Các phương pháp xạ trị trong điều trị ung thư

Xạ trị là một trong những phương pháp điều trị ung thư hiệu quả, sử dụng tia bức xạ cao để tiêu diệt tế bào ung thư và ngăn chặn chúng phát triển. Với sự tiến bộ của y học, nhiều phương pháp xạ trị đã ra đời, từ xạ trị ngoài, xạ trị trong đến xạ trị điều biến liều. Cùng tìm hiểu về các phương pháp xạ trị qua bài viết dưới đây.

Xạ trị là gì?

Xạ trị là một phương pháp điều trị bệnh ung thư sử dụng tia bức xạ năng lượng cao, chẳng hạn như tia X, proton hoặc các hạt khác, để tiêu diệt hoặc làm tổn thương tế bào ung thư. Quá trình này nhắm mục tiêu trực tiếp vào các tế bào ung thư, phá vỡ DNA của chúng, ngăn chặn chúng phát triển và phân chia. 

Xạ trị có thể được sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với các phương pháp khác như phẫu thuật, hóa trị liệu, nhằm giảm kích thước khối u, tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật, hoặc giảm triệu chứng ở những trường hợp bệnh nặng.

Các phương pháp xạ trị hiện nay

Các phương pháp xạ trị hiện nay trong điều trị ung thư bao gồm hai loại chính: xạ trị ngoài (external beam radiation therapy - EBRT) và xạ trị trong (brachytherapy). Mỗi phương pháp xạ trị đều có ưu điểm riêng và được chỉ định dựa trên loại ung thư, vị trí khối u, tình trạng bệnh nhân và các yếu tố điều trị liên quan

Xạ trị ngoài (External Beam Radiation Therapy - EBRT)

Xạ trị ngoài là phương pháp phổ biến nhất, sử dụng thiết bị hiện đại để phát ra các tia bức xạ từ bên ngoài cơ thể, hướng trực tiếp vào vùng có khối u. Các tia bức xạ năng lượng cao, thường là tia X hoặc proton, được sử dụng để tiêu diệt tế bào ung thư hoặc làm chậm sự phát triển của khối u. Đặc điểm quan trọng của xạ trị ngoài là nó chỉ tập trung vào một khu vực cụ thể của cơ thể, giúp giảm thiểu tổn thương đối với các mô lành.

Xạ trị ngoài có thể được điều chỉnh tùy theo kích thước, hình dạng và vị trí của khối u. Kỹ thuật này sử dụng các hình ảnh chụp cắt lớp (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp X-quang để đảm bảo bức xạ được chiếu chính xác vào khối u, hạn chế tối đa ảnh hưởng đến các mô xung quanh.

Các loại xạ trị ngoài phổ biến:

• Xạ trị photon (tia X): Đây là phương pháp xạ trị ngoài phổ biến nhất, sử dụng các tia X năng lượng cao để tiêu diệt tế bào ung thư. Photon có thể thâm nhập sâu vào cơ thể, do đó phù hợp cho nhiều loại ung thư khác nhau.
• Xạ trị proton: Sử dụng hạt proton để điều trị, với ưu điểm là tia proton chỉ dừng lại ở một độ sâu nhất định, giúp tập trung bức xạ vào khối u mà ít gây tổn thương mô lành xung quanh hơn so với tia X.
• Xạ trị điều biến liều (IMRT): Kỹ thuật này cho phép điều chỉnh cường độ của các chùm tia bức xạ, giúp tập trung liều cao vào khối u và giảm liều tại các mô lành xung quanh.
• Xạ trị theo thể tích cung (VMAT): Cho phép các chùm tia bức xạ chiếu vào khối u từ nhiều góc độ khác nhau trong khi máy quay quanh cơ thể, cải thiện độ chính xác và hiệu quả của liệu pháp.

Xạ trị trong (Brachytherapy)

Xạ trị trong là phương pháp đưa nguồn phóng xạ trực tiếp vào hoặc gần khối u. Phương pháp này cho phép cung cấp liều bức xạ cao tại vị trí chính xác, giúp tiêu diệt tế bào ung thư trong khi giảm thiểu tác động lên các mô lành xung quanh. Nguồn phóng xạ có thể được cấy ghép tạm thời hoặc vĩnh viễn, tùy thuộc vào loại ung thư và mục tiêu điều trị.

Xạ trị trong thường được chia thành hai dạng chính:

• Xạ trị liều cao (HDR): Nguồn phóng xạ được cấy ghép tạm thời trong vài phút hoặc vài giờ, sau đó được loại bỏ. HDR thường được sử dụng cho các loại ung thư cổ tử cung, tuyến tiền liệt, vú và đầu cổ.
• Xạ trị liều thấp (LDR): Nguồn phóng xạ được cấy ghép lâu hơn, từ vài giờ đến vài ngày hoặc vĩnh viễn. LDR thường được sử dụng cho ung thư tuyến tiền liệt và một số loại ung thư khác.

Ưu điểm của xạ trị trong:

• Tính cục bộ cao: Xạ trị trong chỉ tác động lên vùng có khối u, giúp bảo vệ tối đa các mô lành.
• Liều bức xạ cao hơn: Do nguồn phóng xạ nằm gần hoặc trong khối u, phương pháp này cho phép sử dụng liều cao hơn so với xạ trị ngoài mà không gây hại cho các cơ quan khác.

Những tác dụng phụ có thể xảy ra khi xạ trị

Xạ trị là một phương pháp điều trị ung thư hiệu quả, nhưng nó có thể gây ra một số tác dụng phụ, tùy thuộc vào vùng cơ thể được điều trị và liều lượng bức xạ. Dưới đây là một số tác dụng phụ phổ biến mà bạn có thể gặp phải khi xạ trị:

• Biến đổi ở da: Ngứa, khô, phát ban, hoặc phồng rộp ở khu vực bị chiếu xạ.
• Mệt mỏi: Cảm giác kiệt sức có thể kéo dài trong suốt quá trình điều trị và cả sau đó.
• Tiêu chảy: Đặc biệt khi xạ trị ở khu vực bụng hoặc vùng chậu.
• Rụng tóc: Chỉ xảy ra ở vùng bị chiếu xạ, như vùng đầu hoặc cổ.
• Khô miệng hoặc lở miệng: Khi xạ trị ở vùng đầu hoặc cổ, làm giảm sản xuất nước bọt.
• Buồn nôn và nôn: Tác dụng phụ này phổ biến khi xạ trị ở vùng bụng hoặc não.
• Rối loạn chức năng tình dục: Bao gồm mất khả năng kích thích tình dục hoặc rối loạn cương dương ở nam giới.
• Phù bạch huyết: Sưng ở tay hoặc chân, đặc biệt khi xạ trị kết hợp với phẫu thuật.

Tùy thuộc vào loại ung thư, vị trí và tình trạng bệnh, các bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp xạ trị phù hợp để đạt hiệu quả tối ưu. Mặc dù xạ trị có thể gây ra một số tác dụng phụ, nhưng lợi ích mà nó mang lại trong việc kiểm soát và tiêu diệt tế bào ung thư là không thể phủ nhận. Người bệnh cần hợp tác với bác sĩ, tuân thủ kế hoạch điều trị và có những biện pháp chăm sóc sức khỏe phù hợp sau xạ trị để đạt kết quả tốt nhất.