Dị ứng với nước: Biểu hiện và cách phòng ngừa hiệu quả

Dị ứng với nước (aquagenic urticaria) là một tình trạng hiếm gặp, trong đó người bệnh có thể bị ngứa, nổi mề đay, phát ban khi da tiếp xúc với nước bất kể là nước sạch, nước máy hay mồ hôi, nước mắt. Dù không gây nguy hiểm đến tính mạng, bệnh có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, đặc biệt nếu không được chẩn đoán và kiểm soát đúng cách. Vậy dị ứng nước là gì, có nguyên nhân từ đâu, biểu hiện ra sao và cách điều trị như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về căn bệnh đặc biệt này.

Dị ứng nước là gì?

Dị ứng nước (aquagenic urticaria) là một bệnh lý hiếm gặp, thuộc nhóm mề đay vật lý, trong đó da xuất hiện mẩn đỏ, ngứa, sẩn phù nhỏ sau khi tiếp xúc với nước bất kể nguồn gốc, nhiệt độ hay độ tinh khiết của nước. Trong một số trường hợp hiếm, các dịch cơ thể như mồ hôi, nước mắt hoặc nước bọt cũng có thể gây kích ứng tương tự.

Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng, aquagenic urticaria gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Không có bằng chứng khoa học cho thấy bệnh này gây “tích tụ độc” hoặc “dẫn đến tử vong” nếu không điều trị. Tuy nhiên, trong trường hợp nặng có thể gây phù niêm mạc, khó thở cần được xử trí kịp thời.

Thông thường, dị ứng nước không xảy ra khi uống nước, vì nước không tiếp xúc trực tiếp với da. Tuy nhiên, một số trường hợp nặng có thể gặp biểu hiện tại niêm mạc miệng hoặc môi sau khi uống.

Nguyên nhân gây ra tình trạng dị ứng với nước

Dị ứng nước (aquagenic urticaria) là một bệnh rất hiếm gặp, và cho đến nay, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ. Tuy nhiên, các giả thuyết y học hiện tại cho rằng:

• Cơ chế miễn dịch bất thường của da phản ứng với nước như một chất kích thích, dẫn đến giải phóng histamine gây nổi mề đay và ngứa.
• Không có bằng chứng cho thấy chất lượng nước (như chứa chất tẩy, clo hay nước giếng, nước máy) là nguyên nhân trực tiếp gây dị ứng nước. Tuy nhiên, các tạp chất trong nước có thể gây kích ứng da, nhưng đó là tình trạng viêm da tiếp xúc chứ không phải aquagenic urticaria.
• Yếu tố di truyền: Hiện chưa có bằng chứng khoa học xác nhận bệnh có tính chất di truyền. Một số báo cáo ca bệnh ghi nhận nhiều người trong cùng gia đình mắc bệnh, nhưng chưa đủ cơ sở để khẳng định cơ chế di truyền.

Biểu hiện của dị ứng nước

Người mắc dị ứng nước thường có các triệu chứng đặc trưng trên da sau khi tiếp xúc với nước:

• Xuất hiện sẩn phù nhỏ, đỏ, ngứa, giống như mề đay tại vùng tiếp xúc, thường gặp ở cổ, tay, ngực, lưng.
• Phát ban có thể lan rộng nhưng thường không kéo dài hơn 30 - 60 phút sau khi tiếp xúc.
• Một số trường hợp nặng có thể xuất hiện ngứa hoặc nổi ban quanh miệng khi uống nước, kèm khó chịu vùng họng hoặc phù môi.
• Khó thở, đau đầu hoặc mệt mỏi không phải là triệu chứng phổ biến, nhưng có thể gặp nếu phản ứng dị ứng lan rộng (hiếm).

