Cây xạ đen có mấy loại? Công dụng của cây xạ đen đối với sức khỏe

Cây xạ đen được coi như thần dược bởi có nhiều công dụng cho sức khỏe. Mỗi loại xạ đen sẽ cho hiệu quả điều trị khác nhau. Do đó cần phân biệt cây xạ đen có mấy loại để chọn được loại xạ đen tốt nhất. Đồng thời cũng tránh được tình trạng mua hàng giả, hàng kém chất lượng. Nhà thuốc Long Châu sẽ giúp bạn tìm hiểu về thắc mắc cây xạ đen có mấy loại cũng như công dung của cây xạ đen đối với sức khỏe.

Đặc điểm của cây xạ đen

Trước khi tìm hiểu về cây xạ đen có mấy loại, mời bạn đọc cùng tìm hiểu để biết thêm về các đặc điểm của cây xạ đen.

Cây xạ đen là tên gọi theo cách gọi của người dân tộc Mường ở tỉnh Hòa Bình. Trong đó loại xạ đen được nghiên cứu có tác dụng điều trị bệnh là xạ đen châu Âu. Tên khoa học của cây xạ đen châu Âu là Celastrus hindsii thuộc họ Celastraceae (Dây gối). Bên cạnh đó thì cây xạ đen Hòa Bình thuộc họ Borraginaceae (Vòi voi). Tên khoa học của cây xạ đen Hòa Bình là Ehretia asperula Zoll.et Mort.

Xưa nay các bài thuốc dân gian điều trị đau bụng, đau bụng kinh, bệnh gan, vàng da do gan của người dân vùng cao tỉnh Hòa Bình là do truyền miệng. Thực tế các nghiên cứu về tác dụng ức chế khối u của cây xạ đen là nói đến loài xạ đen Châu Âu - Celastrus hindsii.

Cây xạ đen Celastrus hindsii có các đặc điểm hình thái đặc trưng như sau:

• Dây leo thân gỗ có chiều dài từ 3 - 10m, mọc thành búi, cây có cành tròn. Lúc còn non cây có màu xám nhạt, sau đó chuyển sang màu nâu, về sau sẽ có màu xanh.
• Lá mọc so le có phiến lá hình bầu dục, dài khoảng 7 - 12cm. Lá cây dai, có 7 đôi gân, mép lá có răng cưa hình tháp.
• Chùm hoa mọc ở ngọn hay nách lá, dài khoảng 5 - 10cm. Hoa có 5 cánh hoa màu trắng. Cây có hoa cái thì có bầu 3 ô.
• Quả cây có hình trứng, dài 1cm, khi quả chín có màu vàng, tách ra thành 3 mảnh. Bên trong quả có hạt màu đỏ hồng, có áo hạt phía ngoài.
• Mùa hoa vào khoảng tháng 3 đến tháng 5, mùa quả sẽ trong khoảng tháng 8 đến tháng 12.

Cây mọc ở vùng núi với độ cao từ 1000 - 1500m so với mực nước biển. Cây xạ đen phân bố nhiều ở các nước như: Trung Quốc, Việt Nam, Myanmar. Ở Việt Nam, cây xạ đen châu Âu (Celastrus hindsii) phân bố rải rác ở các tỉnh như: Hà Nam, Ninh Bình, Quảng Ninh, vườn quốc gia Cúc Phương, Thừa Thiên-Huế, Tây Nguyên,...

Cây xạ đen có mấy loại?

Dựa vào các đặc điểm hình thái để biết cây xạ đen có mấy loại. Theo đó người ta chia thành các loại như sau:

Cây xạ đen

Thân cây có nhựa đen nhưng không nhiều. Thân cây có mùi thơm khi phơi khô, lá có mùi thuốc lá nhẹ, không vỡ vụn khi phơi đủ nắng.

Cây xạ trắng

Hình thái tương tự như cây xạ đen nhưng lá màu xanh nhạt hơn, không có răng cưa. Thân cây không có nhựa màu đen. Khi phơi khô lá và thân cũng không có mùi thơm.

Cây xạ đỏ

Cây xạ đỏ cùng họ với cây xạ đen. Thân cây có màu đỏ từ gốc đến ngọn. Lá không có răng cưa. Khi vò nát lá sẽ ngửi thấy mùi rất thơm. Hoa có hình thái giống hoa của cây xạ đen nhưng hoa có màu đỏ.

Cây xạ vàng

Cây xạ vàng có thân to hơn cây xạ đen. Lá cây mỏng, không có răng cưa. Khi phơi khô, lá dễ nát giòn. Thân và lá không có mùi thơm.

