Phân biệt COVID, RSV và cúm khác nhau như thế nào?

Phân biệt sự khác nhau giữa COVID, RSV và cúm giúp nâng cao khả năng nhận diện bệnh sớm, từ đó lựa chọn hướng xử trí phù hợp. Dù có biểu hiện tương tự, mỗi bệnh có đặc điểm riêng về tác nhân gây bệnh, diễn tiến lâm sàng và nguy cơ biến chứng.

Phân biệt Covid, RSV và cúm khác nhau như thế nào?

Bảng dưới đây trình bày sự khác biệt giữa virus RSV, cúm mùa và COVID-19 dựa trên các đặc điểm dịch tễ và lâm sàng, giúp nhận diện và phân biệt ba bệnh lý hô hấp phổ biến này một cách rõ ràng và chính xác:

Virus RSV và cúm, COVID giống nhau ở những điểm nào?

Mặc dù được gây ra bởi các loại virus khác nhau, RSV, cúm mùa và COVID-19 vẫn có nhiều đặc điểm chung về đường lây truyền, đối tượng dễ mắc và triệu chứng khởi phát trên lâm sàng.

Cách điều trị bệnh do virus RSV, cúm và COVID

Mặc dù nguyên nhân gây bệnh khác nhau, nhưng nguyên tắc điều trị bệnh do virus RSV, cúm và COVID-19 đều hướng đến kiểm soát triệu chứng, giảm nguy cơ biến chứng và hỗ trợ hồi phục:

Cách trị bệnh do virus RSV

Hiện chưa có thuốc kháng virus đặc hiệu dành cho RSV ở người lớn và trẻ em khỏe mạnh. Việc điều trị chủ yếu mang tính hỗ trợ nhằm cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Bệnh nhân thường được chỉ định nghỉ ngơi, uống đủ nước và sử dụng thuốc hạ sốt nếu có sốt cao.

Với những trường hợp nặng, đặc biệt là trẻ nhỏ hoặc người có bệnh nền, cần theo dõi sát tại cơ sở y tế. Trong một số tình huống đặc biệt, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng kháng thể đơn dòng hoặc điều trị oxy hỗ trợ nếu bệnh nhân khó thở.

Điều trị bệnh do virus cúm

Đối với bệnh cúm, điều trị bao gồm cả thuốc kháng virus và các biện pháp hỗ trợ. Thuốc kháng virus như oseltamivir có thể được sử dụng trong vòng 48 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng để rút ngắn thời gian bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.

Ngoài ra, bệnh nhân cần nghỉ ngơi đầy đủ, uống nhiều nước, sử dụng thuốc giảm đau hoặc hạ sốt khi cần thiết. Với người thuộc nhóm nguy cơ cao như người già, phụ nữ mang thai hoặc người mắc bệnh mạn tính, điều trị sớm càng có vai trò quan trọng.

Cách điều trị khi bị COVID

Việc điều trị COVID-19 phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh. Trường hợp nhẹ thường chỉ cần theo dõi tại nhà, nghỉ ngơi, uống đủ nước và dùng thuốc giảm sốt nếu cần. Với những trường hợp trung bình đến nặng, đặc biệt khi có tổn thương phổi hoặc suy hô hấp, người bệnh có thể cần nhập viện để được hỗ trợ thở oxy, điều trị bằng kháng virus (như remdesivir) hoặc corticosteroid theo hướng dẫn y khoa.

Có thể bị cúm và COVID-19 cùng một lúc không?

Một người hoàn toàn có thể bị cúm và COVID-19 cùng một lúc. Tình trạng này được gọi là đồng nhiễm virus và đã được ghi nhận trong thực tế lâm sàng, đặc biệt vào các thời điểm giao mùa khi cả hai loại virus đều lưu hành mạnh.

Virus cúm và SARS-CoV-2 đều lây lan qua đường hô hấp, có thời gian ủ bệnh ngắn và biểu hiện triệu chứng tương đối giống nhau như sốt, ho, đau họng, đau nhức cơ thể và mệt mỏi. Do đó, việc nhận biết đồng nhiễm chỉ dựa vào biểu hiện lâm sàng là không đáng tin cậy.

Một số bằng chứng cho thấy đồng nhiễm cúm và COVID-19 có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh, dẫn đến diễn tiến nhanh hơn hoặc nguy cơ biến chứng cao hơn, đặc biệt ở những nhóm có nguy cơ như người cao tuổi hoặc người có bệnh nền. Trong các nghiên cứu dịch tễ, bệnh nhân mắc đồng thời hai bệnh thường có tỷ lệ nhập viện và nhu cầu hỗ trợ hô hấp cao hơn so với những người chỉ mắc một bệnh.

Việc phát hiện đồng nhiễm cần dựa vào xét nghiệm phân tử (PCR) hoặc xét nghiệm kháng nguyên nhằm xác định chính xác từng loại virus. Trong bối cảnh có triệu chứng hô hấp kéo dài, nặng dần hoặc không cải thiện theo thời gian, xét nghiệm kép có thể được chỉ định để hỗ trợ chẩn đoán và hướng điều trị thích hợp.

Nguy cơ hợp nhất giữa cúm A và RSV

Một nghiên cứu thực nghiệm gần đây đã phát hiện rằng khi virus cúm A và virus hợp bào hô hấp RSV đồng nhiễm trong cùng một tế bào, có thể hình thành các hạt virus mang cấu trúc lai giữa hai loại virus. Những hạt này, gọi là hybrid viral particles (HVPs), chứa đồng thời glycoprotein bề mặt và ribonucleoprotein của cả IAV và RSV, cho thấy khả năng kết hợp vật lý giữa các thành phần virus.

Đáng chú ý, các hạt virus lai này có khả năng mở rộng phạm vi xâm nhiễm của virus cúm. Cụ thể, các glycoprotein của RSV đóng vai trò như “lớp vỏ ngụy trang”, giúp hạt virus cúm né tránh được sự nhận diện của kháng thể trung hòa đặc hiệu với IAV. Ngoài ra, HVPs có thể lây nhiễm vào các tế bào không có thụ thể điển hình dành cho cúm A, từ đó mở rộng khả năng xâm nhập mô và tiềm năng gây bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ để khám và điều trị?

Bạn nên gặp bác sĩ để khám và điều trị trong các tình huống sau khi mắc bệnh hô hấp nghi do cúm, RSV hoặc COVID-19:

• Triệu chứng kéo dài hoặc nặng dần: Khi sốt cao liên tục trên ba ngày không giảm, ho nhiều kèm đau ngực, khó thở, hoặc cảm giác mệt mỏi kéo dài không cải thiện, cần được bác sĩ thăm khám để đánh giá tiến triển của bệnh và loại trừ biến chứng.
• Dấu hiệu suy hô hấp: Bao gồm thở nhanh, thở gấp, hụt hơi khi nghỉ ngơi, hoặc tím tái ở môi, đầu ngón tay. Nếu người bệnh không thể nói trọn câu do thiếu hơi, cần được đưa đi cấp cứu ngay lập tức.
• Có bệnh lý nền: Những người mắc bệnh mạn tính như tim mạch, phổi, đái tháo đường, ung thư, hoặc suy giảm miễn dịch nên đi khám sớm khi có triệu chứng hô hấp, vì nguy cơ tiến triển nặng và biến chứng cao hơn.
• Thuộc nhóm nguy cơ cao: Trẻ nhỏ dưới hai tuổi, người trên 65 tuổi, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch yếu cần được theo dõi sát và can thiệp y tế sớm nếu xuất hiện triệu chứng nghi nhiễm virus hô hấp.
• Biểu hiện thần kinh bất thường: Lơ mơ, mất định hướng, thay đổi hành vi, co giật hoặc dấu hiệu bất thường thần kinh khác là tình trạng cần cấp cứu để phòng ngừa tổn thương hệ thần kinh trung ương.

Cách phòng ngừa virus RSV, cúm và COVID

Để giảm nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe trước sự lưu hành đồng thời của virus RSV, cúm và COVID-19, cần áp dụng đồng bộ các biện pháp phòng ngừa như sau:

Phòng ngừa đặc hiệu

Tiêm chủng là biện pháp quan trọng và hiệu quả nhất trong phòng ngừa các bệnh do virus hô hấp gây ra. Mỗi loại virus đều có vắc xin riêng, với khuyến cáo cụ thể cho từng nhóm đối tượng:

• Virus cúm: Vắc xin cúm mùa bất hoạt (IIV) được tiêm định kỳ hàng năm. Tại Việt Nam, các vắc xin như Ivacflu-s, Influvac Tetra, hoặc Vaxigrip Tetra thường được sử dụng, đặc biệt khuyến cáo cho người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.
• Virus SARS-CoV-2: Hiện có nhiều loại vắc xin COVID-19 đã được cấp phép sử dụng, bao gồm vắc xin mRNA như Pfizer, Moderna, và các vắc xin vector như AstraZeneca, cũng như vắc xin protein tái tổ hợp như Novavax. Các liều nhắc được khuyến cáo dựa trên biến chủng đang lưu hành và nguy cơ cá nhân.
• Virus RSV: Hiện nay đã có vắc xin RSV dành cho người cao tuổi (trên 60 tuổi), như Arexvy và Abrysvo. Vắc xin RSV do GSK sản xuất hiện đã được cấp phép lưu hành tại hơn 60 quốc gia trên toàn thế giới. Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã chính thức phê duyệt vắc xin này vào tháng 7 năm 2025.

Phòng ngừa không đặc hiệu

Ngoài tiêm chủng, các biện pháp không đặc hiệu đóng vai trò thiết yếu trong việc làm giảm nguy cơ tiếp xúc và lây truyền virus trong cộng đồng:

• Vệ sinh cá nhân: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn, che miệng khi ho/hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay, và hạn chế chạm tay vào mắt, mũi, miệng.
• Tránh tiếp xúc gần: Hạn chế đến nơi đông người, tránh tiếp xúc với người có triệu chứng nhiễm trùng hô hấp. Người bệnh nên chủ động cách ly tại nhà khi có biểu hiện sốt, ho, sổ mũi.
• Đeo khẩu trang: Sử dụng khẩu trang đúng cách ở nơi công cộng hoặc khi tiếp xúc gần trong không gian kín, đặc biệt khi có dấu hiệu nhiễm bệnh hoặc trong mùa dịch.
• Vệ sinh môi trường sống: Làm sạch và khử khuẩn thường xuyên các bề mặt thường tiếp xúc như tay nắm cửa, điện thoại, bàn ghế.
• Tăng cường sức đề kháng: Duy trì chế độ dinh dưỡng cân bằng, nghỉ ngơi đầy đủ, luyện tập thể dục thường xuyên và kiểm soát tốt các bệnh nền mạn tính như tăng huyết áp, đái tháo đường, COPD.

Việc hiểu rõ và phân biệt COVID, RSV và cúm khác nhau như thế nào không chỉ giúp nâng cao năng lực nhận diện bệnh sớm, mà còn hỗ trợ lựa chọn hướng xử trí phù hợp cho từng tình huống lâm sàng. Dù có nhiều điểm tương đồng về triệu chứng và đường lây truyền, ba bệnh lý hô hấp này có sự khác biệt đáng kể về tác nhân gây bệnh, tiến trình bệnh học và nguy cơ biến chứng.

Tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả giúp phòng ngừa một số bệnh hô hấp nguy hiểm, đặc biệt ở nhóm người dễ bị biến chứng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu là địa chỉ uy tín với hệ thống đạt chuẩn, phân phối vắc xin chính hãng từ các nhà sản xuất hàng đầu. Khách hàng sẽ được tiêm chủng trong môi trường an toàn, cùng với đội ngũ bác sĩ nhiều kinh nghiệm. Hãy liên hệ ngay hotline miễn phí 18006928 để đặt lịch hẹn tiêm.