và trẻ vị thành niên. Ngoài ra, Bộ Y tế cũng cho biết, căng thẳng (stress) đang gây ra các rối loạn tâm lý cho 15% trong số 95 triệu người Việt, đặc biệt là giới trẻ.

Việc hiểu rõ về các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi của trẻ sẽ giúp cha mẹ hiểu hơn về các hành vi của con đồng thời nhận biết được tình trạng sức khỏe tinh thần của trẻ, từ đó biết cách chăm sóc, can thiệp và ngăn ngừa sớm các rối loạn tâm lý.

Các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi của trẻ từ 0 đến 16 tuổi

Các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi sẽ có những đặc trưng và hành vi điển hình. Dưới đây là các đặc điểm tâm lý nổi bật theo lứa tuổi của trẻ, cha mẹ có thể tham khảo:

Giai đoạn từ 0 - 1 tuổi

Ngay khi cất tiếng khóc chào đời, trẻ sẽ bắt đầu làm quen dần với môi trường mới, khác xa khi còn nằm trong bụng mẹ. Những biến đổi về thời tiết, âm thanh, ánh sáng và môi trường sống sẽ khiến trẻ dần hình thành thói quen sống.

Trong giai đoạn phát triển tâm lý này, trẻ chỉ cần được người lớn thỏa mãn những nhu cầu bản năng như ăn, ngủ, chơi, đi lại… Chính vì thế, nếu cha mẹ càng gần gũi và đáp ứng được nhu cầu của trẻ trong giới hạn cho phép sẽ tác động tích cực đến tâm lý và sự phát triển nhân cách sau này của trẻ.

Khi được trẻ 8 tháng tuổi, đa số trẻ đã có thể phát ra những âm thanh đơn giản và biết phân biệt người lạ, người quen. Lúc này, cha mẹ cần gần gũi với trẻ nhiều hơn bởi đây là giai đoạn trẻ cần được quan tâm, yêu thương và chăm sóc.

Khi cha mẹ đáp ứng tất cả những nhu cầu của trẻ và trong một môi trường sống ổn định sẽ tạo cho trẻ cảm giác an toàn từ đó thúc đẩy sự phát triển của trẻ. Ngược lại, mẹ có những bất ổn về mặt tâm lý trong giai đoạn này sẽ có thể dẫn đến hình thành những tâm lý bất ổn ở trẻ em.

Tuy nhiên, cha mẹ cần lưu ý, không phải nhu cầu nào của trẻ cũng cần phải được đáp ứng. Hãy hình thành cho trẻ thói quen làm theo quy luật và quy tắc để tâm lý của trẻ sẽ phát triển theo hướng tích cực hơn.

Giai đoạn từ 1 - 3 tuổi

Đây chính là giai đoạn phát triển vàng của trẻ. Ở giai đoạn này, trẻ đã đủ hiểu và biết để tò mò về thế giới xung quanh, trẻ có thể tự tiếp xúc bằng giác quan và vận động không cần người thân phải bế hay đưa đồ vật nữa. Cùng với sự phát triển ngôn ngữ, trẻ có thể chủ động trong giao tiếp với người lớn và vừa nói vừa làm.

Sự phát triển tâm lý của trẻ 3 tuổi trong giai đoạn này theo hướng tích cực hay tiêu cực phụ thuộc rất nhiều vào cách giao tiếp cũng như hành xử của những người xung quanh. Trẻ có thể hiểu bố mẹ hay những người xung quanh nói gì. Chính vì thế, hãy nói lời yêu thương nhiều hơn với trẻ bố mẹ nhé.

Giai đoạn từ 3 - 6 tuổi

Quá trình phát triển tâm lý trẻ em ở giai đoạn từ 3 - 6 tuổi rất quan trọng. Ở giai đoạn này, tâm lý của trẻ sẽ có những thay đổi rõ rệt cùng với đó là sự phát triển trí tuệ (IQ) và cảm xúc (EQ). Trẻ đã biết tự mình khám phá thế giới xung quanh, hiểu người lớn nói gì, biết nói thành câu và yêu cầu khi có mong muốn. Bên cạnh đó, trẻ hay đặt ra những câu hỏi vì sao và bắt đầu có ý kiến riêng của chính mình.

Cái tôi của trẻ trong giai đoạn này đã được hình thành. Trẻ bắt đầu nhận thức về giới. Trẻ cũng có thể nhận ra được vị trí của bản thân với những người xung quanh. Nếu cha mẹ biết cách hướng con đến những điều tốt đẹp trong giai đoạn này sẽ mang đến nhiều lợi ích tuyệt vời.

Giai đoạn 6 - 11 tuổi

6 - 11 tuổi là giai đoạn trẻ bắt đầu đi học, bước vào môi trường mới và phải hoạt động tư duy cũng như sử dụng trí nhớ nhiều hơn. Đây được đánh giá là bước ngoặt quan trọng trong tương lai của trẻ.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng quá trình phát triển tâm lý của trẻ sẽ tốt hơn nếu trẻ được sống và học tập trong một môi trường tốt, có được sự quan tâm dạy dỗ từ bố mẹ. Quá trình phát triển tâm lý của trẻ ở giai đoạn này sẽ song song với quá trình hình thành nhân cách của trẻ sau này.

Giai đoạn từ 11 - 16 tuổi

Đây là giai đoạn có nhiều biến động nhất trong sự phát triển của trẻ. Những diễn biến tâm lý của trẻ trong giai đoạn này khá phức tạp, bị chi phối và ảnh hưởng bởi nhiều các yếu tố khách quan và chủ quan.

Ở giai đoạn này, trẻ bước vào tuổi dậy thì, có những thay đổi rõ rệt về thể chất, tâm sinh lý, trẻ bắt đầu quan tâm đến sự thay đổi của bản thân, nhận thức và ý thức được bản thân.

Trên đây là toàn bộ những thông tin cơ bản xoay quanh các giai đoạn phát triển tâm lý theo lứa tuổi của trẻ từ 0 đến 16 tuổi mà Nhà thuốc Long Châu muốn gửi đến bạn đọc. 

Có thể thấy rằng, sự phát triển tâm lý của trẻ trong giai đoạn từ sơ sinh đến vị thành niên là nền tảng làm nên nhân cách của trẻ. Chính vì thế, hãy dành nhiều thời gian để quan tâm, dạy dỗ, thấu hiểu cũng như định hướng cho con trẻ bố mẹ nhé.

Xem thêm:

• Đặc điểm tâm lý của trẻ 4 - 5 tuổi như thế nào?
• Dấu hiệu trẻ mắc khủng hoảng tâm lý tuổi dậy thì
• Thay đổi về tâm lý trẻ 11 tuổi mà cha mẹ cần quan tâm