Giải mã hiện tượng đau đầu cụm nhiều người còn chưa biết

Đau đầu cụm vẫn còn là một bí ẩn trong y học. Những cơn đau đầu dữ dội này đi kèm với những đặc điểm riêng và có thể cực kỳ khó kiểm soát. Mặc dù nguyên nhân chính xác của chứng đau đầu chùm vẫn còn chưa xác định, nhưng một số yếu tố nhất định có liên quan đến sự khởi phát và nguy cơ của những đợt suy nhược này.

Tổng quan về đau đầu cụm

Đau đầu cụm (hay còn gọi đau đầu chùm, đau đầu chuỗi) là những cơn đau đầu xuất hiện nhiều đợt gần nhau. Mỗi đợt đau đầu có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng trước khi thuyên giảm, sau đó bạn sẽ không gặp phải trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm. Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng nhưng những cơn đau đầu này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người mắc bệnh. May mắn thay, có các phương pháp điều trị hiệu quả giúp rút ngắn thời gian và giảm cường độ của các đợt đau đầu.

Triệu chứng

Đau đầu cụm khởi phát nhanh chóng, thường không có dấu hiệu cảnh báo hoặc báo trước. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các cá nhân có thể cảm thấy buồn nôn hoặc nhìn thấy hào quang trước khi cơn đau đầu ập đến. Các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng bao gồm:

• Cơn đau dữ dội chủ yếu tập trung ở xung quanh hoặc sau một mắt, có thể lan sang các vùng khác như mặt, đầu và cổ.
• Đau thường xảy ra ở một bên của cơ thể.
• Bồn chồn và khó chịu trong cơn đau đầu.
• Mắt bên đau có thể đỏ.
• Nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi ở bên bị ảnh hưởng.
• Tăng tiết mồ hôi trên trán hoặc mặt ở bên bị ảnh hưởng.
• Da nhợt nhạt hoặc đỏ bừng ở bên bị ảnh hưởng.
• Sưng quanh mắt ở bên bị ảnh hưởng.
• Sụp mí mắt ở bên bị ảnh hưởng.

Đặc điểm đau đầu cụm

Một đợt đau đầu cụm thường kéo dài trong vài tuần đến vài tháng. Thời điểm và thời lượng của mỗi đợt đau thường tương tự như các đợt trước. Phần lớn bệnh nhân bị đau đầu cụm cục bộ kéo dài từ một tuần đến một năm. Sau giai đoạn này, có một khoảng thời gian thuyên giảm và không đau có thể kéo dài đến 12 tháng trước khi một chu kỳ đau đầu chùm khác xuất hiện.

Trong cơn đau đầu cụm:

• Nhức đầu thường xảy ra hàng ngày, đôi khi nhiều lần trong ngày.
• Mỗi đợt đau đầu có thể kéo dài từ 15 phút đến 3 giờ.
• Nhức đầu thường xảy ra vào cùng một thời điểm mỗi ngày.
• Hầu hết các cơn đau đầu xảy ra vào ban đêm, thường là 1 - 2 giờ sau khi ngủ.
• Cơn đau thường kết thúc đột ngột với cường độ giảm nhanh chóng, khiến người bệnh cảm thấy kiệt sức.

Nguyên nhân của đau đầu cụm

Đau đầu cụm khác với đau nửa đầu hoặc đau đầu do căng thẳng (stress), vì chúng thường không được kích hoạt bởi các yếu tố thông thường như một số loại thực phẩm, thay đổi nội tiết tố hoặc căng thẳng. Căn nguyên của chứng đau đầu cụm có thể nằm ở nhịp sinh học hoặc đồng hồ sinh học bên trong cơ thể, đặc biệt liên quan đến vùng dưới đồi - vùng quan trọng trong não chịu trách nhiệm điều chỉnh các chức năng sinh lý khác nhau.

Trong khi đau đầu cụm có thể không được kích hoạt bởi thủ phạm thông thường nhưng một số chất có thể làm trầm trọng thêm cơn đau trong giai đoạn đau đầu. Ví dụ, uống rượu được biết là làm tăng cơn đau và gây ra các cơn đau sớm hơn. Ngoài ra, thuốc nitroglycerin, thường được sử dụng cho các bệnh tim mạch, cũng được xác định là tác nhân tiềm ẩn gây đau đầu cụm.