Các phương pháp điều trị dị ứng với nước

Phương pháp điều trị

Dị ứng với nước (aquagenic urticaria) là một bệnh lý hiếm gặp, chưa rõ nguyên nhân chính xác, và có thể tái phát nhiều lần, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống người bệnh. Hiện chưa có phương pháp điều trị dứt điểm, nhưng một số biện pháp dưới đây có thể giúp kiểm soát triệu chứng hiệu quả:

Điều trị bằng thuốc Tây y

Việc dùng thuốc cần được chỉ định bởi bác sĩ chuyên khoa, dựa trên mức độ nặng của phản ứng:

• Thuốc kháng histamine (đường uống): Là lựa chọn hàng đầu nhằm giảm ngứa và nổi mề đay. Thường dùng các thuốc thế hệ 2 như cetirizine, loratadine, fexofenadine, ít gây buồn ngủ. Trong trường hợp nặng có thể dùng hydroxyzine hoặc phối hợp nhiều loại.
• Thuốc corticosteroid (đường uống hoặc bôi ngoài da): Chỉ định ngắn hạn trong các đợt bùng phát nặng, giúp giảm viêm và ngứa. Dạng bôi ngoài da như hydrocortisone có thể hỗ trợ khi tổn thương khu trú.
• Thuốc tiêm epinephrine (Epipen): Chỉ sử dụng trong trường hợp phản ứng dị ứng toàn thân nghiêm trọng, như sốc phản vệ hoặc phù thanh quản – rất hiếm gặp ở dị ứng nước.
• Omalizumab (kháng IgE): Được sử dụng trong một số trường hợp mề đay mạn tính không đáp ứng với thuốc thông thường, và đã cho thấy hiệu quả ở một số ca bệnh dị ứng nước.

Lưu ý: Việc tự ý sử dụng hoặc lạm dụng thuốc, đặc biệt là corticosteroid, có thể gây nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng như suy gan, thận hoặc rối loạn chuyển hóa. Người bệnh cần được theo dõi và kê đơn bởi bác sĩ chuyên khoa.

Phương pháp hỗ trợ điều trị khác

Sử dụng thảo dược hỗ trợ điều trị y

Một số dược liệu thiên nhiên như lá ổi, lá khế, củ gừng,… được dân gian sử dụng để giảm viêm và ngứa da. Người bệnh có thể dùng nấu nước để tắm hoặc xông hơi vùng da tổn thương.

Tuy nhiên, hiệu quả chưa được kiểm chứng lâm sàng rõ ràng trong dị ứng nước, và việc sử dụng cần được bác sĩ chuyên khoa da liễu hoặc y học cổ truyền hướng dẫn để tránh kích ứng hoặc bội nhiễm da.

Quang trị liệu (Phototherapy)

Trong những trường hợp dị ứng nước kháng trị với thuốc, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp ánh sáng tia cực tím (UV):

• UVB dải hẹp;
• PUVA (Psoralen kết hợp UVA);
• Liệu pháp này giúp giảm phản ứng quá mẫn của da, bằng cách ức chế hoạt động của tế bào mast và hạn chế giải phóng histamine.

Tuy nhiên, cần điều trị tại cơ sở y tế chuyên khoa, với tần suất và thời gian được kiểm soát chặt chẽ để tránh nguy cơ ung thư da do bức xạ kéo dài.

Phương pháp phòng ngừa dị ứng nước

Vì không có cách điều trị dứt điểm, giảm tiếp xúc với nước là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất:

• Tắm nhanh và dùng nước ấm vừa phải, tránh ngâm mình lâu.
• Lau khô da ngay sau khi tiếp xúc với nước, có thể bôi kem dưỡng ẩm tạo lớp màng bảo vệ da.
• Hạn chế vận động gây đổ mồ hôi quá mức, đặc biệt trong môi trường nóng ẩm.
• Mặc quần áo thoáng mát, thấm hút mồ hôi tốt.
• Tránh các tác nhân gây ngứa phối hợp như chất tẩy rửa, xà phòng mạnh, vải thô ráp.
• Chế độ ăn uống cân bằng, không cần hạn chế nước uống nếu không có biểu hiện nội khoa.

Ngoài ra, theo dõi thời tiết, tránh mưa, độ ẩm cao, và ghi nhật ký triệu chứng cũng giúp kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.

Dị ứng nước là một tình trạng hiếm gặp và khó chẩn đoán, dễ bị nhầm lẫn với các bệnh da khác. Bệnh không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng có thể gây cản trở nghiêm trọng đến sinh hoạt hằng ngày. Người bệnh cần được khám và điều trị bởi bác sĩ chuyên khoa da liễu hoặc dị ứng - miễn dịch học, tuyệt đối không tự ý dùng thuốc hoặc điều trị theo kinh nghiệm dân gian nếu chưa có chẩn đoán xác định.