Viêm da tiết bã và vảy nến: Phân biệt chính xác và cách chăm sóc hiệu quả tại nhà

Trong xã hội hiện đại, các vấn đề về da ngày càng phổ biến do ảnh hưởng từ môi trường ô nhiễm, căng thẳng kéo dài và thói quen sinh hoạt không lành mạnh. Viêm da tiết bã và vảy nến là hai tình trạng da mạn tính thường gặp, không chỉ gây khó chịu về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý người bệnh. Bài viết này sẽ giúp bạn phân biệt rõ ràng giữa viêm da tiết bã và vảy nến, đồng thời cung cấp những thông tin cần thiết để chăm sóc da và điều trị hiệu quả.

Viêm da tiết bã và vảy nến là gì?

Viêm da tiết bã là một bệnh viêm da mãn tính, thường xuất hiện ở những vùng da có nhiều tuyến bã nhờn như da đầu, mặt (giữa lông mày, nếp mũi má), ngực hoặc lưng. Triệu chứng điển hình bao gồm da đỏ, bong vảy mỏng màu vàng nhạt, đôi khi kèm ngứa nhẹ.

Bên cạnh đó, vảy nến là bệnh lý tự miễn, xảy ra khi hệ miễn dịch kích thích tế bào da tăng sinh quá mức, dẫn đến hình thành các mảng da dày, đỏ, phủ vảy trắng bạc. Bệnh thường gây ngứa, đau rát và có thể xuất hiện ở nhiều vị trí trên cơ thể.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), viêm da tiết bã ảnh hưởng đến khoảng 3 – 5% dân số toàn cầu, phổ biến ở người trưởng thành từ 30 – 60 tuổi và trẻ sơ sinh. Trong khi đó, vảy nến ảnh hưởng đến 2 – 3% dân số thế giới. Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, tỷ lệ mắc vảy nến dao động từ 0,1 – 0,5%, với xu hướng gia tăng ở các đô thị lớn. Cả hai bệnh đều có thể kéo dài và tái phát nếu không được kiểm soát tốt.

Cách phân biệt viêm da tiết bã và vảy nến qua triệu chứng lâm sàng

Hai bệnh viêm da tiết bã và vảy nến được phân biệt dựa trên đặc điểm lâm sàng cụ thể

Với bệnh viêm da tiết bã có triệu chứng như sau:

• Vảy da thường mỏng, nhờn, màu vàng nhạt hoặc trắng đục.
• Tổn thương tập trung ở các vùng tiết nhiều bã nhờn như da đầu (gây gàu), giữa ngực, nếp mũi má, vùng giữa hai lông mày.
• Ngứa nhẹ, ít lan rộng ra các khu vực khác.

Ngược lại, bệnh vảy nến có đặc điểm lâm sàng như sau:

• Mảng da dày, đỏ, phủ vảy trắng bạc, dễ bong tróc khi cạo nhẹ.
• Vị trí điển hình thường gặp như khuỷu tay, đầu gối, da đầu, lưng dưới, thậm chí móng tay.
• Ngứa nhiều, đôi khi nứt nẻ hoặc đau rát, đặc biệt khi tổn thương lan rộng.

Cả viêm da tiết bã và vảy nến đều có thể gây mất tự tin do ảnh hưởng đến ngoại hình, đặc biệt khi xuất hiện ở mặt hoặc da đầu. Nếu không điều trị kịp thời, triệu chứng ngứa và tổn thương da có thể làm gián đoạn giấc ngủ, công việc và sinh hoạt hằng ngày, dẫn đến căng thẳng tâm lý kéo dài.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khởi phát bệnh

Đối với bệnh viêm da tiết bã, nguyên nhân chính do sự phát triển quá mức của nấm men Malassezia – một loại nấm tự nhiên trên da – kết hợp với tăng tiết bã nhờn. Bên cạnh đó, một số yếu tố nguy cơ bao gồm: Thời tiết lạnh khô, căng thẳng, rối loạn nội tiết hoặc các bệnh lý nền như Parkinson, HIV làm suy giảm miễn dịch.

Đối với bệnh vảy nến, nguyên nhân chính thường do rối loạn miễn dịch khiến tế bào da tái tạo nhanh gấp 10 lần bình thường, cùng yếu tố di truyền (nếu gia đình có người mắc vảy nến). Đồng thời, một số yếu tố kích hoạt làm tăng nguy cơ gây bệnh gồm: Stress, nhiễm trùng (như viêm họng do liên cầu khuẩn), tổn thương da (trầy xước, cháy nắng) hoặc sử dụng một số thuốc như NSAIDs, lithium.

