Lào công bố dịch bại liệt, WHO cảnh báo nguy cơ xâm nhập vào Việt Nam và đề nghị tăng cường giám sát

Tình huống này thu hút sự quan tâm bởi Việt Nam đã hơn 20 năm không ghi nhận ca bại liệt nào. Với việc giao lưu qua biên giới diễn ra thường xuyên và tỷ lệ tiêm chủng ở một số nơi chưa đạt mục tiêu, ngành y tế đánh giá cần chủ động hơn nhằm phòng tránh khả năng virus quay trở lại.

Diễn biến dịch bại liệt tại Lào và nguy cơ đối với Việt Nam

Theo Bộ Y tế, Lào phát hiện ca bại liệt đầu tiên vào cuối tháng 8 và sau đó ghi nhận thêm hai trường hợp dương tính vào đầu tháng 10 trong nhóm trẻ khỏe mạnh được xét nghiệm. Đến ngày 17/10, nước này chính thức công bố dịch bại liệt toàn quốc.

WHO xếp đây là ổ dịch khu vực do nguy cơ lây lan quốc tế còn ở mức khẩn cấp. Một số quốc gia trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương cũng ghi nhận các đợt bùng phát do chủng virus biến đổi gen, cho thấy bệnh vẫn còn diễn biến phức tạp.

Khoảng cách từ điểm dịch tại Lào đến biên giới Việt Nam chỉ hơn 100 km. Mỗi năm có hàng triệu lượt người qua lại giữa hai nước, từ du lịch đến lao động và thương mại. Điều này khiến virus có thể xâm nhập nếu không có biện pháp giám sát chặt chẽ.

WHO đánh giá khả năng virus vào Việt Nam là “hiện hữu”, đồng thời khuyến cáo nước ta chuẩn bị kỹ lưỡng trong thời gian tới.

Vì sao nguy cơ xâm nhập bại liệt vào Việt Nam được đánh giá là rất cao?

Ngoài yếu tố địa lý, nguy cơ tăng lên còn xuất phát từ “khoảng trống miễn dịch”. Theo đánh giá của WHO, tỷ lệ tiêm chủng bại liệt tại Việt Nam trong một số năm gần đây chưa đạt mức yêu cầu để duy trì miễn dịch cộng đồng bền vững. Năm 2024, tỷ lệ uống vaccine bOPV mới đạt 73%, trong khi mục tiêu là 95%; tỷ lệ tiêm IPV2 đạt 86%.

Khi số trẻ chưa được tiêm đủ còn cao, nguy cơ virus lan rộng nếu xâm nhập sẽ tăng lên đáng kể. Đây là lý do WHO đặc biệt lưu ý Việt Nam cần tăng tốc độ và độ bao phủ tiêm chủng trong thời gian ngắn.

Bên cạnh đó, hệ thống giám sát liệt mềm cấp - công cụ quan trọng để phát hiện ca nghi ngờ sớm - chưa đạt chỉ tiêu ở nhiều địa phương. Giám sát môi trường, vốn giúp phát hiện virus trong nước thải, cũng bị gián đoạn từ cuối năm 2023. Những điều này khiến việc phát hiện và đáp ứng sớm gặp nhiều khó khăn.

Theo Chương trình Tiêm chủng mở rộng, hiện có 8 tỉnh được xếp nhóm nguy cơ cao: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Sơn La, Điện Biên, Quảng Trị, Quảng Ngãi và Đắk Lắk. Đây đều là khu vực có giao lưu biên giới hoặc có tỷ lệ tiêm chủng chưa đạt mức kỳ vọng.

Tác động sức khỏe của bại liệt và những khuyến nghị ứng phó dành cho Việt Nam

Bại liệt là bệnh truyền nhiễm có thể gây tổn thương thần kinh, dẫn đến liệt không hồi phục và đe dọa tính mạng nếu ảnh hưởng đến hô hấp. Virus lây chủ yếu qua đường tiêu hóa và phát tán từ phân người bệnh, khiến trẻ tiếp xúc gần rất dễ nhiễm phải. Điều đáng lo ngại là người mang virus có thể lây sang người khác ngay cả khi chưa có triệu chứng.

Khi miễn dịch cộng đồng giảm, chỉ vài ca xâm nhập cũng có thể làm nguy cơ bùng phát dịch tăng nhanh, đặc biệt ở những khu vực tiêm chủng chưa đạt mục tiêu.

Trước tình hình trên, WHO khuyến nghị Việt Nam tăng cường tiêm bổ sung tại các tỉnh nguy cơ cao và tiêm vét cho trẻ chưa đủ mũi, nhằm nhanh chóng nâng cao miễn dịch cộng đồng. Tổ chức này cũng đề nghị rà soát thường xuyên các trường hợp liệt mềm cấp để lấy mẫu xét nghiệm sớm, đồng thời khôi phục giám sát môi trường tại các khu vực trọng điểm.

Bộ Y tế cho biết đang tăng cường giám sát, củng cố năng lực xét nghiệm và phối hợp chặt chẽ với Lào để chia sẻ thông tin, nhằm bảo đảm Việt Nam luôn trong trạng thái chủ động trước nguy cơ virus xâm nhập.

Người dân cần làm gì để phòng bệnh, bảo vệ trẻ nhỏ?

Trong lúc ngành y tế tăng cường các biện pháp ứng phó, mỗi gia đình vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng bệnh cho trẻ. Tiêm chủng đúng lịch là biện pháp hiệu quả nhất để tạo miễn dịch và giảm nguy cơ lây lan.

Bên cạnh đó, cần chú ý hơn đến vệ sinh cá nhân và vệ sinh ăn uống. Virus bại liệt lây qua đường tiêu hóa, vì vậy thói quen rửa tay bằng xà phòng, ăn chín uống sôi và sử dụng nguồn nước sạch là rất cần thiết.

Dưới đây là một số lời khuyên hữu ích:

• Theo dõi lịch tiêm bại liệt của trẻ và đưa trẻ đi tiêm bù nếu thiếu mũi.
• Giữ vệ sinh môi trường sống, xử lý phân và rác thải đúng cách.
• Quan sát dấu hiệu bất thường như yếu tay chân, khó vận động và đưa trẻ đi khám sớm khi cần.
• Theo dõi thông tin chính thức từ Bộ Y tế để nắm cập nhật tình hình dịch.

Những hành động đơn giản nhưng thiết thực này góp phần nâng cao sức bảo vệ của cộng đồng trước nguy cơ dịch quay trở lại.

Việc Lào công bố dịch bại liệt và cảnh báo từ WHO nhắc nhở Việt Nam không được chủ quan. Tăng cường giám sát, nâng tỷ lệ tiêm chủng và chủ động phòng bệnh là những biện pháp then chốt để bảo vệ trẻ em và duy trì thành quả thanh toán bại liệt mà Việt Nam đã đạt được hơn hai thập kỷ qua. Trong bối cảnh nguy cơ vẫn hiện hữu, sự phối hợp giữa ngành y tế và mỗi gia đình sẽ giúp giảm thiểu rủi ro và giữ vững an toàn cho cộng đồng.