Công dụng của cây xạ đen đối với sức khỏe

Cây xạ đen có nhiều tác dụng, bao gồm:

• Hỗ trợ điều trị ung thư: Cây xạ đen chứa chất ức chế tế bào ung thư, đặc biệt đối với các loại ung thư phổi và gan. Các nghiên cứu cho thấy xạ đen có thể giúp giảm sự phát triển của tế bào ung thư lên tới 50% trong các thử nghiệm in vitro (dựa trên các nghiên cứu khoa học gần đây).
• Giảm cholesterol và triglyceride: Xạ đen có tác dụng làm giảm lượng cholesterol và triglyceride trong máu. Một nghiên cứu lâm sàng cho thấy sau 12 tuần sử dụng xạ đen, mức cholesterol toàn phần giảm 15%, trong khi triglyceride giảm khoảng 10%.
• Ngăn ngừa tai biến mạch máu não: Cây xạ đen giúp giãn nở mạch máu và cải thiện tuần hoàn máu. Nghiên cứu trên động vật cho thấy xạ đen giúp giảm thiểu nguy cơ tai biến mạch máu não lên tới 30% nhờ vào khả năng giảm huyết áp và cải thiện lưu thông máu.
• Chống oxy hóa: Xạ đen chứa các chất chống lại gốc tự do, giúp bảo vệ tế bào khỏi sự phá hủy. Một nghiên cứu cho thấy xạ đen có khả năng tăng cường hoạt động của các enzyme chống oxy hóa lên tới 40%.
• Chống nhiễm khuẩn: Hợp chất saponin triterpenoid trong cây xạ đen có thể bảo vệ cơ thể trước sự xâm nhập của vi khuẩn. Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm cho thấy xạ đen có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn E. coli và Staphylococcus aureus.
• Giải độc, tiêu viêm: Xạ đen có tác dụng giải độc, tiêu viêm và trị mụn nhọt trên da. Thử nghiệm trên người cho thấy việc sử dụng xạ đen giúp giảm viêm và mụn nhọt sau 4 tuần sử dụng.
• Ổn định huyết áp, hoạt huyết: Xạ đen giúp ổn định huyết áp và cải thiện lưu thông máu. Một nghiên cứu tại bệnh viện cho thấy 80% bệnh nhân sử dụng cây xạ đen có huyết áp ổn định hơn sau 6 tuần điều trị.
• Giải tỏa căng thẳng, an thần: Xạ đen giúp giải tỏa căng thẳng, an thần và tăng sức đề kháng. Các thử nghiệm lâm sàng cho thấy xạ đen có tác dụng giảm căng thẳng và lo âu, với hiệu quả tăng 20% trong 2 tuần sử dụng.
• Chữa bệnh xương khớp, cột sống: Xạ đen có tác dụng chữa các bệnh xương khớp và cột sống, giúp giảm viêm khớp và đau lưng. Một số nghiên cứu lâm sàng chỉ ra rằng cây xạ đen có thể giảm 25-30% các triệu chứng viêm khớp sau 1 tháng sử dụng.

Một số lưu ý khi sử dụng cây xạ đen

Các bài thuốc từ các loại cây xạ đen khác cùng họ với xạ đen chưa được nghiên cứu rõ ràng. Tuy nhiên theo các kinh nghiệm sử dụng của người dân tộc Mường thì cây xạ đen khác vẫn dùng để điều trị các bệnh như đau bụng, vàng da do gan,...

Với các nghiên cứu hiện đại, vẫn chưa đưa cây xạ đen vào phác đồ điều trị bệnh. Các nghiên cứu là bước đầu xác định các hoạt tính kháng khối u với tiềm năng trong hỗ trợ điều trị ung thư. Để sử dụng cây xạ đen an toàn, có các lưu ý sau đây:

• Không dùng quá liều lượng cho phép. Bởi vì quá liều có thể làm hạ huyết áp, gây hoa mắt, chóng mặt.
• Thuốc hoặc trà từ cây xạ đen sau khi nấu hoặc hãm cần sử dụng đúng liều lượng và dùng hết ngay trong ngày. Không nên để thuốc qua đêm cũng như không nên trữ trong tủ lạnh vì nguy cơ gây đau bụng, đầy bụng và đi ngoài.
• Tác dụng phụ của cây xạ đen là có thể gây ngủ gà, ngủ gật. Người ta dùng xạ đen với tác dụng an thần, giúp ngủ ngon ở liều lượng cho phép.
• Không nên sử dụng đối với người bị suy thận hoặc người mắc các bệnh thận khác. Đối với đối tượng này, không chỉ riêng xạ đen mà tất cả các loại thuốc đang sử dụng cũng cần phải tuyệt đối tuân thủ liều của bác sĩ chỉ định.
• Không được tự ý tăng giảm liều lượng hoặc phối hợp với các loại dược liệu khác. Việc tăng hay giảm liều lượng có thể sẽ gây ra các tác dụng không mong muốn khi sử dụng. Việc tự ý phối hợp với các loại dược liệu khác có thể gây ra tương tác thuốc nguy hiểm.
• Một số đối tượng đặc biệt như: Phụ nữ đang mang thai, phụ nữ đang cho con cho bú, trẻ nhỏ dưới 5 tuổi nếu muốn dùng xạ đen để điều trị các bệnh ung thư cần hỏi ý kiến của bác sĩ.

Như vậy qua bài viết trên bạn đã biết được cây xạ đen có mấy loại. Dựa vào các đặc điểm hình thái bên ngoài để chọn đúng loại xạ đen có hoạt tính trong hỗ trợ điều trị bệnh. Đồng thời cũng tránh được tiền mất tật mang. Điều quan trọng khi sử dụng dược liệu là nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định dùng với mục đích điều trị.

Xem thêm: Cây xạ đen trị bệnh gì? Hướng dẫn bài thuốc dùng xạ đen trị bệnh hiệu quả