Tác dụng của thuốc an thần gây ngủ và lưu ý khi uống

Trong những trường hợp rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, thuốc an thần gây ngủ thường được sử dụng như một giải pháp điều trị tạm thời. Tuy nhiên, đây là nhóm thuốc có ảnh hưởng mạnh đến hệ thần kinh trung ương và đòi hỏi sự thận trọng cao trong quá trình sử dụng. Những thông tin dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại thuốc an thần gây buồn ngủ phổ biến, tác dụng cụ thể cũng như những lưu ý quan trọng khi dùng.

Điểm danh các loại thuốc an thần gây ngủ

Thuốc an thần gây ngủ là những loại dược phẩm có tác dụng làm dịu hệ thần kinh trung ương, giúp người dùng dễ đi vào giấc ngủ và ngủ sâu hơn. Chúng thường được chỉ định trong điều trị mất ngủ ngắn hạn hoặc các rối loạn thần kinh liên quan đến lo âu, stress. Dưới đây là 3 nhóm thuốc an thần gây ngủ phổ biến hiện nay:

• Benzodiazepines: Đây là nhóm thuốc an thần kinh điển hình, có tác dụng làm dịu thần kinh, giảm lo âu và hỗ trợ giấc ngủ nhanh chóng. Các hoạt chất thuốc tiêu biểu gồm Diazepam, Bromazepam, Clonazepam,... Tuy hiệu quả cao nhưng benzodiazepines dễ gây lệ thuộc nếu sử dụng lâu dài và thường chỉ được kê trong thời gian ngắn .
• Barbiturate: Nhóm thuốc cổ điển với tác động mạnh đến hệ thần kinh trung ương và có nhiều tác dụng phụ. Barbiturate chỉ còn được sử dụng trong một số trường hợp chống co giật hoặc gây mê và luôn dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ.
• Thuốc ngủ “Z-drugs”: Gồm các thuốc như Zolpidem, Eszopiclone,… thuộc nhóm thuốc thế hệ mới, ít gây lệ thuộc, thời gian bán thải ngắn nên giảm cảm giác uể oải vào sáng hôm sau. Đây là lựa chọn phổ biến cho người mất ngủ thoáng qua, khó vào giấc và rối loạn giấc ngủ.

Tác dụng của thuốc an thần gây ngủ và thời điểm sử dụng

Thuốc an thần gây ngủ hoạt động chủ yếu bằng cách tăng cường hoạt động của GABA - một chất dẫn truyền thần kinh ức chế trong não bộ, giúp làm dịu hệ thần kinh, giảm lo lắng và tạo điều kiện cho giấc ngủ diễn ra tự nhiên. Một số thuốc còn có thể giảm hoạt động của hệ thần kinh vận động, từ đó làm chậm các phản xạ và giúp cơ thể chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi.

Tác dụng cụ thể của thuốc an thần gây ngủ bao gồm hỗ trợ dễ đi vào giấc ngủ (đặc biệt hiệu quả với người bị rối loạn giấc ngủ bắt đầu), giúp ngủ sâu và ít tỉnh giấc ban đêm, cải thiện thời gian và chất lượng giấc ngủ, đồng thời kiểm soát căng thẳng và lo âu ở người stress mất ngủ kéo dài. Một số loại thuốc còn được sử dụng trong các ca rối loạn thần kinh khác như hoảng loạn, rối loạn lo âu lan tỏa hoặc hội chứng chân không yên.

Thuốc an thần gây ngủ thường được chỉ định khi người bệnh đã thử các biện pháp không dùng thuốc (như thiền, điều chỉnh giấc ngủ, thay đổi thói quen sống,…) nhưng không mang lại hiệu quả. Ngoài ra, thuốc được dùng khi mất ngủ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động hàng ngày như làm việc, học tập, giao tiếp hoặc gây suy nhược tâm lý kéo dài. Lưu ý thuốc an thần chỉ nên dùng trong thời gian ngắn và phải có sự kê đơn của bác sĩ chuyên khoa. Việc tự ý dùng thuốc có thể gây hậu quả nguy hiểm như phụ thuộc thuốc, rối loạn thần kinh, rối loạn giấc ngủ mãn tính hoặc suy giảm trí nhớ.

Những điều cần lưu ý khi uống thuốc an thần gây ngủ

Thuốc an thần gây ngủ có thể mang lại hiệu quả rõ rệt trong việc cải thiện giấc ngủ nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu dùng không đúng cách. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn sử dụng thuốc an toàn, hạn chế tối đa tác dụng phụ và tránh tình trạng lệ thuộc thuốc.

• Không nên tự ý mua và dùng thuốc an thần gây ngủ: Dù có thể dễ dàng mua một số thuốc như Diazepam hay Zolpidem ở nhà thuốc nhưng việc dùng sai liều, sai chỉ định có thể gây rối loạn thần kinh hoặc tương tác nguy hiểm với các thuốc khác đang sử dụng.
• Tuyệt đối không kết hợp thuốc an thần gây ngủ với rượu, bia hoặc thuốc ức chế thần kinh khác: Điển hình như thuốc ho, thuốc dị ứng, thuốc chống trầm cảm,… Sự tương tác giữa các chất này có thể gây ức chế hô hấp nghiêm trọng, thậm chí gây hôn mê, đặc biệt ở người cao tuổi hoặc người có tiền sử bệnh lý hô hấp, gan thận.
• Tuân thủ đúng liều lượng và thời điểm uống thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ: Bao gồm không tăng liều đột ngột, không uống quá sớm trong ngày và không dùng thuốc khi chưa chuẩn bị sẵn sàng để đi ngủ, bởi một số thuốc có tác dụng nhanh chỉ trong 10 - 15 phút sau khi uống.
• Không nên ngừng thuốc đột ngột sau khi đã dùng liên tục một thời gian: Dừng thuốc bất ngờ có thể dẫn đến triệu chứng “cai thuốc” như run rẩy, lo âu dữ dội, mất ngủ nặng hơn hoặc nhịp tim tăng nhanh. Thay vào đó, người bệnh cần giảm liều từ từ dưới sự giám sát y tế để giúp cơ thể thích nghi và duy trì giấc ngủ ổn định một cách tự nhiên.
• Không lạm dụng thuốc an thần gây ngủ: Nên cải thiện giấc ngủ bằng các phương pháp không dùng thuốc trước khi quyết định sử dụng thuốc an thần gây ngủ. Một số biện pháp như tập thể dục đều đặn, hạn chế ánh sáng xanh buổi tối, tránh caffeine, học cách thư giãn trước khi ngủ,… có thể giúp cải thiện đáng kể tình trạng mất ngủ. Chỉ khi các biện pháp này không đủ hiệu quả mới nên cân nhắc thuốc như một phương án hỗ trợ ngắn hạn.

Thuốc an thần gây ngủ là giải pháp hữu hiệu trong việc điều trị các rối loạn giấc ngủ nặng và kéo dài nhưng cần được sử dụng có kiểm soát và đúng chỉ định. Nếu bạn đang gặp tình trạng mất ngủ dai dẳng, hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa thần kinh hoặc tâm lý để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp nhất thay vì tự ý sử dụng thuốc.