Cây sâm đất có mấy loại? Công dụng đặc biệt của từng loại sâm đất

Trong kho tàng thảo dược tự nhiên của Việt Nam, sâm đất là một cái tên quen thuộc với nhiều công dụng tuyệt vời. Loài cây này thường được dùng trong y học cổ truyền để bồi bổ sức khỏe, cải thiện sức đề kháng và hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng sâm đất có nhiều loại khác nhau, mỗi loại lại mang giá trị riêng biệt.

Cây sâm đất là cây gì?

Sâm đất có tên khoa học là Boerhaavia diffusa, có nguồn gốc từ Trung Mỹ và được du nhập vào Việt Nam từ đầu thế kỷ XX. Đây là loại cây thân thảo, mọc hoang ở những khu vực đồi núi, đất ẩm mát và được trồng phổ biến để làm thuốc.

Theo y học cổ truyền, sâm đất có vị hơi đắng, cay nhẹ và tính mát. Dược tính của sâm đất có tác dụng giải độc, lợi tiểu, thanh nhiệt, giúp bồi bổ sức khỏe và giảm mệt mỏi. Tuy nhiên, việc dùng quá nhiều sâm đất có thể gây nôn mửa, ra mồ hôi nhiều hoặc mất cân bằng huyết áp. Vì vậy, khi sử dụng cần chú ý liều lượng và tham khảo ý kiến chuyên gia.

Cây sâm đất có mấy loại? Cách nhận biết và tác dụng của từng loại

Sâm đất phát triển đa dạng tại Việt Nam và nhiều quốc gia châu Á. Mỗi loại sâm mang đặc điểm riêng về hình thái và giá trị dược học. Dưới đây là những loại sâm đất phổ biến nhất hiện nay.

Sâm Ngọc Linh

Sâm Ngọc Linh (tên khoa học Panax vietnamensis) là loại sâm quý hiếm của Việt Nam, sinh trưởng ở độ cao trên 1.200m thuộc dãy Ngọc Linh. Cây cao khoảng 40 - 100cm, thân thảo, rễ phát triển thành củ lớn.

Sâm Ngọc Linh chứa hơn 50 loại saponin - hoạt chất có tác dụng tăng cường miễn dịch, giảm stress và chống oxy hóa mạnh mẽ. Ngoài ra, loại sâm này còn giúp phục hồi sinh lực, hỗ trợ điều trị trầm cảm và phòng ngừa ung thư.

Sâm cau rừng

Sâm cau rừng (Curculigo orchioides) là cây thân cỏ mọc hoang, cao khoảng 25 - 30cm, thường thấy tại vùng núi phía Bắc như Cao Bằng, Tuyên Quang.

Công dụng chính của sâm cau là tăng cường sinh lực, cải thiện sức khỏe sinh lý nam, giảm mệt mỏi và hạ cholesterol máu. Loại sâm này thường được ngâm rượu để dùng lâu dài, giúp cải thiện sức khỏe toàn thân và tăng khả năng miễn dịch.

Sâm quy đá

Sâm quy đá, còn gọi là sâm núi đá hoặc sâm Vân Quy (Angelica sinensis), là cây thân rễ ngắn, mọc chủ yếu ở vùng núi đá cao.

Tác dụng nổi bật của loại sâm này là điều hòa kinh nguyệt, giảm đau bụng và phục hồi sức khỏe cho người mới ốm dậy. Ngoài ra, sâm quy đá còn được dùng để bồi bổ cơ thể, hỗ trợ điều trị suy nhược và tăng cường sức đề kháng.

Sâm đương quy

Sâm đương quy (Angelica sinensis) được xem là loại sâm “dành cho phụ nữ” nhờ khả năng điều hòa nội tiết tố và bổ huyết. Cây cao từ 40 - 80cm, mọc ở vùng núi cao 2.000 - 3.000m.

Công dụng của đương quy bao gồm điều hòa kinh nguyệt, giảm đau đầu, cải thiện lưu thông máu và hỗ trợ điều trị rối loạn nội tiết. Sử dụng đều đặn giúp làn da hồng hào, cơ thể khỏe mạnh hơn.

