Cách phòng bệnh sán lá gan hiệu quả ai cũng nên biết

Sán lá gan được xem như bệnh mãn tính phổ biến ở Việt Nam. Trong nhiều năm trở lại đây, bệnh sán lá gan xuất hiện hầu khắp các tỉnh thành trên cả nước. Người bị nhiễm sán lá gan thường có những biểu hiện từ nhẹ đến nặng, gây ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống. Biết rõ về căn bệnh này cũng như cách phòng bệnh sán lá gan sẽ giúp ngăn chặn tình trạng lây lan, cũng như từng bước đẩy lùi nó khỏi cộng đồng. 

Sán lá gan là gì?

Sán lá gan là một loại ký sinh trùng ở người và động vật, có hình dáng giống như chiếc lá, thân dẹt. Chúng được xếp vào nhóm sán lưỡng tính vì trên cơ thể có cả bộ phận sinh dục của đực và cái. Sán lá gan chủ yếu tồn tại trong ống mật và lá gan của người và động vật bị nhiễm bệnh. 

Chủng sán lá gan gây bệnh ở người được chia làm 2 loại là sán lá gan nhỏ và sán lá gan lớn. Các loại sán lá gan lớn có kích thước lớn gấp nhiều lần so với sán lá gan nhỏ. 

• Sán lá gan nhỏ: Gồm các chủng Clonorchis sinensis, Opisthorchis felineus và Opisthorchis viverrini. Vật chủ trung gian của sán lá gan nhỏ là các loại ốc, các nước ngọt. Môi trường tồn tại chủ yếu là trong cơ thể người.
• Sán lá gan lớn: Gồm các chủng Fasciola gigantica và Fasciola hepatica. Chúng tồn tại ở các loại động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu, dê. Người bị nhiễm sán lá gan lớn do ăn các loại rau mọc ở nước bị nhiễm sán như rau muống, rau cần,...

Cách phòng bệnh sán lá gan hiệu quả

Tuy là bệnh dễ mắc, nhưng vẫn có cách phòng bệnh sán lá gan hiệu quả, có thể thực hiện ngay tại nhà.

Để phòng chống bệnh do sán lá gan gây ra, mỗi người cần phải thực hiện các biện pháp sau:

• Ăn chín, uống sôi, không ăn các loại gỏi cá sống hoặc các món ăn chế biến từ cá, cua, ốc nếu không được nấu chín hoàn toàn.
• Không uống nước lã, nước chưa được đun sôi.
• Không ăn gan động vật chưa được nấu chín, tiết canh.
• Hạn chế ăn sống hoặc chưa nấu chín các loại rau thủy sinh như cải xoong, rau ngổ, rau cần, ngó sen,... Đặc điểm của sán lá gan lớn là bám rất chắc vào thành rau. Do vậy, dù rửa kỹ dưới vòi nước chảy trực tiếp thì vẫn khó loại bỏ sán hoàn toàn. Vì thế, các loại rau thủy sinh cần được nấu chín kỹ trước khi ăn. Nhiệt độ cao sẽ giúp tiêu diệt hoàn toàn các ấu trùng sán gan trong rau và không gây hại cho sức khỏe.
• Rửa sạch tay thường xuyên, đặc biệt trước khi chế biến thức ăn, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
• Giữ gìn vệ sinh nơi sinh hoạt, không thả phân tươi xuống ao cá, không phóng uế vào nguồn nước.
• Không dùng phân tươi bón rau.
• Tiến hành tẩy giun, sán định kỳ 6 tháng/lần.

Bên cạnh việc thực hiện các cách phòng bệnh sán lá gan như nâng cao ý thức vệ sinh, chú ý cách ăn uống,... thì bạn cũng cần theo dõi sự thay đổi của cơ thể. Nếu thấy có biểu hiện bất thường nghi nhiễm giun sán, cần đến ngay các cơ sở y tế để xét nghiệm tìm ra nguyên nhân cũng như được thăm khám và điều trị kịp thời nếu mắc bệnh.