Các yếu tố nguy cơ gây đau đầu cụm:

• Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc chứng đau đầu cụm cao hơn so với nữ giới.
• Tuổi tác: Mặc dù đau đầu cụm có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phần lớn bệnh nhân rơi vào độ tuổi từ 20 đến 50 tuổi. Nhóm tuổi này dường như dễ mắc bệnh hơn.
• Hút thuốc: Một tỷ lệ đáng kể những người bị đau đầu chùm là người hút thuốc. Tuy nhiên, bỏ hút thuốc không nhất thiết làm giảm đau đầu.
• Sử dụng rượu: Những người bị đau đầu cụm nên thận trọng với việc uống rượu trong các đợt, vì nó có thể làm cơn đau trầm trọng hơn.
• Tiền sử gia đình: Thành viên trong gia đình, chẳng hạn như cha mẹ hoặc anh chị em ruột, có tiền sử đau đầu cụm có thể làm bạn cũng tăng khả năng phát triển tình trạng này.

Điều trị đau đầu cụm

Đau đầu cụm không những gây đau đớn cho người bệnh mà còn ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Mặc dù hiện tại chưa có cách chữa trị chứng đau đầu cụm một cách triệt để, nhưng có những phương pháp điều trị hiệu quả để giảm đau, rút ​​ngắn thời gian của cơn đau và thậm chí ngăn ngừa các cơn đau tái phát.

Liệu pháp oxy

Một trong những phương pháp giảm đau an toàn và tiết kiệm chi phí là liệu pháp oxy. Thở oxy qua mặt nạ chỉ trong 15 phút có thể giúp giảm đau hiệu quả trong cơn đau đầu cấp tính. Tuy nhiên, nhược điểm là bình oxy có thể cồng kềnh, hạn chế khả năng di chuyển và sử dụng khi cơn đau ập đến bất ngờ.

Triptan

Để điều trị đau đầu chùm cấp tính, sumatriptan tiêm tĩnh mạch (Imitrex) đã được chứng minh là có hiệu quả cao. Biện pháp này giúp giảm đau nhanh chóng, làm cho nó trở thành một lựa chọn tuyệt vời để kiểm soát những cơn đau đầu đột ngột và dữ dội. Thuốc này là một sự thay thế khả thi cho những người không dung nạp tốt các loại thuốc khác. Tuy nhiên, điều cần lưu ý là tránh dùng sumatriptan nếu bạn bị tăng huyết áp hoặc bệnh tim mạch không kiểm soát được.

Octreotide (Sandostantin)

Octreotide có thể hiệu quả trong điều trị đau đầu chùm, mặc dù nó có thể không hoạt động nhanh như triptans. Tuy nhiên, đây là một lựa chọn bổ sung cho những người đang tìm cách giảm đau đầu từng cơn.

Lidocain gây tê cục bộ

Xịt lidocain qua mũi có thể giúp giảm đau đầu, cung cấp cho bệnh nhân một phương pháp điều trị thay thế để kiểm soát đau đầu từng chùm.

Dihydroergotamine đường tiêm

Ở một số bệnh nhân, dihydroergotamine đường tiêm đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm đau đầu chùm. Ngoài tiêm, thuốc cũng có thể được dùng bằng cách xịt vào mũi nhưng ở dạng này có thể kém hiệu quả hơn.

Thuốc uống không kê đơn

Bên cạnh các loại thuốc đường tiêm và gây tê tại chỗ (xịt mũi), bệnh nhân bị đau đầu cụm có thể áp dụng biện pháp dùng một số loại thuốc uống không kê đơn khá phổ biến hiện nay. Các loại thuốc này có tác dụng giảm đau nhanh chóng. Mặc dù thuốc có thể không giúp chấm dứt hoàn toàn cơn đau nhưng nó sẽ giúp người bệnh cảm thấy vơi bớt phần nào, tinh thần cũng cảm thấy thoải mái hơn. 

Điển hình các loại thuốc giảm đau không kê đơn được dùng rộng rãi trong cuộc sống và mang lại hiệu quả rõ rệt khi cơn đau vừa xuất hiện hoặc đau đầu cụm mức độ nhẹ đến trung bình, như Aspirin, Ibuprofen, Acetaminophen, Paracetamol… Tuy nhiên, việc dùng thuốc thuốc giảm đau này cần phải có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa, tránh việc tự ý dùng hoặc sử dụng quá liều sẽ dẫn đến những tác dụng phụ không mong muốn, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe người bệnh.

Nhìn chung, dù chưa có cách chữa trị dứt điểm chứng đau đầu cụm nhưng các phương pháp điều trị được đề cập ở trên đã được chứng minh là có hiệu quả cao trong việc giảm đau và kiểm soát các cơn đau đầu từng cơn. Điều quan trọng là tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để xác định kế hoạch điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể mới đạt được kết quả tối ưu.