Cách hệ thần kinh trung ương hoạt động như thế nào?

Hệ thần kinh chính là cơ quan phân hóa cao nhất và đóng vai trò quan trọng trong cơ thể con người. Nếu cơ quan thần kinh xuất hiện bất thường, cơ thể có thể bị tổn thương và nghiêm trọng hơn là gây tử vong.

Trong hệ thần kinh được chia thành bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên. Khi não và tủy sống kết hợp sẽ tạo thành hệ thống thần kinh trung ương. Cách hệ thần kinh trung ương hoạt động như thế nào? Hãy tham khảo bài viết để được Nhà thuốc Long Châu giải đáp thắc mắc này. 

Cấu tạo và chức năng cơ bản của hệ thần kinh

Trước khi biết được cách hệ thần kinh trung ương hoạt động, bạn nên hiểu rõ và biết về cấu tạo cũng như chức năng của hệ thần kinh trung ương.

Hệ thần kinh có cấu tạo từ nhiều mô thần kinh gồm các tế bào thần kinh đệm và các nơ-ron thần kinh. Hệ thần kinh là sự phân hóa cao bậc nhất theo dạng ống và phân bố thành một mạng lưới di chuyển khắp các cơ quan của cơ thể. Nơ-ron thần kinh có nhiệm vụ chính là cấu thành hạch thần kinh và tủy sống. Các nơ-ron này có cấu trúc synapse để dẫn truyền các thông tin đến hệ thần kinh. 

Về cấu tạo, hệ thần kinh sẽ gồm có 2 thành phần là thần kinh trung ương và thần kinh ngoại biên. Trong đó, thần kinh trung ương đóng vai trò chủ chốt với các bộ phận gồm não bộ và tủy sống. Não bộ sẽ được phân chia thành đại não, thân não (não giữa, cầu não, hành não), gian não và tiểu não. Mặt khác, thần kinh ngoại biên sẽ là hệ thống các dây thần kinh gồm dây sọ (12 đôi) và dây sống (31 đôi).

Về chức năng, hệ thần kinh phân ra thành 2 dạng chính đó là hệ thần kinh vận động và hệ thần kinh sinh dưỡng (hệ thần kinh thực vật). Hệ thần kinh sinh dưỡng bao gồm phân hệ giao cảm và đối giao cảm được dùng để kiểm soát hoạt động của nội quan và các tuyến trong cơ thể. Ngược lại, hệ thần kinh vận động sẽ mang nhiệm vụ điều khiển hệ cơ xương khớp.

Những bộ phận quan trọng thuộc hệ thần kinh

Hệ thần kinh được phân chia thành 2 bộ phận chính đó là bộ phận trung ương và bộ phận ngoại biên. 

Bộ phận trung ương

Bộ phận trung ương bao gồm não, đại não, gian não, tiểu não và trụ não còn tủy sống nằm trong ống xương sống. Màng não tủy là lớp màng bao bọc phía ngoài tủy sống và bộ não. Màng này có 3 lớp cơ bản là màng nhện, màng cứng và màng mềm. Màng cứng nằm ở ngoài cùng để bảo vệ não và tủy sống. Màng nhện là lớp màng được dùng để liên kết và nằm phía trong màng cứng giúp bảo vệ não và tủy sống khỏi các chấn thương từ bên ngoài. Bên trong cùng là màng mềm, mỏng và cũng dùng để liên kết.

Trong bộ não và tủy sống được phân chia là: Chất xám và chất trắng.

• Chất xám: Do thân và các sợi nhánh màu nâu xám của các nơ-ron tạo ra. Ở bộ não, chất xám chính là trung khu thần kinh quan trọng.
• Chất trắng: Do sợi trục của nơ-ron có bao mi-ê-lin tạo ra. Các sợi trục này sẽ đi từ chất trắng ra khỏi bộ phận trung ương và tạo thành 43 dây thần kinh não tủy.
• Dây thần kinh não tủy: Gồm 12 đôi dây thần kinh não ở mặt, cổ và 31 đôi dây thần kinh ở thân, cổ và các chi.
• Các hạch thần kinh: Các khối nơ-ron nằm ngoài thần kinh trung ương, thuộc thần kinh ngoại biên của hệ thần kinh sinh dưỡng.

