Chức năng của tuyến giáp là gì? Vai trò của các hormone tuyến giáp

Theo giải phẫu học, tuyến giáp là một cơ quan nhỏ có hình dạng tựa như một con bướm nằm ở phía trước cổ, dưới thanh quản. Cơ quan này có 2 thùy nằm ở hai bên khí quản là thùy trái và thùy phải, được nối bằng eo tuyến giáp. Vậy chức năng của tuyến giáp là gì?

Chức năng của tuyến giáp

Hệ thống nội tiết của cơ thể có 9 cơ quan, mỗi cơ quan sẽ có các chức năng khác nhau. Vậy thì chức năng của tuyến giáp là gì mà nó lại được xem là tuyến nội tiết lớn nhất?

Tế bào tuyến giáp là một tế bào đặc biệt vì chúng là tế bào duy nhất có thể hấp thụ iod. Vì vậy, chức năng chính của cơ quan này là tổng hợp iod từ thực phẩm chúng ta ăn vào, từ đó chuyển hóa thành các hormone tuyến giáp (hormone giáp trạng) bằng việc gắn với acid amin tyrosine. Hormone giáp trạng gồm có 2 loại là thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3).

Sau khi được hình thành, hormone giáp trạng sẽ phóng thích vào máu và được vận chuyển đi khắp cơ thể nhằm thực hiện một loạt các nhiệm vụ quan trọng. Khi các hormone này được dùng, một lượng iod có trong hormone sẽ giải phóng ra và được tuyến giáp hấp thụ ngược lại để tạo nên nhiều hormone giáp trạng hơn. Ngoài ra, chức năng của tuyến giáp còn là sản xuất hormone calcitonin, giúp vận chuyển canxi vào xương để góp phần tăng cường sức mạnh cho xương.

Tuyến yên là cơ quan có nhiệm vụ kiểm soát việc sản xuất hormone của tuyến giáp. Khi mức độ của thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3), tuyến yên sẽ bài tiết hormone kích thích tuyến giáp (TSH) để thúc đẩy tuyến giáp làm việc. Dưới tác động của TSH, tuyến giáp sẽ sản xuất thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) nhiều hơn, từ đó làm tăng nồng độ hormone giáp trạng trong máu. Lúc này, tuyến yên sẽ giảm tiết TSH để duy trì ổn định mức hormone tuyến giáp trong máu.

Toàn bộ hệ thống trong hình được gọi là trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến giáp

Ngoài ra, vùng dưới đồi cũng tham gia vào quá trình này. Đây là nơi tiếp nhận tín hiệu về tình trạng nồng độ các hormone giáp trạng trong máu, từ đây truyền thông tin về tuyến yên. Vùng dưới đồi sẽ tiết ra hormone giải phóng TSH (TRH) để kích thích tuyến yên sản xuất TSH khi cơ thể cần thêm hormone giáp trạng, và ngược lại nếu cơ thể đang thừa hormone giáp trạng thì vùng dưới đồi có nhiệm vụ phải ức chế hormone TRH. Toàn bộ hệ thống này được gọi là trục dưới đồi – tuyến yên – tuyến giáp, hệ thống này có vai trò điều hòa những thay đổi bên trong cũng như đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Vai trò của hormone tuyến giáp 

Sau khi đã tìm hiểu về chức năng của tuyến giáp, chúng ta tiếp tục tìm hiểu về hormone tuyến giáp. Tuyến giáp bình thường sản xuất khoảng 80% thyroxine (T4) và 20% triiodothyronine (T3). Tuy nhiên, hormone triiodothyronine (T3)  lại sở hữu “sức mạnh” gấp 4 lần so với thyroxine (T4). Chính vì thế mà sau khi được phóng thích ra khỏi tuyến giáp, dưới tác động của một số enzym trong gan hoặc thận, hormone T4 có thể biến đổi thành hormone T3 để hoạt động. Mọi tế bào đều phụ thuộc vào hormone tuyến giáp để có thể điều hòa sự trao đổi chất. Sau đây là một số vai trò quan trọng của hormone tuyến giáp:

• Kích thích hoạt động của tim, tăng sự co bóp, tăng hô hấp để cung cấp oxy cho sự chuyển hóa ở các mô.
• Tăng cường hoạt động não bộ.
• Điều hòa thân nhiệt.
• Duy trì cân nặng.
• Thúc đẩy quá trình trao đổi chất.
• Kích thích sự sinh trưởng phát dục.
• Ảnh hưởng đến sự phát triển và hoạt động của tuyến sinh dục và tuyến sữa.
• Tăng cường sự chuyển hóa glucid để tăng đường huyết.
• Tăng cường sự chuyển hóa lipid để tạo năng lượng.
• Điều tiết và duy trì lượng photpho, canxi trong máu.
• Tăng cường sức mạnh cơ xương.

