Chất độc ricin là gì và cách phòng tránh nhiễm độc

Chất độc ricin trong hạt thầu dầu được sử dụng như một vũ khí sinh học có thể gây tử vong nếu sử dụng quá nhiều. Vậy độc tính của ricin mạnh như thế nào và làm sao để phòng ngừa?

Chất độc ricin là gì?

Ricin là một chất độc được tìm thấy trong hạt của cây thầu dầu tự nhiên. Khi tiếp xúc và tiêu thụ hạt của cây này, người ta có thể mắc phải tình trạng nhiễm độc ricin, với ricin được giải phóng có thể gây hại cho các tế bào cơ thể. Hơn nữa, ricin cũng có thể được tạo ra từ nguyên liệu dư thừa trong quá trình chế biến hạt thầu dầu.

Bản chất của chất độc ricin là protein. Khi tiếp xúc với tế bào cơ thể, nó ngăn chặn quá trình sản xuất protein cần thiết, dẫn đến tử vong của tế bào. Các chất độc protein như vậy thường được thử nghiệm trong y học nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư.

Peter Hermann Stillmark, một nhà khoa học người Đức làm việc tại Nga, đã phát hiện ra chất độc này lần đầu tiên vào năm 1888 khi ông nghiên cứu về hạt thầu dầu. Hợp chất này có thể tồn tại dưới dạng bột, khí hoặc viên uống và có thể hòa tan trong nước hoặc axit yếu. Dù ổn định ở điều kiện bình thường, chúng trở nên bất hoạt ở nhiệt độ trên 80ºC.

Những đặc điểm về độc tính của ricin

Độc tính của ricin là rất cao. Khi tiếp xúc với cơ thể, nó ngăn chặn quá trình sản xuất protein cần thiết, gây tổn thương và tử vong cho tế bào. Tình trạng ngộ độc ricin phụ thuộc vào mức độ phơi nhiễm, thời gian tiếp xúc, hình thức tiếp xúc (hít, uống hay tiêm) và các yếu tố khác. Tiếp xúc qua đường tiêm có thể gây ngộ độc cao nhất, tiếp theo là qua hít và uống.

Độ tinh khiết của ricin cũng ảnh hưởng đến mức độ ngộ độc. Ví dụ, nếu ricin được tinh chế bằng các phương pháp đặc biệt, nó sẽ có độc tính cao hơn. Việc duy trì các tính chất vật lý của ricin qua quá trình chuyển đổi cũng phức tạp, giảm nguy cơ ngộ độc qua đường hô hấp.

Nguy cơ tiếp xúc với chất độc ricin thường xảy ra thông qua sự cố chủ ý, như đầu độc qua không khí, thực phẩm hoặc nước uống. Ngộ độc ricin không lây nhiễm từ người này sang người khác thông qua tiếp xúc thông thường, nhưng có thể xảy ra nếu tiếp xúc với người có chất ricin trên cơ thể hoặc quần áo của họ.

Triệu chứng ngộ độc hoạt chất ricin

Qua đường tiêu hóa

Nếu tiếp xúc với ricin qua đường uống, các triệu chứng ban đầu thường xuất hiện trong khoảng 6 - 12 giờ. Những triệu chứng ban đầu thường tập trung ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa, bao gồm buồn nôn, nôn mửa, đau bụng và tiêu chảy có thể đi kèm với máu.

Sau đó, các triệu chứng ngộ độc ricin có thể tiến triển nhanh chóng, thường trong vòng 12 - 24 giờ, với các vấn đề nghiêm trọng như mất nước, tổn thương thận và gan. Một số trường hợp còn có thể gặp co giật và huyết áp giảm. Trong vài ngày, sự suy giảm hoạt động của gan, lá lách và thận có thể dẫn đến tử vong.

Sự tiến triển nhanh chóng của triệu chứng ngộ độc ricin thường khác biệt rõ rệt so với ngộ độc thực phẩm thông thường. Tuy nhiên, ricin không phải lúc nào cũng là nguyên nhân duy nhất của những triệu chứng này. Các trường hợp khác như ngộ độc hóa chất hoặc nhiễm trùng, cũng có thể gây ra các triệu chứng tương tự.

Qua đường hô hấp

Nếu tiếp xúc với chất độc ricin qua đường hô hấp, các triệu chứng ban đầu có thể xuất hiện sớm nhất sau 4 - 6 giờ. Các triệu chứng nghiêm trọng có thể phát triển muộn hơn, đến tối đa là sau 24 giờ.

