Dính thắng môi trên ở trẻ: Dấu hiệu nhận biết và cách điều trị

Nhiều bậc phụ huynh khi chăm sóc trẻ sơ sinh thường không để ý đến các bất thường trong khoang miệng của bé. Một trong những dị tật bẩm sinh thường bị bỏ qua chính là dính thắng môi trên. Tình trạng này tuy không phổ biến như dính thắng lưỡi, nhưng cũng tiềm ẩn những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển toàn diện của trẻ nếu không được phát hiện sớm.

Dính thắng môi trên là gì?

Dính thắng môi trên là tình trạng dây thắng môi bám quá thấp gần răng cửa, thay vì ở giữa môi và nướu. Tình trạng này có thể gây khó bú ở trẻ sơ sinh, ảnh hưởng đến phát âm, vệ sinh răng miệng và gây khe hở giữa hai răng cửa.

Đây là một dạng dị tật bẩm sinh xảy ra khi phần mô nối giữa môi trên và nướu răng của trẻ - gọi là “thắng môi” - phát triển bất thường. Thông thường, thắng môi là một dải mô mỏng giúp giữ môi ổn định, nhưng ở một số trẻ, phần mô này lại bám quá dày, quá thấp hoặc kéo dài xuống gần khe giữa hai răng cửa.

Ở trẻ bị dính thắng môi trên, phần mô này có thể hạn chế vận động của môi, khiến việc bú mẹ trở nên khó khăn. Ngoài ra, tình trạng này còn có thể gây ra khoảng cách lớn giữa hai răng cửa trên hoặc ảnh hưởng đến phát âm khi trẻ lớn lên.

Dấu hiệu bị dính thắng môi trên

Dấu hiệu dính thắng môi trên ở trẻ gồm: khó bú mẹ, bú lâu nhưng không tăng cân, phát ra tiếng “tách” khi bú, mẹ bị đau khi cho bú, trẻ thích bú bình hơn, thắng môi ngắn dính sát lợi, lưỡi biến dạng khi khóc và trẻ lớn có thể gặp khó khăn khi phát âm, ăn uống.

 Dưới đây là các dấu hiệu nhận biết dính thắng môi trên ở trẻ: 

Trẻ khó bú mẹ hoặc bú bình

Đây là biểu hiện sớm và điển hình nhất. Khi bị dính thắng môi, môi trên của trẻ không thể vận động linh hoạt để tạo khớp ngậm đúng khi bú. Điều này dẫn đến:

• Trẻ bắt vú khó, hay nhả ra rồi ngậm lại nhiều lần.
• Dễ cáu gắt, quấy khóc khi bú vì không nhận đủ sữa.
• Bú kéo dài hơn bình thường nhưng vẫn tăng cân kém.
• Khi bú bình, trẻ có thể cắn núm vú, sặc sữa hoặc nuốt nhiều khí.

Dấu hiệu này đôi khi dễ nhầm với “trẻ lười bú” hoặc mẹ ít sữa, khiến việc phát hiện bị chậm trễ.

Răng cửa thưa hoặc mọc lệch

Khi bước vào giai đoạn mọc răng (thường từ 6 tháng tuổi trở lên), một trong những dấu hiệu cha mẹ có thể quan sát rõ là:

• Khoảng cách bất thường giữa hai răng cửa hàm trên.
• Răng mọc lệch hướng, không thẳng hàng do bị cản trở bởi mô thắng môi dày hoặc bám sâu vào khe lợi.

Trong nhiều trường hợp, khoảng cách này không tự thu hẹp ngay cả khi trẻ lớn lên và cần can thiệp chỉnh nha sau này.

Trẻ phát âm không rõ khi bắt đầu nói

Ở trẻ trên 1 tuổi, dính thắng môi trên bắt đầu bộc lộ ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ. Lúc này, các dấu hiệu bao gồm:

• Phát âm ngọng hoặc không rõ các âm đầu môi như “b”, “m”, “p”.
• Trẻ có thể nói nhanh nhưng không tròn tiếng, phát âm thiếu lực.
• Một số âm cần bật môi mạnh (như “ph”, “v”, “th”) dễ bị biến dạng.