Vai trò của hormone tuyến giáp 

Các bệnh lý liên quan hormone tuyến giáp

Mặc dù đóng vai trò quan trọng trong cơ thể, tuy nhiên nồng độ các hormone tuyến giáp trong máu phải luôn duy trì ở mức ổn định. Nếu quá dư thừa hoặc thiếu hụt đều sẽ gây nên một số tình trạng bất thường. Trong đó, thường thấy nhất là bệnh cường giáp và suy giáp.

Cường giáp

Cường giáp là tình trạng tuyến giáp tăng cường hoạt động sản xuất, một lượng lớn hormone giáp trạng sẽ được đưa vào máu dẫn đến tình trạng dư thừa. Cường giáp có triệu chứng rất đa dạng và có thể xảy ra trên toàn bộ cơ thể. Mỗi người bệnh sẽ có những biểu hiện bệnh khác nhau và mức độ nặng, nhẹ phụ thuộc vào lượng hormone giáp trạng có trong máu.

Cường giáp là tình trạng tuyến giáp tăng cường hoạt động sản xuất

Các triệu chứng của cường giáp có thể diễn ra một cách chậm rãi hoặc xảy ra đột ngột, xảy ra ở mức độ trung bình hoặc trầm trọng làm ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và cuộc sống bệnh nhân. Các triệu chứng thường thấy gồm:

• Giảm cân mặc dù đói và ăn nhiều.
• Tăng động, luôn cảm thấy tràn đầy năng lượng và khó chịu khi ngồi yên.
• Tâm trạng bất ổn, không tập trung, luôn lo lắng và dễ nổi giận.
• Luôn cảm giác mệt mỏi.
• Da nóng ẩm và đổ mồ hôi nhiều.
• Tăng thân nhiệt, sợ nóng.
• Yếu cơ, co giật, run rẩy.
• Nhịp tim đập nhanh bất thường, huyết áp tăng.
• Khó ngủ, mất ngủ.
• Tóc mỏng và rụng nhiều.
• Tiểu nhiều và tiêu chảy.
• Rối loạn kinh nguyệt, chậm kinh hoặc mất kinh.
• Mắt nhạy cảm với ánh sáng.
• Có thể sờ thấy cổ bị sưng phù do tuyến giáp phát triển quá mức bình thường.

Hormone T3 và T4 trong máu tăng cao vì nguyên nhân nào đi nữa cũng sẽ gây bệnh cường giáp. Nguyên nhân có thể do cơ thể đã hấp thụ quá nhiều iod hoặc do một vài bệnh lý khác như bệnh tự miễn basedow (bệnh Graves’), bướu giáp đa nhân, viêm tuyến giáp, u độc tuyến giáp,…

Ngoài các nguyên nhân trên, đôi khi bạn có thể gặp trường hợp cường giáp nếu đang dùng các thuốc có chứa iod như amiodarone. Tuy nhiên, bệnh cường giáp do thuốc sẽ từ từ khỏi khi người bệnh ngừng thuốc và mức hormone giáp trạng trong máu sẽ trở về trạng thái bình thường sau vài tháng.

Suy giáp

Trái ngược với cường giáp, bệnh nhân bị suy giáp khi tuyến giáp suy giảm chức năng dẫn đến thiếu hụt sự tổng hợp và giải phóng hormone T3 và T4. Nguyên nhân suy giáp có thể do bẩm sinh, viêm giáp Hashimoto, cắt tuyến giáp, giảm thức ăn chứa iod, dùng các thuốc kháng giáp trạng (thiamazole) hoặc rối loạn chức năng tuyến yên.

Các biểu hiện của bệnh suy giáp

Suy giáp và cường giáp là 2 bệnh lý có cơ chế đối lập nhau, nên các biểu hiện của suy giáp cũng trái ngược lại so với cường giáp, như sau:

• Tăng cân nhanh, mặc dù ăn không ngon miệng.
• Cơ thể chậm chạp, trầm cảm.
• Giảm trí nhớ, tư duy kém.
• Mệt mỏi.
• Da lạnh, tái xanh và khô ráp.
• Giảm thân nhiệt, sợ lạnh.
• Đau khớp và các cơ.
• Nhịp tim giảm, huyết áp thấp.
• Hay buồn ngủ.
• Tóc khô, thưa và mọc chậm.
• Tiểu ít và táo bón.
• Rong kinh.
• Sưng phù quanh mắt.
• Giọng khàn và trầm hơn.
• Suy giảm chức năng sinh dục.

Phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến tuyến giáp cao hơn nam giới. Vì vậy, mọi người cần tìm hiểu kỹ về chức năng tuyến giáp cũng như vai trò của các hormone tuyến giáp để có thêm kiến thức từ đó phòng tránh các bệnh lý liên quan. Cùng với đó, mọi người nên xây dựng một chế độ ăn uống dinh dưỡng, duy trì đầy đủ lượng iod nạp vào cơ thể để đảm bảo hoạt động của tuyến giáp.

Phương Nhi

Nguồn tham khảo: Tổng hợp