Khô miệng và thay đổi vị giác ở bệnh nhân ung thư, khắc phục thế nào?

Các biện pháp điều trị ung thư có thể gây ra những biến đổi về vị giác, làm cho người bệnh chán ăn, sụt cân, giảm chất lượng cuộc sống.

Ung thư và các phương pháp điều trị có thể gây khô miệng

Xạ trị ở vùng đầu cổ, một số loại thuốc hóa trị và thuốc uống khác (kháng sinh, steroid, chất che phủ niêm mạc và thuốc tê tại chỗ) có thể gây khô miệng. Tuyến nước bọt (nơi tạo ra nước bọt) có thể bị ảnh hưởng và tạo ra ít nước bọt hơn, hoặc nước bọt trở nên đặc và quánh lại. Tình trạng khô miệng có thể là nhẹ hoặc trầm trọng.

Tình trạng khô miệng có thể là nhẹ hoặc trầm trọng

Khô miệng làm tăng nguy cơ bị sâu răng và nhiễm khuẩn ở miệng, gây khó nuốt và tiêu hóa thức ăn. Nếu bạn hút thuốc hoặc uống rượu, tình trạng khô miệng sẽ càng nặng hơn.

Nếu bạn bị một trong những tác dụng phụ ở bệnh nhân ung thư, hãy uống nhiều nước và ăn càng nhiều thức ăn lỏng càng tốt. Bạn cũng nên chải răng và súc miệng thường xuyên với natri bicarbonat (baking soda), nước muối, và nước súc miệng để làm sạch và ngăn nhiễm khuẩn miệng.

Những việc nên làm khi bị khô miệng

• Uống từ 8 đến 10 cốc nước một ngày, và mang theo chai nước khi ra khỏi nhà (uống nhiều nước có tác dụng làm nước bọt loãng).
• Nhai kĩ và ăn từng lượng nhỏ.
• Ăn thức ăn mềm, lỏng đã được làm mát hoặc ở nhiệt độ phòng. Hãy thử những loại rau củ trái cây trộn (xay, dằm), gà và cá nấu mềm, ngũ cốc pha đủ loãng, kem, sinh tố hoặc sinh tố đá bào.
• Ăn thức ăn kèm với canh, súp, nước sốt, nước chấm, yogurt hoặc kem.
• Mút kẹo và nhai kẹo cao su không đường để kích thích nước bọt.
• Giữ miệng sạch. Súc miệng trước và sau khi ăn với nước trắng hoặc dung dịch súc miệng (tự pha bằng cách trộn 1 muỗng cà phê muối, 1 muỗng cà phê baking soda vào 250 ml nước rồi lắc đều). Dùng bàn chải lông mềm để chải răng, và chải lưỡi nhẹ nhàng. Hãy dùng chỉ nha khoa nếu được bác sĩ cho phép.
• Giữ ẩm không khí trong phòng, đặc biệt là ban đêm bằng một thau nước, một số khăn ướt hoặc dùng máy làm ẩm. Nếu sử dụng máy làm ẩm, hãy chắc chắn rằng máy đã được làm sạch để hạn chế việc phát tán vi khuẩn và nấm mốc vào không khí.
• Thơm hoặc dứa tươi có thể giúp làm loãng nước bọt, nhưng bạn chỉ nên thử chúng khi miệng không bị đau.
• Khi tuyến nước bọt đã bị cắt bỏ bằng phẫu thuật hoặc tổn thương do xạ trị, nước bọt nhân tạo có thể giúp làm ẩm miệng của bạn.
• Một số loại chất bổ sung dinh dưỡng có thể giúp ích.

Ăn thức ăn kèm với canh, súp, nước sốt, nước chấm, yogurt hoặc kem

Những việc nên tránh khi bị khô miệng

• Tránh dùng các loại thực phẩm dễ dính vào vòm miệng như bơ đậu phộng hoặc bánh mì mềm.
• Tránh dùng các loại nước súc miệng trên thị trường, rượu và các loại nước uống có tính acid cũng như thuốc lá.
• Hạn chế uống cà phê, trà, cola, sô-cô-la.