Đáng chú ý, nếu trẻ nói sớm nhưng không rõ, cha mẹ nên nghĩ đến nguyên nhân cơ học như thắng môi bất thường, thay vì chỉ nghĩ đến vấn đề thính giác hoặc trí tuệ.

Trẻ bị dính thắng môi trên có sao không?

Trẻ bị dính thắng môi trên không quá nguy hiểm, nhưng nếu không can thiệp kịp thời có thể gây khó bú, tăng cân kém, ảnh hưởng phát âm và phát triển sau này. Phát hiện bệnh sớm và điều trị đúng cách sẽ giúp hạn chế ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt của trẻ.

Ảnh hưởng của dính thắng môi trên ở trẻ cụ thể:

Ảnh hưởng đến việc bú và tăng cân

Một trong những ảnh hưởng rõ ràng và sớm nhất là trẻ bú kém. Phần thắng môi bám sâu làm hạn chế chuyển động của môi trên, khiến trẻ không thể ngậm bắt vú mẹ hiệu quả. Hệ quả là:

• Bé mút yếu, dễ bị sặc sữa hoặc mệt sau vài phút bú.
• Quá trình bú kéo dài, làm cả mẹ và con đều mệt mỏi.
• Trẻ dễ bị đầy hơi, nuốt phải nhiều không khí trong lúc bú.
• Mẹ có thể bị đau đầu ti, nứt đầu ti do trẻ bú không đúng khớp ngậm.

Tình trạng bú kém kéo dài sẽ khiến trẻ tăng cân chậm, thiếu hụt năng lượng cần thiết cho sự phát triển toàn diện, đặc biệt là trong 6 tháng đầu đời - giai đoạn quan trọng của sự phát triển não bộ và hệ miễn dịch.

Gây lệch khớp cắn và mất thẩm mỹ

Thắng môi bám sâu xuống khe lợi giữa hai răng cửa có thể ngăn cản hai răng mọc sát lại, dẫn đến:

• Răng cửa thưa: Một trong những biểu hiện phổ biến nhất.
• Khớp cắn sai lệch: Do sự phân bố lực không đều khi nhai.
• Biến dạng cung hàm: Khi thắng môi kéo căng nướu, xương hàm có thể phát triển lệch.

Khi trẻ lớn lên, các bất thường này có thể ảnh hưởng đến khả năng ăn nhai và làm giảm thẩm mỹ gương mặt, khiến trẻ mất tự tin khi cười, nói chuyện hay giao tiếp xã hội.

Trong nhiều trường hợp, trẻ cần can thiệp niềng răng hoặc phẫu thuật chỉnh nha để khắc phục những hậu quả do dính thắng môi không điều trị sớm gây ra.

Ảnh hưởng đến phát âm và tâm lý

Chuyển động môi đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành âm thanh. Trẻ bị dính thắng môi trên thường gặp khó khăn khi phát âm các âm cần sự phối hợp linh hoạt của môi như:

• Âm “b”, “m”, “p”, “v”.
• Một số tổ hợp âm đôi như “ph”, “th”.

Việc nói ngọng hoặc nói không rõ làm giảm hiệu quả giao tiếp, gây trở ngại trong học tập, đặc biệt khi trẻ bắt đầu đi nhà trẻ hoặc lớp 1.

Về lâu dài, nếu không được can thiệp:

• Trẻ có thể mặc cảm, tự ti, ngại phát biểu trước đám đông.
• Gặp khó khăn khi hòa nhập với bạn bè, ảnh hưởng đến sự phát triển tâm lý - xã hội.

