Cúm mùa là gì? Triệu chứng và các biến chứng nguy hiểm của cúm mùa

Cúm mùa là gì?

Cúm mùa (Influenza seasonal) là một bệnh lý do virus truyền nhiễm ảnh hưởng đến đường hô hấp, có thể bao gồm cả đường hô hấp trên và dưới. Virus cúm mùa thường lưu hành vào mùa thu và mùa đông, thời gian này thường được gọi là mùa cúm. Thời gian chính xác của cúm mùa khác nhau và thường bắt đầu gia tăng vào tháng 10, và đạt đỉnh điểm vào khoảng tháng 12. Kể từ khi đại dịch COVID bắt đầu, thời gian diễn ra bệnh cúm mùa khó dự đoán hơn.

Cúm mùa đặc trưng bởi các triệu chứng nhiễm trùng hô hấp cấp tính như sốt, ho, nhức đầu hay đau cơ, đau khớp, đau họng, sổ mũi. Hầu hết mọi người sẽ hết sốt và các triệu chứng trong vòng một tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, cúm mùa có thể gây ra các trường hợp bệnh nặng hoặc thậm chí là tử vong, đặc biệt là ở các nhóm đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai, nhân viên y tế và người mắc bệnh nội khoa nặng.

Ngoài virus cúm, một số loại virus đường hô hấp khác cũng lây lan trong mùa cúm và có thể gây ra các triệu chứng tương tự như triệu chứng khi nhiễm cúm. Các loại virus khác có thể bao gồm rhinovirus (gây ra cảm lạnh thông thường), virus hợp bào hô hấp (một loại virus gây ra bệnh hô hấp nặng ở trẻ nhỏ cũng như là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do bệnh hô hấp ở người lớn trên 65 tuổi).

Những dấu hiệu và triệu chứng của cúm mùa

Biểu hiện của cúm mùa sẽ từ nhẹ đến nặng tùy thuộc vào độ tuổi, bệnh đi kèm, tình trạng chủng ngừa và khả năng miễn dịch tự nhiên đối với virus. Thông thường, người bệnh đã được tiêm vaccine cúm mùa có các triệu chứng nhẹ hơn và ít có khả năng bị biến chứng hơn.

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh cúm mùa ở những trường hợp nhẹ bao gồm ho, sốt, đau họng, đau cơ, nhức đầu, sổ mũi, sung huyết ở mắt, đau đầu vùng trán, đau sau ổ mắt, sợ ánh sáng.

Các trường hợp nặng có thể tiến triển đến các triệu chứng:

• Khó thở;
• Nhịp tim nhanh;
• Hạ huyết áp.

Ở các trường hợp nặng, có thể cần can thiệp hỗ trợ hô hấp trong vòng ít nhất 48 giờ.

Biến chứng có thể gặp khi mắc cúm mùa

Các biến chứng có thể gặp của cúm mùa bao gồm:

• Viêm phổi do nhiễm khuẩn thứ phát;
• Hội chứng suy hô hấp cấp tính;
• Viêm cơ;
• Viêm cơ tim;
• Suy đa cơ quan.

Bệnh cúm có tỷ lệ mắc bệnh rất lớn, nhiều cá nhân phải nghỉ làm và nghỉ học. Hơn nữa, ở trẻ em và người cao tuổi, nhiễm trùng có thể dẫn đến tử vong. Tỷ lệ tử vong cao hơn ở những người có tiền căn mắc bệnh phổi hay đái tháo đường. Theo ước tính của Trung tâm kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa kỳ (CDC), Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có đến 650.000 ca tử vong hàng năm có liên quan đến các bệnh lý về đường hô hấp do cúm mùa.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Hầu hết những người mắc cúm mùa sẽ tự hồi phục trong vòng một đến hai tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, các biến chứng nghiêm trọng của bệnh cúm có thể xảy ra. Hãy đến gặp bác sĩ ngay nếu:

• Bạn cảm thấy thở ngắn hoặc khó thở.
• Bạn cảm thấy đau hoặc áp lực ở ngực, bụng.
• Bạn có dấu hiệu của tình trạng mất nước như chóng mặt khi thay đổi tư thế, hoặc không có nước tiểu.
• Bạn cảm thấy khó chịu.
• Bạn bị nôn nhiều hoặc không thể uống đủ nước.

Ở trẻ em, bạn nên tìm kiếm sự giúp đỡ nếu trẻ có các dấu hiệu nào đã nêu ở trên, hoặc:

• Da trẻ có màu xanh hoặc tím;
• Trẻ trở nên cáu kỉnh, không cho bế;
• Không có nước mắt khi khóc (ở trẻ sơ sinh);
• Trẻ sốt kèm phát ban;
• Trẻ li bì, không thức dậy.

Nguyên nhân dẫn đến cúm mùa

Có bốn loại virus cúm là A, B, C và D. Nhiễm virus cúm mùa thường do cúm loại A và B gây ra. Virus cúm A có thể đặc trưng bởi các loại H và N như (H1N1) và H3N2. Virus cúm B được phân loại thành dòng và chủng, virus cúm B lưu hành trong những mùa cúm gần đây thuộc hai dòng là cúm B Yamagata và cúm B Victoria. Mặc dù tỷ lệ lưu hành của cúm C thường thấp hơn cúm A và B nhưng dịch cúm C vẫn có thể xảy ra.

Những ai có nguy cơ mắc cúm mùa?

Cả trẻ em và người lớn đều có thể mắc cúm mùa. Tuy nhiên, ở các đối tượng nguy cơ cao như mắc bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh tim, mang thai có thể dễ bị các biến chứng nặng khi nhiễm virus cúm. Tương tự vậy, ở trẻ nhỏ và những trẻ có bệnh lý nền, sẽ có nguy cơ nhập viện hoặc nhiễm cúm nặng và phức tạp hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc cúm mùa

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc cúm mùa liên quan đến việc lây truyền. Virus cúm lây lan chủ yếu qua đường hô hấp, từ người sang người, xảy ra qua tiếp xúc trong phạm vi gần (khoảng 2m). Khi người nhiễm bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus trong dịch tiết đường hô hấp có thể lây truyền qua người khác nếu hít phải hoặc tiếp xúc với dịch tiết.

Virus cúm cũng có thể lây truyền ở khoảng cách xa hơn qua đường không khí (các hạt khí dung lơ lửng trong không khí), nhưng mức độ lây truyền của phương thức này là không chắc chắn.

Sự lây truyền cũng có thể xảy ra nếu chạm vào bề mặt bị nhiễm dịch tiết hô hấp, sau đó chạm vào mũi, mắt hoặc miệng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán cúm mùa

Nếu trong mùa cúm, chẩn đoán cúm mùa có thể chỉ cần hỏi bệnh và khám lâm sàng. Hầu hết các trường hợp sẽ hồi phục sau đó mà không cần điều trị, và không cần xét nghiệm để chẩn đoán.

Ở những người bệnh nguy cơ cao, không nên trì hoãn việc bắt đầu điều trị cho đến khi có kết quả xét nghiệm (nghĩa là sẽ điều trị trước khi có chẩn đoán xác định cúm). Các xét nghiệm hiện có để chẩn đoán cúm bao gồm:

• Test nhanh kháng nguyên (rapid antigen);
• Test phân tử nhanh (phát hiện acid nucleic);
• Xét nghiệm phân tử thông thường (PCR);
• Miễn dịch huỳnh quang trực tiếp và gián tiếp để phát hiện kháng nguyên và nuôi cấy virus.

Phương pháp điều trị cúm mùa

Nhiễm cúm tự giới hạn và nhẹ hầu hết người khỏe mạnh không mắc bệnh đi kèm khác. Không cần điều trị bằng thuốc kháng virus trong trường hợp nhẹ ở người khỏe mạnh. Hãy tham khảo thêm các thói quen sinh hoạt và dinh dưỡng cần thiết khi mắc cúm ở phần chế độ sinh hoạt và phòng ngừa.

Thuốc kháng virus có thể được sử dụng để điều trị hoặc ngăn ngừa nhiễm cúm, đặc biệt là khi dịch cúm bùng phát ở các cơ sở chăm sóc sức khỏe (bệnh viện, cơ sở y tế khác).

Oseltamivir, zanamivir và peramivir thuộc họ thuốc ức chế neuraminidase, và có thể được dùng để điều trị cúm A và B.

Amantadine và rimantadine (thuốc kháng virus adamantanes) có hiệu quả chống cúm A, nhưng không hiệu quả với cúm B. Tuy nhiên ở các mùa cúm gần đây, các thuốc này có tỷ lệ kháng thuốc cao đã được báo cáo, nên không được khuyến cáo để điều trị hay phòng ngừa cúm A nữa.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của cúm mùa

Chế độ sinh hoạt:

Việc điều trị các triệu chứng của bệnh cúm có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn, nhưng sẽ không làm cho bệnh hết nhanh hơn, các việc bạn có thể thực hiện để thấy dễ chịu hơn bao gồm:

• Nghỉ ngơi cho đến khi bệnh cúm khỏi hoàn toàn, đặc biệt nếu bệnh đã nặng.
• Uống đủ nước để không bị mất nước. Cách để đánh giá uống đủ nước hay chưa là nhìn vào màu sắc nước tiểu, thông thường sẽ ở màu vàng nhạt hoặc gần như không màu. Và nếu bạn uống đủ nước, bạn nên đi tiểu ba đến năm giờ một lần.
• Uống thuốc theo toa của bác sĩ có thể giúp giảm các triệu chứng của cúm như sốt, nhức đầu, đau cơ.

Chế độ dinh dưỡng:

Khi bạn bị cúm mùa, bạn có thể chán ăn hoặc không muốn uống nước, tuy nhiên việc cung cấp đủ lượng nước và chất dinh dưỡng là cần thiết để phục hồi.

Điều quan trọng là uống đủ nước, bạn có thể uống các loại thức uống như:

• Nước súp;
• Trà gừng;
• Trà thảo dược với mật ong;
• Trà chanh mật ong;
• Nước ép (không pha thêm đường).

Các thực phẩm nên ăn khi mắc cúm như sau:

• Súp gà;
• Tỏi (một gia vị có thể giúp chống virus);
• Bổ sung vitamin D;
• Rau củ quả chứa vitamin C.

Đồng thời, bạn nên hạn chế rượu bia, các thực phẩm béo, quá nhiều đường hoặc các thực phẩm chế biến sẵn.

Phương pháp phòng ngừa cúm mùa hiệu quả

Để phòng ngừa cúm hiệu quả, việc chủng ngừa cúm được khuyến khích hằng năm, đặc biệt là vào đầu mùa đông. Mặc dù vaccine cúm không có hiệu quả 100% nhưng nó có thể làm giảm cường độ và thời gian xảy ra triệu chứng ở hầu hết mọi người. Những người mắc bệnh phổi, đái tháo đường, bệnh mạn tính, người già và trẻ em đều nên tiêm vaccine cúm vì nó có thể ngăn ngừa nhập viện.