Hệ cơ: Cấu tạo, chức năng và cơ chế hoạt động

Hệ cơ là một hệ thống quan trọng trong cơ thể con người, đảm nhận nhiều chức năng quan trọng. Chúng giúp chúng ta thực hiện các hoạt động hàng ngày và duy trì sự sống.

Hệ cơ là gì?

Cơ là mô mềm tồn tại ở đa số động vật. Tế bào cơ chứa actin và myosin, hai loại protein trượt qua nhau để tạo độ co giãn, thay đổi hình dạng và chiều dài của tế bào. Cơ có vai trò tạo lực và thực hiện chuyển động, đặc biệt là duy trì và thay đổi tư thế cũng như hoạt động của các cơ quan trong cơ thể, ví dụ như nhịp tim và di chuyển thức ăn trong ruột.

Cấu tạo hệ cơ

Hệ cơ bao gồm cơ tim, cơ trơn và cơ vân.

Cơ vân

Cơ vân giúp chúng ta di chuyển các bộ phận bên ngoài cơ thể và các chi. Chúng bao phủ xương và định hình cơ thể. Mỗi cơ vân trong cơ thể con người có một cơ giống hệt ở bên đối diện và có khoảng 320 cặp cơ vân giống nhau. Khi một cơ vân co lại, cơ bên đối diện sẽ giãn ra, cho phép xương di chuyển. Cơ vân được gắn vào gân, gân được gắn vào hoặc kết nối trực tiếp với xương. 

Các cơ vân có khả năng kiểm soát được một cách ý thức và thực hiện hầu hết các chuyển động của chúng ta, bao gồm di chuyển mắt, đầu, cánh tay, ngón tay, chạy, đi bộ, nói chuyện và biểu cảm trên khuôn mặt. Cơ vân cũng thực hiện các điều chỉnh nhỏ để duy trì tư thế và giữ cho các khớp ổn định. Chúng cũng tạo ra nhiệt khi co lại, giúp duy trì nhiệt độ cơ thể.

Cơ trơn

Cơ trơn đảm nhận các chuyển động trong dạ dày, ruột, động mạch và các cơ quan rỗng khác. Chúng hoạt động tự động và không phụ thuộc vào ý thức của chúng ta. Cơ trơn trong ruột giúp đẩy thức ăn về phía trước, trong khi cơ trơn trong tử cung của phụ nữ co lại để đẩy thai nhi ra ngoài trong quá trình sinh. Cơ trơn cũng có mặt trong bàng quang, phế quản và pili mảng trong da, giúp tóc đứng dậy.

Cơ tim

Cơ tim là một loại cơ riêng chỉ có ở trái tim. Chúng co bóp để tạo ra nhịp tim. Cơ tim hoạt động liên tục, không ngừng, cả ngày lẫn đêm. Chúng hoạt động tự động nhưng cũng có thể bị ảnh hưởng bởi kích thích tố và kích thích từ hệ thần kinh. Khi chúng ta sợ hãi, nhịp tim tăng lên. Cơ tim co lại để bơm máu đi khắp cơ thể và giãn ra để máu trở lại.

Chức năng của hệ cơ

Hệ cơ trong cơ thể có các chức năng chính sau:

Chuyển động

Cơ thể có khả năng tạo ra chuyển động thô và chuyển động tinh tế. Chuyển động thô gồm đi dạo, chạy và bơi lội, trong khi chuyển động tinh tế bao gồm viết, nói và biểu cảm khuôn mặt. Các cơ xương nhỏ đảm nhận vai trò trong chuyển động tinh tế, trong khi hầu hết các chuyển động được kiểm soát bởi ý thức.

Ổn định

Gân cơ giúp ổn định các khớp, đặc biệt quan trọng ở khớp gối và khớp vai. Các cơ cốt lõi, bao gồm cơ bụng, lưng và xương chậu, cũng đóng vai trò trong việc ổn định và hỗ trợ các hoạt động như nâng tạ.