Dù nguyên nhân khác nhau, cả hai bệnh đều có thể bùng phát mạnh hơn khi hệ miễn dịch suy yếu hoặc gặp các yếu tố kích thích từ môi trường.

Chẩn đoán viêm da tiết bã và vảy nến như thế nào?

Để phân biệt viêm da tiết bã và vảy nến, bác sĩ thường dựa vào:

• Quan sát lâm sàng: Vị trí tổn thương, đặc điểm vảy (nhờn hay khô) và diễn tiến bệnh (đột ngột hay mãn tính).
• Sinh thiết da: Trong các trường hợp khó, một mẫu da nhỏ được lấy để phân tích dưới kính hiển vi, giúp xác định rõ cấu trúc tế bào da bất thường (đặc biệt với vảy nến).
• Loại trừ bệnh lý khác: Nấm da, lupus ban đỏ hoặc viêm da dị ứng có thể có triệu chứng tương tự, cần được kiểm tra để tránh nhầm lẫn.

Việc chẩn đoán đúng là bước quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh.

Phác đồ điều trị vảy nến và viêm da tiết bã hiệu quả

Hướng điều trị viêm da tiết bã bao gồm chăm sóc toàn diện mọi vùng da trên cơ thể, bao gồm:

• Dầu gội trị nấm: Sử dụng các sản phẩm chứa ketoconazole, selenium sulfide hoặc ciclopirox để giảm nấm Malassezia và bong vảy trên da đầu.
• Thuốc bôi: Kem chống nấm (clotrimazole) hoặc corticosteroid nhẹ (hydrocortisone) giúp giảm viêm và ngứa ở vùng da mặt, ngực.
• Chăm sóc da: Giữ da sạch, dưỡng ẩm nhẹ để hạn chế tiết bã nhờn quá mức.

Hướng điều trị vảy nến có thể cần thêm phương pháp can thiệp, cụ thể:

• Thuốc bôi: Corticosteroid (clobetasol), dẫn xuất vitamin D3 (calcipotriol) để giảm viêm và làm mềm mảng vảy.
• Thuốc toàn thân: Methotrexate, cyclosporin hoặc thuốc sinh học (adalimumab, etanercept) cho các trường hợp nặng, lan rộng.
• Quang trị liệu: Sử dụng tia UVB dưới sự giám sát của bác sĩ để làm chậm quá trình tăng sinh tế bào da.

Quá trình điều trị cần sự kiên trì và kết hợp với thay đổi lối sống để đạt hiệu quả lâu dài. Bởi vậy, để kiểm soát viêm da tiết bã và vảy nến, bạn nên:

• Giữ da sạch: Rửa mặt và tắm bằng nước ấm, tránh xà phòng chứa hóa chất mạnh gây kích ứng.
• Dưỡng ẩm thường xuyên: Sử dụng kem dưỡng không mùi, không cồn để duy trì độ ẩm da, đặc biệt trong thời tiết hanh khô.
• Hạn chế stress: Thư giãn bằng cách tập thở, yoga hoặc duy trì giấc ngủ đều đặn.
• Tránh tự ý dùng thuốc: Đặc biệt là corticosteroid liều cao trong thời gian dài, vì có thể gây mỏng da hoặc phụ thuộc thuốc.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Tiêu thụ thực phẩm giàu omega-3 (cá hồi, hạt chia) và hạn chế thực phẩm cay nóng, rượu bia cũng hỗ trợ giảm viêm hiệu quả.

Viêm da tiết bã và vảy nến đều là những bệnh lý da mạn tính, có thể gây nhầm lẫn do triệu chứng tương đồng như bong vảy và đỏ da. Tuy nhiên, sự khác biệt về nguyên nhân, vị trí tổn thương và cách điều trị đòi hỏi người bệnh phải hiểu rõ để tránh xử lý sai cách. Nếu bạn nghi ngờ mình mắc một trong hai tình trạng này, đừng chần chừ mà hãy đến gặp bác sĩ da liễu để được chẩn đoán và điều trị đúng hướng. Với sự chăm sóc phù hợp, bạn hoàn toàn có thể kiểm soát tốt vảy nến và viêm da tiết bã, sống khỏe mạnh và tự tin hơn mỗi ngày.