Khi nào nên đi khám tâm lý cho trẻ?

Hành trình phát triển và trưởng thành trẻ có thể xuất hiện hành vi và biểu hiện tâm lý bất thường, việc quan sát và chăm sóc con luôn đi kèm với lo lắng và nghi ngờ bệnh lý ở trẻ. Khi thấy con có những biểu hiện kỳ lạ hoặc thay đổi tâm lý đột ngột, liệu đó có phải là dấu hiệu cần tìm sự can thiệp tâm lý? Vậy khi nào nên đi khám tâm lý cho trẻ?

Những vấn đề tâm lý ở trẻ

Trong hành trình lớn lên, trẻ thường đạt được các mốc quan trọng bao gồm khả năng vận động thô, vận động tinh, phát triển nhận thức, ngôn ngữ, và khả năng tương tác xã hội với người khác. Tuy nhiên, cũng có một số vấn đề tâm lý mà trẻ có thể gặp phải, bao gồm:

Chậm nói: Trẻ được xem là chậm nói nếu trẻ đã đủ tuổi để bắt đầu nói, nhưng vẫn chưa thể nói được một số từ cơ bản. Các nguyên nhân có thể gây ra tình trạng này bao gồm ảnh hưởng từ môi trường, vấn đề về khả năng nghe, chậm phát triển trí tuệ, hoặc các vấn đề sức khỏe như tự kỷ.

Nói lắp: Một số trẻ có thể hiểu rõ những gì trẻ muốn nói, nhưng gặp khó khăn trong việc thể hiện ý tưởng một cách liền mạch và trôi chảy.

Nói ngọng: Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc phát âm đúng cách và có thể gây ra việc phát âm sai một số từ.

Tự kỷ: Các biểu hiện của tự kỷ có thể bao gồm việc trẻ chậm nói, chậm ngôn ngữ sau một thời gian đã biết nói, sử dụng ngôn ngữ không có ý nghĩa, thiếu khả năng tương tác xã hội và thích hoạt động một mình. Ngoài ra, trẻ tự kỷ thường thể hiện những hành vi lặp lại như việc nhìn tay, quay tròn, hoặc di chuyển một cách khá đặc biệt.

Rối loạn lo âu - trầm cảm: Lo âu và trầm cảm thường xảy ra ở trẻ trên 5 tuổi, và bao gồm các triệu chứng hạn chế, ngại tham gia trong trò chuyện, khó ngủ, sự lo sợ, sự mất tập trung, tình trạng cáu gắt, và dễ bị kích động.

Tăng động giảm chú ý (ADHD): Trẻ ADHD có xu hướng vận động quá mức và khó tập trung chú ý. Trẻ có thể thường xuyên chạy nhảy, không thể ngồi yên, và dễ bị xao nhãng bởi các kích thích bên ngoài, gây khó khăn trong việc thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Có nhiều nguyên nhân gây ra vấn đề tâm lý ở trẻ, và một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

Yếu tố di truyền: Trong trường hợp gia đình có tiền sử về bệnh tâm thần, tỷ lệ cao hơn cho trẻ gặp các vấn đề tâm lý liên quan đến di truyền.

Bất thường vùng não: Một số trường hợp ví dụ như do chấn thương não do tai nạn, có thể gây ra sự biến đổi trong cảm xúc, nhận thức và hành vi của trẻ.

Trải qua áp lực tâm lý: Trẻ có thể phải đối mặt với các sự kiện ảnh hưởng tâm lý gây sốc như bị lạm dục, thiếu thốn tình cảm sau khi bố mẹ ly hôn, hoặc chứng kiến hành vi bạo lực trong gia đình.

Áp lực học tập và môi trường sống: Áp lực về thành tích học tập, bị bạn bè bắt nạt, phản ứng quá mức từ thầy cô, hoặc việc bị cô lập bởi bạn bè cũng có thể góp phần tạo nên vấn đề tâm lý cho trẻ.

Vì sao cần khám tâm lý cho trẻ?

