Hypocretin là gì? Hypocretin có ảnh hưởng gì đến giấc ngủ?

Hypocretin, một peptide thần kinh được sản xuất ở vùng dưới đồi và peptide này giúp duy trì sự tỉnh táo, do đó, sự thiếu hụt Hypocretin có thể dẫn đến chứng ngủ rũ và tạm thời mất trương lực cơ. Vậy Hypocretin là gì?

Hypocretin là gì?

Hypocretin, còn được gọi là Orexin, là một loại peptide thần kinh có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự hưng phấn, tỉnh táo, cảm giác thèm ăn và tiêu hao năng lượng. Số lượng tế bào thần kinh sản xuất Hypocretin trong não rất ít, chỉ khoảng từ 10.000 đến 20.000, chủ yếu tập trung ở vùng quanh não và vùng dưới đồi bên. Có hai dạng peptide Hypocretin và các thụ thể Hypocretin tương ứng.

Hypocretin hoạt động như một chất dẫn truyền thần kinh kích thích, thúc đẩy sự dẫn truyền của các chất như: Dopamine, serotonin, histamin, acetylcholine, và cũng ảnh hưởng đến sự dẫn truyền qua trung gian của GABA và glutamate.

Vai trò của Hypocretin là gì?

Ban đầu, Hypocretin được cho là chủ yếu tham gia vào việc kích thích ăn uống, vì nó kích thích thụ thể làm tăng lượng thức ăn tiêu thụ. Ngoài ra, Hypocretin còn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự tỉnh táo, điều chỉnh tiêu hao năng lượng, và chức năng nội tạng.

Hypocretin giúp kích thích và duy trì tỉnh táo

Hypocretin hỗ trợ quá trình tỉnh táo bằng cách tích hợp các tín hiệu liên quan đến trao đổi chất, sinh học và giấc ngủ để quyết định cơ thể nên ngủ hay thức. Nó kích thích mạnh mẽ các vùng não liên quan đến sự thức tỉnh, như hệ thống dopamine, norepinephrine, histamin, và acetylcholine. Đặc biệt, Hypocretin đóng vai trò ổn định sự tỉnh táo và giấc ngủ.

Việc phát hiện các đột biến thụ thể Hypocretin hoặc thiếu hụt peptide thần kinh này dẫn đến chứng ngủ rũ, một tình trạng gây buồn ngủ quá mức vào ban ngày và không thể duy trì sự tỉnh táo. Chứng ngủ rũ cũng có liên quan đến một biến thể cụ thể của phức hợp kháng nguyên bạch cầu người (HLA) và một đột biến trong locus alpha của thụ thể tế bào T. Những bất thường di truyền này khiến hệ thống miễn dịch tấn công các tế bào thần kinh sản xuất Hypocretin, có thể dẫn đến chứng ngủ rũ như một rối loạn tự miễn.

Hypocretin cải thiện tâm trạng và tăng cường trí nhớ

Hypocretin cải thiện tâm trạng và tăng cường trí nhớ bằng cách kích hoạt các tế bào thần kinh quan trọng trong việc điều chỉnh cảm xúc. Sự mất cân bằng Hypocretin, dù quá nhiều hay quá ít, có thể liên quan đến các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, nghiện ngập, lo âu, rối loạn hoảng sợ và rối loạn căng thẳng sau chấn thương.

Peptide thần kinh này còn ảnh hưởng đến tâm trạng thông qua việc thúc đẩy sự phát triển của các tế bào thần kinh mới trong vùng hải mã, một khu vực then chốt trong việc học tập, ghi nhớ, và hình dung không gian. Thiếu hụt Hypocretin có thể dẫn đến khó khăn trong học tập và suy giảm trí nhớ.

Hypocretin giúp tăng cảm giác thèm ăn

Hypocretin không chỉ kích thích mạnh mẽ sự tỉnh táo mà còn làm tăng nhiệt độ cơ thể và sự vận động, dẫn đến tiêu hao năng lượng nhiều hơn. Hypocretin kích thích cảm giác thèm ăn và có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh quá trình trao đổi chất cũng như giấc ngủ. Khi mức Hypocretin tăng cao kéo dài, cơ thể có thể trở nên thiếu năng lượng, dẫn đến tăng nhu cầu ăn uống, đặc biệt là các thực phẩm giàu carbohydrate và chất béo, từ đó có thể dẫn đến tăng cân và các vấn đề sức khỏe liên quan.

Căng thẳng và hoạt động thể chất

Hypocretin đóng vai trò quan trọng trong phản ứng của cơ thể đối với căng thẳng. Khi nhận tín hiệu từ môi trường, các tế bào thần kinh sản xuất Hypocretin phản ứng bằng cách kích thích các tế bào thần kinh khác, làm tăng nhịp tim và huyết áp, giúp cơ thể chuyển từ trạng thái nghỉ ngơi sang trạng thái chuẩn bị cho hoạt động.

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các tế bào thần kinh Hypocretin điều chỉnh hoạt động của mô mỡ nâu thông qua hệ thần kinh giao cảm, từ đó tăng cường tiêu hao năng lượng.

Hypocretin hỗ trợ điều trị cơn nghiện

Nghiên cứu ban đầu đã cho thấy tiềm năng của các thuốc chẹn Hypocretin trong việc điều trị nghiện ma túy và rượu. Các thuốc này hoạt động bằng cách ngăn chặn tác động của Hypocretin trong não, giúp giảm cơn thèm thuốc và khát khao sử dụng chất gây nghiện.

Mối liên quan giữa Hypocretin với giấc ngủ như thế nào?

Như đã đề cập, Hypocretin giúp điều chỉnh giấc ngủ, thèm ăn, chức năng nội tiết thần kinh, chuyển hóa năng lượng và giúp duy trì sự tỉnh táo. Khi thiếu Hypocretin, cơ thể khó duy trì sự tỉnh táo, dẫn đến tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày, đặc trưng của chứng ngủ rũ.

Chứng ngủ rũ, ảnh hưởng khoảng 0,03% đến 0,05% dân số, gây ra buồn ngủ quá mức, ngủ chập chờn, và chuyển đổi nhanh giữa trạng thái tỉnh táo và giấc ngủ REM. Triệu chứng bao gồm cơn buồn ngủ không thể cưỡng lại, yếu cơ và tê liệt khi xúc động mạnh, cũng như ảo giác khi mới ngủ. Chứng ngủ rũ có liên quan đến biến thể HLA và có thể do phản ứng tự miễn dịch làm giảm số lượng tế bào thần kinh sản xuất Hypocretin.

Ngược lại, lượng Hypocretin cao có thể gây mất ngủ. Để điều trị, các thuốc đối kháng thụ thể Hypocretin như suvorexant được sử dụng để giảm sự tỉnh táo và cải thiện giấc ngủ.

Việc hiểu rõ về Hypocretin không chỉ giúp chúng ta phát hiện và điều trị các rối loạn liên quan, như chứng ngủ rũ và mất ngủ, mà còn mở ra cơ hội cho các phương pháp điều trị mới. Nghiên cứu tiếp tục về Hypocretin có thể mang lại những giải pháp hiệu quả hơn cho các vấn đề sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống.