Một số thông tin về bình vị tán mà bạn có thể tham khảo

Bình vị tán là một trong những bài thuốc cổ truyền nổi tiếng được sử dụng rộng rãi để điều trị các bệnh lý liên quan đến tỳ vị thấp trệ. Việc hiểu rõ về thành phần, công dụng và cách sử dụng của phương bình vị không chỉ giúp người bệnh lựa chọn đúng phương pháp điều trị mà còn góp phần bảo tồn và phát huy tinh hoa của y học cổ truyền.

Bài thuốc bình vị tán là gì?

Phương bình vị là một bài thuốc cổ truyền được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền để điều trị các chứng bệnh liên quan đến tỳ vị và tình trạng thấp trệ trong cơ thể. Thành phần trong bình vị tán, bao gồm:

• Thương truật: 4g;
• Hậu phác bắc: 4g;
• Trần bì: 4g;
• Cam thảo: 4g.

Để bảo toàn "khí" của các vị thuốc trong bài bình vị, giúp đảm bảo hiệu quả trị liệu, y học cổ truyền thường sử dụng bài thuốc này dưới dạng tán, tức là dạng bột. Đôi khi bài thuốc được chế biến thành dạng hoàn, được gọi là bình vị hoàn. Bài thuốc có công dụng kiện tỳ táo thấp và hành khí đạo trệ, trong đó:

• Thương truật: Là vị thuốc chính, có tác dụng kiện tỳ và táo thấp.
• Hậu phác: Giúp trừ thấp và giảm cảm giác đầy hơi.
• Trần bì: Có tác dụng lý khí và hóa giải khí trệ.
• Khương táo cam thảo: Điều hòa chức năng tỳ vị.

Cần lưu ý, bài thuốc có vị đắng cay và ôn táo, dễ gây tổn thương tân dịch và âm huyết. Vì vậy, nên cần thận trọng khi sử dụng cho phụ nữ có thai.

Ý nghĩa khi dùng “dạng tán” cho phương bình vị

Nhiều thành phần trong vị thuốc như thương truật, hậu phác và trần bì đều chứa tinh dầu, vốn là những chất dễ bay hơi. Khi sắc thuốc, nhiệt độ cao có thể làm mất đi các thành phần quan trọng của ba vị thuốc này. Vì vậy, việc sử dụng "dạng tán" cho phương thuốc là sự lựa chọn tối ưu.

Trong thực tế y học cổ truyền ở Việt Nam, hậu phác nam thường được dùng thay cho hậu phác bắc trong công thức của bình vị tán. Hậu phác nam được lấy từ vỏ của các cây như vối rừng (Syzygium cuminii), quế nhớt (Cinnamomum iners) hoặc bách bệnh (Eurycoma longifolia). Các loại vỏ này đều chứa tinh dầu và có tác dụng tương tự hậu phác bắc trong việc điều trị các triệu chứng như đau đại tràng và rối loạn tiêu hóa.

Ứng dụng trên lâm sàng của phương bình vị

Bình vị tán là bài thuốc đông y được sử dụng trong điều trị các bệnh liên quan đến tỳ vị thấp trệ, đặc biệt là khi xuất hiện các triệu chứng như đầy bụng, miệng nhạt, buồn nôn, nôn, mệt mỏi, đại tiện lỏng và lưỡi có rêu trắng nhớt dày.

• Trường hợp thấp nhiệt nặng: Để tăng cường hiệu quả điều trị, có thể bổ sung thêm hoàng cầm và hoàng liên. Nếu có biểu hiện bụng đầy, đại tiện táo kết, nên thêm đại phúc bì, la bạc tử và chỉ xác để giúp hạ khí thông tiện.
• Trường hợp thấp trệ kèm theo ngoại cảm: Khi bệnh nhân có các triệu chứng như buồn nôn, bụng đầy, sốt và sợ lạnh, có thể gia thêm hoắc hương và chế bán hạ để giúp giải biểu và hóa trọc. Phương pháp này được gọi là "Bất hoán kim chính tán" theo Hòa tể cục phương.
• Trường hợp sốt rét (thấp ngược): Nếu bệnh nhân có triệu chứng mình mẩy nặng đau, mạch nhu, lạnh nhiều nóng ít, bài thuốc có thể kết hợp với "Tiểu sài hồ thang" và "Sài bình thang" theo Nội kinh thập di phương luận. Khi bổ sung tang bạch bì, bài thuốc này được gọi là "Đối kim ẩm tử" và được sử dụng để điều trị chứng tỳ vị thấp, đặc biệt ở những người có triệu chứng phù nề.

Trên lâm sàng, bài thuốc này đã được báo cáo là có hiệu quả trong điều trị đau dạ dày cơ năng, viêm dạ dày mạn tính, tình trạng đầy bụng và ăn kém cùng với rêu lưỡi trắng dày.

Những lưu ý khi sử dụng phương bình vị

Khi sử dụng phương bình vị, cần lưu ý những điều sau:

• Chọn lựa nguyên liệu thuốc cẩn thận: Để đảm bảo hiệu quả của bài thuốc, cần lựa chọn nguyên liệu thuốc đạt chất lượng tốt. Nguyên liệu kém chất lượng có thể ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và an toàn của bệnh nhân.
• Cam thảo: Không nên sử dụng cùng với hải tảo, hồng đại kích, cam toại và nguyên hoa vì sự kết hợp này có thể gây ra các phản ứng nguy hiểm. Chỉ sử dụng khi đã được cân nhắc kỹ lưỡng trong những trường hợp đặc biệt.

Bình vị tán với sự kết hợp tinh tế giữa các vị thuốc truyền thống đã chứng tỏ được giá trị của mình trong nền y học cổ truyền Việt Nam. Không chỉ giúp kiện tỳ táo thấp, hành khí đạo trệ mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa tỳ vị và cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Trong bối cảnh y học hiện đại phát triển mạnh mẽ, việc duy trì và phát triển các phương thuốc cổ truyền không chỉ là bảo tồn giá trị văn hóa mà còn là bổ sung phong phú cho kho tàng y học hiện nay.