Cách điều trị dính thắng môi trên ở trẻ

Cách điều trị dính thắng môi trên ở trẻ tùy vào mức độ. Trường hợp nhẹ có thể chỉ cần theo dõi hoặc massage nhẹ nhàng vùng môi. Nếu nặng, bác sĩ có thể chỉ định cắt thắng môi bằng kéo, dao điện hoặc laser. Với trẻ sơ sinh, có thể dùng bình sữa để hỗ trợ bú dễ hơn. Dưới đây là hai hướng điều trị cụ thể:

Trường hợp nhẹ

Với những trường hợp thắng môi bám nông, không ảnh hưởng đến việc bú hay phát triển răng miệng:

• Bác sĩ sẽ chỉ định theo dõi định kỳ thay vì can thiệp phẫu thuật.
• Khi trẻ lớn, phần mô thắng môi có thể tự giãn ra do môi phát triển.
• Phụ huynh cần chú ý đến dấu hiệu mới phát sinh như răng mọc lệch hay khó phát âm.

Trường hợp nặng

Nếu thắng môi bám sâu, dày và gây ảnh hưởng rõ rệt đến bú mẹ, răng hoặc phát âm:

• Bác sĩ sẽ chỉ định cắt thắng môi - một tiểu phẫu đơn giản, nhanh chóng.
• Phẫu thuật có thể thực hiện bằng dao điện, kéo hoặc laser. Trong đó, laser được ưa chuộng hơn do ít chảy máu và nhanh lành.
• Thời điểm lý tưởng là khi trẻ khoảng 6 tháng tuổi trở lên hoặc theo chỉ định cụ thể từ bác sĩ chuyên khoa.

Hướng dẫn cách chăm sóc trẻ bị dính thắng môi trên

Trẻ bị dính thắng môi trên cần được chăm sóc kỹ, đặc biệt sau phẫu thuật nếu có. Nên vệ sinh miệng thường xuyên, cho trẻ ăn thức ăn mềm, tránh các hoạt động ảnh hưởng đến vùng miệng. Nếu thấy sưng, đau, chảy máu hay bé bú kém, cần đưa trẻ đi khám kịp thời.

Vệ sinh khoang miệng nhẹ nhàng

• Dùng gạc sạch thấm nước muối sinh lý lau nhẹ vùng miệng cho trẻ mỗi ngày.
• Sau phẫu thuật, tránh chà xát mạnh vào vùng cắt thắng môi trong tuần đầu.

Chế độ ăn phù hợp

• Ưu tiên thức ăn mềm, nguội, dễ nuốt như cháo loãng, sữa mát.
• Tránh cho trẻ ăn đồ cứng, cay, nóng trong 3 - 5 ngày sau phẫu thuật.

Tái khám đúng lịch hẹn

• Sau khi cắt thắng môi, cần đưa trẻ tái khám đúng thời gian bác sĩ yêu cầu để đánh giá sự lành thương.
• Bác sĩ cũng có thể kiểm tra nguy cơ thắng môi dính lại và hướng dẫn các bài tập vận động môi nếu cần.

Theo dõi sự phát triển răng miệng

• Khi trẻ bắt đầu mọc răng, cha mẹ nên quan sát kỹ răng cửa và hình dạng cung hàm.
• Nếu thấy răng cửa thưa bất thường, nên đưa trẻ đi khám nha khoa để được tư vấn điều chỉnh sớm.

Dính thắng môi trên là tình trạng phổ biến nhưng dễ bị bỏ qua ở trẻ sơ sinh. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường sẽ giúp cha mẹ can thiệp kịp thời, tránh ảnh hưởng đến bú sữa, phát triển răng và khả năng nói của trẻ. Trong trường hợp cần điều trị, tiểu phẫu cắt thắng môi là phương pháp an toàn, nhanh chóng và ít gây đau. Bên cạnh đó, chăm sóc sau can thiệp đúng cách sẽ giúp trẻ phục hồi tốt và phát triển khỏe mạnh.