Nếu trẻ không được khám và điều trị kịp thời khi gặp vấn đề về tâm lý, tình trạng của trẻ có thể tiến triển theo các hướng khác nhau:

Mức độ nhẹ: Trẻ có thể trải qua các tình trạng tâm lý như lo âu và buồn bã. Trẻ có thể trở nên rụt rè, tránh xa xã hội, và khó tiếp xúc với bạn bè và người khác. Nếu không được chăm sóc và điều trị, điều này có thể ảnh hưởng đến hạnh phúc và tương lai của trẻ.

Mức độ nghiêm trọng: Trẻ có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng với các hành vi khó kiểm soát, như việc tham gia vào tệ nạn xã hội, tự tổn thương cơ thể, tự hại, hoặc thậm chí có ý định tự tử. Không điều trị có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe về cả tâm lý và thể chất của trẻ.

Tuy nhiên, nếu trẻ được khám và điều trị kịp thời và áp dụng phương pháp điều trị thích hợp, tình trạng của trẻ có thể được cải thiện đáng kể. Quá trình điều trị thông thường bao gồm việc làm việc chặt chẽ với các chuyên gia tâm lý, như nhà tâm lý hoặc nhà trị liệu, cùng với sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội. Điều này có thể giúp trẻ hòa nhập với xã hội tốt hơn, phát triển cả về mặt thể chất và tinh thần. Bên cạnh đó, bố mẹ và người chăm sóc trẻ cũng sẽ được hướng dẫn về cách chăm sóc trẻ có vấn đề tâm lý, giúp trẻ đảm bảo môi trường ổn định và hỗ trợ cho quá trình phục hồi.

Khi nào nên đi khám tâm lý cho trẻ?

Ngày càng có nhiều trẻ gặp phải vấn đề về tâm lý, tuy nhiên việc tiếp cận và áp dụng các phương pháp điều trị kịp thời vẫn đang đối diện với nhiều hạn chế. Đa số phụ huynh thường cảm thấy lúng túng và chủ quan trước những biểu hiện bất thường của con. Chuyên gia tâm lý đề xuất một số biểu hiện sau đây, khi xuất hiện ở trẻ cha mẹ nên đưa con đến khám tâm lý càng sớm càng tốt:

• Trẻ gặp vấn đề về phát triển ngôn ngữ khi trẻ không thể bập bẹ nói, mặc dù đã 12 tháng tuổi, và không nói được các từ đơn sau khi đạt 16 tháng tuổi, hoặc thậm chí không thể nói được các từ đôi sau khi đã đủ 24 tháng tuổi. Ngoài ra, trẻ có sự hạn chế đáng kể trong việc sử dụng từ ngữ và thường không phản ứng với các yếu tố kích thích từ môi trường xung quanh.
• Trẻ chậm phát triển vận động, khi chậm biết đi sau khi đã đủ 18 tháng tuổi.
• Trẻ dễ bị mất tập trung, gặp khó khăn trong việc tập trung vào học tập hoặc các hoạt động khác.
• Trẻ thường vận động không kiểm soát, không thể ngồi yên.
• Khả năng giao tiếp của trẻ kém, thường thích hoạt động một mình và có ít sự tương tác xã hội.
• Trẻ trải qua các biến cố tâm lý lớn như thay đổi môi trường sống hoặc các tình huống gia đình khó khăn.
• Trẻ thể hiện các biểu hiện bất thường như tiết lộ tâm trạng bằng việc la hét, rối loạn giấc ngủ, hay thể hiện lo lắng và thiếu hứng thú.

Cha mẹ nên luôn quan tâm, lắng nghe và dành thời gian cho con nhiều hơn. Nếu thấy con có các biểu hiện trên, việc đưa con đến cơ sở tâm lý để khám tâm lý càng sớm càng kịp thời. Bằng sự quan tâm và yêu thương từ cha mẹ, kết hợp với sự can thiệp kịp thời từ các chuyên gia, vấn đề tâm lý của trẻ có thể được cải thiện sớm, giúp hạn chế ảnh hưởng đối với sự phát triển tương lai của trẻ.

Xem thêm:

• Thắc mắc: Khám sức khỏe tổng quát gồm những gì?
• Khám thần kinh diễn ra như thế nào? Khi nào cần khám thần kinh?