Tam thất bắc

Tam thất bắc là loại sâm được ưa chuộng trong Đông y nhờ khả năng kháng viêm và bổ huyết. Củ tam thất có ruột vàng hoặc tím, càng sống lâu năm càng quý hiếm.

Loại sâm này giúp cầm máu, giảm viêm, ngăn ngừa thoái hóa mạch máu và tăng cường sức khỏe cho người cao tuổi. Đặc biệt, tam thất còn giúp phục hồi sau phẫu thuật và ngăn ngừa suy nhược cơ thể.

Thổ hào sâm

Thổ hào sâm, hay còn gọi là sâm bố chính, là dược liệu quý được trồng nhiều ở Bắc Trung Bộ như Nghệ An và Hà Tĩnh.

Loại sâm này giúp điều trị chứng mệt mỏi, suy nhược cơ thể, hoa mắt chóng mặt và rối loạn tiêu hóa. Ngoài ra, thổ hào sâm còn có tác dụng tốt với hệ hô hấp, giúp giảm ho và hỗ trợ điều trị hen suyễn.

Củ đẳng sâm

Đẳng sâm (campanumoea javanica blume) là loại sâm có hình dáng nhỏ, rễ phình to màu vàng nhạt.

Đẳng sâm thường được dùng thay thế nhân sâm trong các bài thuốc bắc nhờ giá thành thấp hơn nhưng hiệu quả tương đương. Dược tính của loại sâm này giúp tăng cường sức khỏe, cải thiện hệ tiêu hóa và điều hòa huyết áp.

Đinh lăng nếp nhỏ

Đinh lăng nếp là loại cây phổ biến ở Việt Nam, có thể cao tới 2m, lá xẻ nhỏ như lông chim.

Rễ đinh lăng chứa nhiều saponin, giúp tăng sức đề kháng, cải thiện trí nhớ và hỗ trợ chữa bệnh xương khớp. Phụ nữ sau sinh thường dùng đinh lăng để kích thích tiết sữa và phục hồi sức khỏe.

Cây đan sâm

Đan sâm (salvia miltiorrhiza bunge) là cây thân thảo lâu năm, cao 30 - 80cm, thân vuông có lông mịn.

Loại sâm này có vị đắng, thường dùng trong các bài thuốc điều trị bệnh tim mạch, huyết áp cao và tiểu đường. Ngoài ra, đan sâm còn giúp cải thiện lưu thông máu và giảm nguy cơ tắc mạch.

Cây sa sâm

Sa sâm (launaea pinnatifida cass) là loại cây thân cỏ, cao 15 - 25cm, mọc nhiều ở vùng ven biển miền Trung.

Rễ sa sâm được sử dụng làm thuốc hỗ trợ chữa viêm họng, ho khan, viêm phế quản và thiếu máu. Ngoài ra, loại sâm này còn giúp thanh nhiệt, lợi tiểu và hỗ trợ điều trị bệnh về gan.

Những lưu ý khi sử dụng sâm đất

Dù sâm đất mang lại nhiều lợi ích, người dùng vẫn cần tuân thủ nguyên tắc an toàn để đạt hiệu quả tốt nhất.

Dùng đúng liều lượng

Sâm đất có chứa một lượng nhỏ độc tính tự nhiên, nếu sử dụng quá nhiều có thể gây nôn mửa, đau đầu hoặc rối loạn thần kinh. Mỗi lần chỉ nên dùng lượng vừa đủ và không dùng liên tục trong thời gian dài.

Theo dõi phản ứng của cơ thể

Nếu có dấu hiệu như mất ngủ, chóng mặt, da nổi mẩn đỏ hoặc chảy máu cam sau khi dùng sâm, cần ngừng ngay và tham khảo ý kiến bác sĩ.

Kết hợp chế độ ăn uống hợp lý

Để phát huy công dụng của sâm đất, nên kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh, uống nhiều nước và bổ sung rau xanh, trái cây giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất tốt hơn.

Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ cây sâm đất có mấy loại và công dụng đặc trưng của từng loại. Mỗi loại sâm mang đến giá trị riêng, từ bồi bổ sức khỏe đến hỗ trợ điều trị bệnh lý. Việc lựa chọn đúng loại sâm, sử dụng đúng cách và đúng liều lượng sẽ giúp bạn tận dụng tối đa những lợi ích mà dược liệu quý này mang lại.