Ngoài ra, có thể tư vấn y bác sĩ về việc sử dụng các loại thuốc điều trị sán lá gan như Triclabendazole hoặc Praziquantel để ngăn chặn sán phát triển. Các loại thuốc này hiện đang có sẵn tại hệ thống Nhà thuốc Long Châu trên toàn quốc.

Đặc điểm sinh trưởng của sán lá gan

Sán lá gan nhỏ thường ký sinh trong đường mật để đẻ trứng. Trứng sán gan sẽ theo phân đi ra ngoài. Nếu trứng vào được môi trường nước thì sẽ phát triển thành ấu trùng lông. Các ấu trùng lông sán lá gan di chuyển tự do trong nước và tìm đến các loại ốc để ký sinh tạm thời. 

Trong cơ thể ốc, ấu trùng lông sán gan phát triển thành ấu trùng đuôi. Sau đó, chúng rời cơ thể ốc để cư trú trong các loại cá nước ngọt. Ấu trùng đuôi phát triển thành các nang ấu trùng trong các thớ thịt cá. Nếu người ăn gỏi cá sống hoặc thịt cá chưa nấu chín, ấu trùng sán lá gan sẽ theo thức ăn vào đường ruột và ống mật gây bệnh. 

Sán lá gan lớn sau khi xâm nhập vào nhu mô gan từ 2 - 3 tháng sẽ xâm nhập vào đường mật để phát triển và đẻ trứng. Trứng sán theo phân người bệnh bài tiết ra ngoài. Nếu gặp môi trường nước, trứng sán cũng phát triển thành ấu trùng lông và ký sinh trong ốc. Khi thành ấu trùng đuôi, sán sẽ rời vật chủ ốc và bám vào các loại thực vật thủy sinh như rau ngổ, cải xoong, ngó sen,... để biến thành nang ấu trùng, hoặc bơi tự do trong nước được 1 giờ. 

Nếu người hoặc động vật ăn phải các thực vật thủy sinh có nang ấu trùng hoặc uống nước có ấu trùng sán lá gan lớn thì sẽ bị nhiễm bệnh. 

Tuy nhiên, vẫn có cách ngăn chặn quá trình hình thành của sán lá gan. Đó là nếu muốn phát triển thành ấu trùng, thì trứng sán phải tiếp xúc với môi trường nước. Trong khi đó, trứng sán sẽ bị hỏng và không phát triển được ở trên cạn. Vì có lớp vỏ mỏng, nếu ở dưới ánh nắng mặt trời trên 70 độ, trứng sán cũng sẽ hỏng. Khả năng tồn tại của sán lá gan trưởng thành ở môi trường bên ngoài cũng rất kém. 

Triệu chứng khi nhiễm sán lá gan

Bệnh sán lá gan lớn phổ biến ở nước ta hơn bệnh sán lá gan nhỏ. Cá thể sán lá gan lớn trưởng thành có thể ký sinh ở người trong nhiều năm. Những triệu chứng khi cơ thể mắc bệnh sán lá gan lớn dễ thấy là mệt mỏi, biếng ăn, sụt cân, sốt thất thường, tự nhiên sốt cao, sốt run rồi tự hết, đôi khi sốt kéo dài, da xanh tái, niêm mạc nhợt nhạt, rối loạn tiêu hóa, đau bụng,...

Nếu không được điều trị kịp thời, sán lá gan lớn có thể gây ra các tổn thương ở biểu mô đường mật, gây viêm, xơ hóa đường mật, làm tắc mật, ung thư đường mật, viêm tụy cấp,...

Với bệnh sán lá gan nhỏ tỷ lệ mắc ít hơn sán gan lớn. Người bị sán gan nhỏ thường có những triệu chứng như đau tức ở gan, ăn kém, khó tiêu, tiêu chảy, phân bạc màu, không thành khuôn, vàng da, sạm da,... Do sán gan nhỏ bán chặt vào ống mật để hút thức ăn, nên lâu ngày sẽ gây ra những tổn thương nghiêm trọng ở gan, khiến gan bị xơ hóa dẫn đến bệnh xơ gan và thoái hóa mỡ. Độc tố do sán tiết ra gây dị ứng và thiếu máu.

Thanh Hương

Nguồn tham khảo: vinmec.com