Bộ phận ngoại biên

Bộ phận ngoại biên gồm có các bộ phận như:

• Các dây thần kinh não và tủy sống: Có 12 đôi dây thần kinh não. Chúng đều được xuất phát từ trụ não và chia ra các cơ quan khác là ở mặt, cổ. Ngoài ra, còn có 31 đôi dây thần kinh tủy xuất phát ở tủy sống rồi phân chia ra các cơ quan ở thân, cổ và các chi khác.
• Các hạch thần kinh: Đây là các khối nơ-ron nằm bên ngoài phần thần kinh trung ương. Các hạch thần kinh này thuộc thần kinh ngoại biên của hệ thần kinh sinh dưỡng. Chúng nằm ở xa hoặc bên cạnh một số cơ quan. 

Cách hệ thần kinh trung ương hoạt động

Các bộ phận trên cơ thể đều được kết nối với hệ thống thần kinh. Cách hệ thần kinh trung ương hoạt động là điều khiển nhịp đập của trái tim, điều khiển cho phổi thở, cách suy nghĩ, tư duy và kiểm soát quá trình di chuyển của cơ thể. Ngoài ra, hệ thống thần kinh còn kiểm soát toàn bộ giác quan và ký ức của cơ thể.

Thông điệp trong dây thần kinh được lan truyền qua hàng tỷ tế bào thần kinh và kết nối lại bằng các khớp thần kinh. Những thông tin này sẽ đi qua các chất dẫn truyền thần kinh, di chuyển qua các khớp thần kinh và tiếp xúc tế bào thần kinh tiếp theo.

Dopamine và serotonin chính là 2 loại chất dẫn truyền thần kinh phổ biến nhất. Quá trình dẫn truyền được diễn ra liên tục đến khi tin nhắn đến đúng nơi. Tuy nhiên, có một số thông điệp sẽ di chuyển nhanh hơn khoảng 200 dặm một giờ.

Yếu tố gây ảnh hưởng đến hệ thần kinh

Tuy nhiên, có một vài trường hợp tín hiệu thần kinh sẽ đi sai với hệ thống thần kinh gây ra rối loạn hệ thần kinh. Rối loạn này sẽ gây ảnh hưởng vấn vấn đề giao tiếp giữa não, tủy sống và cơ thể. Nó sẽ bao gồm các yếu tố như:

• Nhiễm trùng: Viêm màng não hoặc viêm não.
• Các vấn đề thể chất cơ thể: Chấn thương, bại liệt hoặc hội chứng ống cổ tay.
• Các tình trạng bệnh khác: Bệnh Parkinson, bệnh đa xơ cứng và bệnh Alzheimer.
• Các vấn đề về mạch máu: Đột quỵ, thiếu máu não thoáng qua (TIAs) hoặc tụ máu dưới màng cứng.

Tăng cường và bảo vệ sức khỏe của hệ thần kinh

Để tăng cường sức khỏe hệ thần kinh, não cần có thời gian để nghỉ ngơi phù hợp và chế độ ăn lành mạnh. Chế độ này phải đảm bảo về các chất dinh dưỡng như axit béo, omega-3,... Chất này có chủ yếu trong các loại cá hồi, cá thu, cá ngừ và cá trích. 

Bên cạnh đó, người bệnh nên hạn chế các vấn đề gây căng thẳng đến hệ thống thần kinh. Một số cách để quản lý tâm lý căng thẳng của cơ thể đó là:

• Tập thể dục và rèn luyện cơ thể thường xuyên.
• Xây dựng chế độ nghỉ ngơi đều đặn và phù hợp.
• Ngồi thiền, thực tập chánh niệm với các bài tập yoga hoặc các hoạt động khác.
• Dành thời gian vui vẻ và thoải mái cùng với gia đình, bạn bè.

Qua bài viết trên, chúng tôi đã cung cấp đến bạn các nội dung hữu ích về hệ thống thần kinh và cách hệ thống thần kinh trung ương hoạt động. Hy vọng qua đó, bạn có thể tham khảo thêm được kiến thức sức khỏe bổ ích để ứng dụng cho bản thân và gia đình.

Xem thêm:

• Thiếu chất dẫn truyền thần kinh là do nguyên nhân gì?
• Bao myelin là gì? Bao myelin có tác dụng gì cho cơ thể?