Tư thế

Hệ cơ giúp duy trì tư thế đúng khi ngồi hoặc đứng. Tư thế tốt phụ thuộc vào sự khỏe mạnh và linh hoạt của cơ bắp. Nếu cơ bắp cứng, yếu hoặc căng, tư thế sẽ bị ảnh hưởng và có thể gây đau ở vai, lưng, cổ và các vị trí khác.

Lưu thông

Cơ tim đảm nhận chức năng bơm máu đi khắp cơ thể. Cơ tim hoạt động tự động và không được kiểm soát bởi ý thức. Cơ trơn trong động mạch và tĩnh mạch cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lưu thông máu. Những cơ này giữ cho huyết áp ổn định và đảm bảo tuần hoàn máu trong trường hợp mất máu hoặc mất nước.

Hô hấp

Hơi thở liên quan đến sử dụng cơ hoành, một cơ hình vòm dưới phổi. Khi cơ hoành co lại, khoang ngực mở rộng và lấp đầy không khí trong phổi. Khi cơ hoành giãn ra, nó đẩy không khí ra khỏi phổi. Cơ bụng, cơ lưng và cơ cổ hỗ trợ động tác hít thở sâu.

Tiêu hóa

Cơ trơn kiểm soát chuyển động trong tiêu hóa và đi tiểu. Cơ trơn co lại và giãn ra để đẩy thức ăn từ thực quản vào dạ dày. Cơ trên dạ dày giãn ra để thức ăn đi vào, còn cơ dưới giúp trộn thức ăn với axit và enzyme. Thức ăn di chuyển từ dạ dày đến ruột thông qua nhu động, sau đó cơ co bóp đẩy thức ăn ra khỏi cơ thể dưới dạng phân.

Đi tiểu

Hệ tiết niệu bao gồm cơ trơn và cơ vân ở các cơ quan như bọng đái, thận, dương vật hoặc âm đạo, tuyến tiền liệt, niệu quản và niệu đạo. Cơ và dây thần kinh phối hợp để giữ và giải phóng nước tiểu từ bàng quang. Vấn đề về tiết niệu có thể xảy ra do tổn thương dây thần kinh truyền tín hiệu đến cơ.

Sinh con

Cơ trơn trong tử cung giãn ra và co lại khi sinh nở, giúp đẩy em bé qua âm đạo. Cơ sàn chậu cũng giúp hướng đầu em bé xuống ống sinh.

Tầm nhìn

Sáu cơ vân xung quanh mắt kiểm soát chuyển động của mắt. Chúng giữ hình ảnh ổn định, cho phép nhìn xung quanh và theo dõi vật thể chuyển động.

Bảo vệ nội tạng

Hệ cơ bảo vệ cơ quan nội tạng phía trước, hai bên và phía sau cơ thể. Xương cột sống và xương sườn cũng hỗ trợ bảo vệ các nội tạng. Cơ bắp hấp thụ sốc và giảm ma sát ở khớp.

Điều chỉnh thân độ

Hệ cơ bắp giúp duy trì nhiệt độ cơ thể bình thường. Khi nhiệt độ giảm, cơ vân tăng cường hoạt động để tạo nhiệt, ví dụ như run rẩy. Cơ trong mạch máu cũng co lại để duy trì nhiệt độ cơ thể. Nhiệt độ cơ thể được điều chỉnh bằng cách giãn cơ trơn trong mạch máu, tăng lưu lượng máu và giải phóng nhiệt dư thừa qua da.

Hệ cơ hoạt động như thế nào?

Hệ cơ là một mạng lưới phức tạp và có chức năng quan trọng của cơ thể con người. Việc hiểu rõ về hệ cơ không chỉ giúp chúng ta có cái nhìn sâu sắc hơn về cấu trúc và chức năng của cơ thể, mà còn cung cấp cơ sở để nghiên cứu và điều trị các vấn đề liên quan đến hệ cơ.