Nhận biết về rối loạn suy nghĩ

Rối loạn suy nghĩ còn được gọi là rối loạn tư duy hoặc tư duy bất thường, là một khía cạnh của tâm lý học và tâm thần học thường xuyên được nghiên cứu và quan tâm. Đây là một tình trạng tinh thần mà suy nghĩ của người bị ảnh hưởng bị mất đi sự mạch lạc và logic thông thường. Rối loạn suy nghĩ có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức và mức độ khác nhau, có thể xảy ra thường xuyên và nhận ra rõ ràng hoặc xảy ra đột ngột trong thời gian ngắn.

Các loại rối loạn suy nghĩ và triệu chứng kèm theo

Rối loạn suy nghĩ có thể có nhiều hình thức và mỗi hình thức lại có các triệu chứng riêng biệt. Tuy nhiên, điểm chung trong tất cả các rối loạn suy nghĩ đều gây bất tiện trong việc tổ chức và xử lý suy nghĩ. Dưới đây là một số dạng rối loạn suy nghĩ phổ biến:

• Alogia (Nghèo ngôn ngữ): Những người mắc alogia thường trả lời bằng các câu trả lời ngắn gọn và không thể trả lời nhiều ý khi được hỏi. Họ ít khi nói trừ khi bị thúc đẩy hoặc bắt ép. Alogia thường thấy ở những người mắc bệnh sa sút tâm trí hoặc tâm thần phân liệt.
• Blocking (Ngắt ngang): Người mắc rối loạn ngắt ngang thường tự ngắt lời giữa câu nói, giữa các câu thường dừng lại trong vài giây hoặc vài phút. Khi họ tiếp tục nói, họ thường thay đổi chủ đề một cách đột ngột. Đây là triệu chứng thường thấy ở người bị tâm thần phân liệt.
• Circumstantiality (tư duy quanh co hoặc ngôn ngữ quanh co): Người mắc rối loạn suy nghĩ quanh co thường bao gồm quá nhiều chi tiết không liên quan trong lời nói hoặc viết của họ. Họ vẫn giữ những ý tưởng ban đầu nhưng lại nói hoặc viết quá nhiều những thông tin không cần thiết trước khi quay lại điểm chính.
• Clanging hoặc clang association (Liên kết âm thanh): Người có tư duy liên kết âm thanh sử dụng từ dựa trên âm thanh của từ chứ không phải ý nghĩa của nó, thường dựa vào việc sử dụng vần, lặp lại chữ cái hoặc trò chơi từ và tạo ra các câu không có ý nghĩa. Tư duy liên kết âm thanh thường thấy ở người bị tâm thần phân liệt.
• Derailment (Trật đường ray): Người mắc rối loạn này nói theo chuỗi ý tưởng có liên quan một chút. Ý tưởng của họ thường rời xa khỏi chủ đề của cuộc trò chuyện. Ví dụ, người có rối loạn suy nghĩ trật đường ray có thể bắt đầu nói về thỏ rồi chuyển sang tóc của họ rồi áo len của bạn.
• Distractible speech (Lời nói dễ bị mất tập trung): Người mắc rối loạn nói dễ bị mất tập trung thường gặp khó khăn trong việc duy trì một chủ đề cố định. Họ chuyển đổi nhanh chóng giữa các chủ đề và bị xao lẫn bởi các yếu tố nội tại và ngoại vi. Điều này thường thấy ở người mắc tâm thần phân liệt.

Còn nhiều loại khác của rối loạn suy nghĩ như lỗi paraphasic (phát âm từ liên tục sai hoặc lỗi lẫn lộn từ), lời nói pha trộn, mất mục tiêu, khả năng tạo từ mới và hỗn lộn khi nói.

Nguyên nhân gây rối loạn suy nghĩ

Có nhiều nghiên cứu về rối loạn suy nghĩ nhưng nguyên nhân của chứng rối loạn này vẫn đang được tranh luận rộng rãi giữa các chuyên gia và chưa xác định được nguyên nhân chính xác. Điều này có thể do rối loạn suy nghĩ ức chế nhiều triệu chứng khác nhau mà không có cơ chế rõ ràng. 

Rối loạn suy nghĩ thường đi kèm với các rối loạn khác như rối loạn tâm trạng, rối loạn tâm thần hay trầm cảm. Một số nguyên nhân tiềm năng có thể gây rối loạn suy nghĩ như căng thẳng, sử dụng các loại thuốc làm thay đổi tâm trạng, bệnh viêm nhiễm, bệnh tự miễn hay tiếp xúc với các chất độc hại trước khi chào đời.

Làm sao để biết mình bị rối loạn suy nghĩ

Mặc dù triệu chứng rối loạn suy nghĩ đôi khi xảy ra không thường xuyên, nhưng nếu chúng thường xuyên hoặc nghiêm trọng đến mức gây khó khăn trong việc giao tiếp thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ. Rối loạn suy nghĩ có thể là biểu hiện của một rối loạn tâm thần cơ bản và việc chẩn đoán và can thiệp sớm là rất quan trọng để quản lý hiệu quả.

Trong quá trình chẩn đoán rối loạn suy nghĩ, một chuyên gia y tế sẽ xem xét về các mặt trí tuệ, văn hóa và giáo dục của người bệnh để xem xét sự không nhất quán trong hành vi của họ. Các công cụ chẩn đoán như bài kiểm tra Rorschach và chỉ số rối loạn tư duy có thể được sử dụng để xác định rối loạn suy nghĩ.

Phương pháp điều trị rối loạn suy nghĩ

Điều trị rối loạn suy nghĩ tập trung vào giải quyết bệnh tình cơ bản. Có hai phương pháp chính để điều trị là thuốc và tâm lý học.

Thuốc: Thuốc kháng loạn thường được kê toa tùy theo nguyên nhân gây ra rối loạn suy nghĩ. Các loại thuốc này có thể cân bằng các chất trong não như dopamine và serotonin.

Tâm lý học: Tâm lý học giúp người bệnh thay thế những suy nghĩ không hợp lý bằng suy nghĩ có cơ sở hơn và dạy họ cách quản lý bệnh tình. Các hình thức tâm lý học như tâm lý học hành vi phản ứng và tâm lý học tăng cường kỹ năng có thể có lợi cho những người mắc bệnh tâm thần phân liệt.

Hy vọng nội dung bài viết đã giúp bạn nhận biết được triệu chứng rối loạn suy nghĩ. Khi nhận thấy bản thân xuất hiện các suy nghĩ bất thường kéo dài, bạn nên tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ tâm lý để được chia sẻ và có giải pháp kịp thời.

Xem thêm:

• Các loại rối loạn tâm lý thường gặp hiện nay
• Bệnh tâm thần có di truyền không?
• Trầm cảm nặng có triệu chứng loạn thần nguy hiểm ra sao?