Ban đầu, các triệu chứng thường tác động đến hệ hô hấp, bao gồm khó thở, ngắn hơi, cảm giác tức ngực và ho, cùng với sốt, buồn nôn và cảm giác tức ngực. Có thể có triệu chứng đổ mồ hôi nhiều. Sau đó, các triệu chứng ngộ độc ricin tiếp tục phát triển nhanh chóng, thường trong vòng 12 - 24 giờ, bao gồm phù phổi (tức là dịch tích tụ trong phổi) và suy hô hấp, gây ra khó thở và da của người bị nhiễm có thể biến đổi thành màu xanh.

Tốc độ phát triển của các triệu chứng hô hấp khi bị ngộ độc ricin thường khác biệt so với các triệu chứng của bệnh cảm lạnh hay ho thông thường. Tuy nhiên, ricin không phải là nguyên nhân duy nhất có thể gây ra các triệu chứng này.

Tiếp xúc với da và mắt

Ricin không được hấp thụ qua da. Khi tiếp xúc với bột hoặc sản phẩm chứa ricin, có thể gây đỏ và đau cho mắt.

Nếu bạn để tay dính chất độc ricin sau đó chạm vào thức ăn đưa vào miệng, chất này cũng có thể được hấp thụ qua đường tiêu hóa. Lưu ý rằng ngộ độc ricin có thể gây tử vong trong khoảng thời gian từ 36 đến 72 giờ sau tiếp xúc, phụ thuộc vào con đường tiếp xúc (hít, uống, tiêm) và liều lượng mà cơ thể tiếp nhận.

Phương pháp điều trị khi bị ngộ độc ricin

Vì không có thuốc giải độc đặc hiệu cho ricin, việc tốt nhất là tránh tiếp xúc với chất độc này từ đầu. Tuy nhiên, nếu không may tiếp xúc, việc loại bỏ ricin khỏi cơ thể càng sớm càng tốt là rất quan trọng.

Triệu chứng ngộ độc ricin thường được điều trị bằng các phương pháp hỗ trợ y tế để giảm thiểu tác động của chất độc lên cơ thể. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm sử dụng máy trợ thở, truyền dịch tĩnh mạch, sử dụng thuốc để kiểm soát các triệu chứng như co giật, hạ huyết áp, rửa dạ dày bằng than hoạt tính nếu ricin đã bị nuốt phải và rửa mắt nếu tiếp xúc với mắt.

Tuy nhiên, không có tác động lâu dài trực tiếp được ghi nhận từ việc phơi nhiễm ricin mà không gây ra triệu chứng. Sau khi mắc ngộ độc ricin nghiêm trọng, tổn thương cho các cơ quan có thể là vĩnh viễn hoặc kéo dài.

Nếu tiếp xúc với ricin, hãy đến ngay bệnh viện gần nhất để được theo dõi và điều trị. Bạn cũng cần cởi bỏ quần áo và đặt vào bọc kín, tắm rửa sạch sẽ nếu chất độc dính vào cơ thể. Điều này cũng giúp ngăn chặn sự lan truyền của ricin vào những nơi khác.

Lưu ý khi dùng hạt thầu dầu chữa bệnh để tránh nhiễm độc ricin

Khi sử dụng hạt thầu dầu để điều trị bệnh, cần lưu ý những điều sau để tránh nguy cơ nhiễm độc ricin:

• Hạn chế uống các sản phẩm chiết xuất từ hạt thầu dầu quá mức 1 thìa cà phê mỗi ngày.
• Tránh sử dụng dầu thầu dầu cho phụ nữ mang thai, vì nó có thể gây co bóp tử cung và gây ra chuyển dạ.
• Tối thiểu hóa việc sử dụng thầu dầu qua đường uống, chỉ nên sử dụng bên ngoài da.

Hạt thầu dầu có thể gây ngộ độc, với các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, đau cơ, chuột rút, khó thở, trục trặc tuần hoàn, mất nước, chóng mặt, rối loạn chức năng gan và thận, thậm chí là co giật, hoại tử xuất huyết ở tim, ruột và có thể dẫn đến tử vong. Một liều 0,002mg hạt thầu dầu trên mỗi kg trọng lượng cơ thể có thể gây tử vong cho một con thỏ.

Trên đây là những thông tin cần biết về chất độc ricin. Khi sử dụng hạt thầu dầu, bạn nên tuân thủ các hướng dẫn để tránh xảy ra tình trạng nhiễm độc ricin. Nếu thấy bài viết hữu ích, bạn hãy chia sẻ tới người thân, bạn bè nhé!