Bảng tóm tắt những thức ăn nên dùng và tránh khi bị khô miệng

Ung thư và các phương pháp điều trị có thể làm thay đổi vị giác

Thay đổi vị giác trong ung thư

Các biện pháp điều trị ung thư (phẫu thuật, xạ trị và hóa trị) có thể gây ra những biến đổi ở răng miệng, gây nhiễm trùng miệng, làm thay đổi vị giác, khướu giác, làm cho người bệnh chán ăn, sụt cân, giảm chất lượng cuộc sống và làm người bệnh có cảm giác đắng miệng hoặc cảm thấy tanh. Vị giác có thể phục hồi một phần hay hoàn toàn sau khi ngừng điều trị khoảng 1 năm. Khi có sự thay đổi vị giác, hãy thử thay mới loại thực phẩm, gia vị, nguyên liệu ướp, đồ uống, cách chế biến thức ăn khác với trước đây. Ngoài ra cũng nên đánh răng và súc miệng sạch vì làm như vậy sẽ giúp cảm nhận mùi vị tốt hơn.

Các biện pháp điều trị ung thư (xạ trị, hóa trị) có thể gây ra những biến đổi ở răng miệng

Những điều nên làm khi bị thay đổi vị giác

• Chia thành nhiều bữa ăn nhỏ và dễ tiêu làm nhiều lần trong ngày.
• Nên ăn khi đói hơn là phải chờ đến giờ.
• Ăn các loại thực phẩm mà bạn yêu thích.
• Cùng ăn với gia đình và bạn bè.
• Hãy thử sử dụng:
  • Các loại đũa, muỗng, thìa…bằng nhựa; ly, chén, đĩa thủy tinh.
  • Kẹo cao su, bạc hà, chanh không đường.
  • Các loại trái cây và rau củ tươi, đông lạnh thay vì đóng hộp.
  • Nêm thức ăn với các loại gia vị và nguyên liệu ướp mới: hành tây, tỏi, bột ớt, húng quế, lá oregano (thuộc họ bạc hà), lá hương thảo, ngải gấm, nước sốt thịt nướng, mù tạt, nước sốt cà chua, bạc hà.
  • Ướp thịt bằng nước sốt để làm thịt mềm.
  • Các món ăn chay giàu protein.
• Ăn và dùng sản phẩm từ các loại trái cây theo mùa có vị chua như trái cây họ cam (chanh, cam, bưởi…), giấm, đồ muối chua (nếu bạn bị đau và loét miệng không nên ăn).
• Giảm vị mặn bằng cách nêm thêm viên làm ngọt, giảm vị ngọt bằng vài giọt chanh hay muối, giảm vị đắng bằng muối.
• Súc miệng bằng nước súc miệng tự pha trước khi ăn giúp tăng vị giác. (Trộn 1 muỗng cà phê muối và 1 muỗng cà phê baking soda vào 250 ml nước, lắc đều, súc mạnh và sau đó nhổ ra).
• Giữ miệng sạch và đánh răng sau mỗi bữa ăn.
• Ăn thức ăn ở nhiệt độ phòng nhằm giảm vị và mùi của thức ăn và giúp dung nạp dễ hơn.
• Bảo quản và sử dụng các loại trái cây như là dưa đỏ, nho, cam, dưa hấu đông lạnh.
• Nếu các loại thịt màu đỏ có vị lạ hãy thử các loại thực phẩm giàu protein khác như thịt gà, cá, trứng, hoặc pho mát.
• Pha trộn trái cây tươi vào kem, hoặc sữa chua.
• Để giảm mùi, uống bằng ống hút; chọn các loại thực phẩm mà không cần phải chế biến và tránh ăn trong phòng ngột ngạt hoặc quá ấm.
• Dùng thuốc kẽm sulfat trong khi đang xạ trị vùng đầu và cổ có thể giúp bạn có vị giác bình thường và phục hồi vị giác nhanh hơn sau khi điều trị.

Thủy Phan

Nguồn Tham Khảo: yhoccongdong.com