Đường huyết là gì? Cơ chế điều hòa đường huyết như thế nào?

Quá trình chuyển hóa thức ăn trong cơ thể tạo ra đường huyết, giúp cung cấp năng lượng cho các tế bào và bộ phận quan trọng như tim và não. Mức đường huyết trong cơ thể cần được duy trì ở mức ổn định để đảm bảo các chức năng sinh lý hoạt động bình thường. Khi lượng đường huyết thay đổi, đặc biệt là khi quá cao hoặc quá thấp, cơ thể có thể gặp phải nhiều vấn đề sức khỏe. Cùng tìm hiểu đường huyết là gì trong bài viết sau.

Đường huyết là gì?

Không phải ai cũng biết đường huyết là gì? Đường huyết (glucose trong máu) là nguồn năng lượng chính cung cấp cho các tế bào trong cơ thể, được chuyển hóa từ thức ăn mà chúng ta tiêu thụ. Mức đường huyết ở người khỏe mạnh thường dao động trong một phạm vi nhất định, cụ thể như sau:

• Đường huyết trước khi đi ngủ: dao động từ 110 - 150 mg/dL (6.0 - 8.3 mmol/L).
• Đường huyết lúc đói: dao động từ 70 mg/dL - 92 mg/dL (3.9 - 5 mmol/L).
• Đường huyết sau khi ăn 2 giờ: dưới 120 mg/dL (< 6.6 mmol/L).

Chỉ số đường huyết có thể thay đổi tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm chế độ ăn, tuổi tác, tình trạng mất nước, bệnh tật, căng thẳng, thuốc sử dụng, chu kỳ kinh nguyệt, tiêu thụ rượu và mức độ hoạt động thể chất. Do đó, mức đường huyết có xu hướng không cố định trong suốt cả ngày. Mức đường huyết được coi là an toàn đối với người khỏe mạnh khi chỉ số đo được vào buổi sáng < 100 mg/dL (5.6 mmol/L).

Cơ chế điều hòa đường huyết của cơ thể như thế nào?

Sau bữa ăn, lượng đường huyết tăng lên và tuyến tụy sẽ giải phóng insulin để đưa glucose vào tế bào, giúp giảm lượng đường trong máu trở lại mức bình thường. Lượng glucose dư thừa sẽ được dự trữ trong gan dưới dạng glycogen, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định của cơ thể khi đói. Khi cơ thể rơi vào trạng thái đói, lượng đường huyết giảm, tuyến tụy sẽ tiết ra glucagon để phân giải glycogen thành glucose, cung cấp năng lượng cho cơ thể.

Tuy nhiên, nếu có vấn đề với các cơ quan trong hệ thống điều hòa đường huyết, sự cân bằng này sẽ bị rối loạn và có thể dẫn đến tình trạng tăng hoặc hạ đường huyết.

Tăng đường huyết

Tăng đường huyết là gì? Khi mức đường huyết tăng cao liên tục mà không giảm, tình trạng này gọi là tăng đường huyết. Các bệnh lý như đái tháo đường không được kiểm soát tốt, hội chứng Cushing và một số bệnh khác có thể gây ra tình trạng này. Triệu chứng của tăng đường huyết bao gồm đi khô miệng, tiểu nhiều, khát nước, đau đầu, mệt mỏi, nhịp tim nhanh, khó thở, hơi thở có mùi trái cây. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể dẫn đến đề kháng insulin, làm tăng nguy cơ phát triển bệnh đái tháo đường type 2 và gây ra các biến chứng nghiêm trọng như:

• Mất thị lực.
• Rối loạn cương dương.
• Lở loét chân.
• Bệnh thận hoặc suy thận.
• Tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
• Khó lành vết thương.

Hạ đường huyết

Hạ đường huyết xảy ra khi lượng đường trong máu giảm dưới mức bình thường, thường gặp ở những người mắc bệnh đái tháo đường. Triệu chứng ban đầu của hạ đường huyết bao gồm da tái, ngứa môi, lo lắng, đổ mồ hôi, nhịp tim tăng, mệt mỏi, choáng váng và run rẩy. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể ảnh hưởng đến não, gây mất phương hướng, khó tập trung, hung hăng hoặc hoang tưởng. Hạ đường huyết có thể do nguyên nhân sau:

• Dùng quá liều insulin.
• Bệnh đái tháo đường.
• Viêm gan nặng và rối loạn thận.
• Uống quá nhiều rượu.
• Ăn uống không đủ.
• Tập thể dục quá mạnh.

Một số trường hợp do khối u tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin, gây hạ đường huyết. Ngoài ra, những người đã phẫu thuật cắt dạ dày cũng có thể gặp phải tình trạng này do giảm lượng thức ăn tiêu thụ.

Duy trì chỉ số đường huyết ổn định như thế?

Để duy trì mức đường huyết ổn định, việc áp dụng chế độ ăn uống hợp lý, duy trì hoạt động thể chất và lối sống lành mạnh là rất quan trọng. Dưới đây là một số cách để giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả:

• Tăng cường thực phẩm màu xanh và đỏ tươi: Các loại thực phẩm chứa anthocyanins như nho, dâu và quả mọng có khả năng hỗ trợ việc duy trì mức đường huyết ổn định.
• Theo dõi đường huyết thường xuyên: Kiểm tra đường huyết định kỳ để đảm bảo luôn trong mức kiểm soát.
• Tuân thủ chế độ điều trị: Sử dụng thuốc hạ đường huyết hoặc tiêm insulin theo đúng hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý thay đổi liều lượng hoặc bổ sung thuốc mà không có sự đồng ý của chuyên gia.
• Chế độ ăn uống cân bằng: Cần duy trì tỷ lệ dinh dưỡng hợp lý, với glucid chiếm 50-60%, protid 15-20% và lipid 20-30% tổng năng lượng hàng ngày. Đặc biệt, không nên bỏ bữa sáng vì nó giúp duy trì mức đường huyết ổn định suốt cả ngày.
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để tăng cường sự nhạy cảm với insulin và giảm nguy cơ tiểu đường nhưng trước khi luyện tập cần kiểm tra sức khỏe.
• Uống sữa: Các sản phẩm sữa giúp giảm nguy cơ kháng insulin nhờ vào các protein và enzyme có trong sữa, giúp giảm tốc độ chuyển hóa đường từ thức ăn vào máu.

Bài viết trên đã giải đáp thắc mắc đường huyết là gì? Việc theo dõi và kiểm soát đường huyết thường xuyên, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao như người mắc bệnh tiểu đường sẽ giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.