Thai chậm phát triển ở những tuần đầu có sao không?

Khoảnh khắc siêu âm thai và nhận được lời chẩn đoán “thai nhi phát triển chậm hơn tuổi thai” sẽ khiến bất kỳ mẹ bầu nào cũng cảm thấy hoang mang, lo lắng.

Nhiều thai phụ ngay lập tức nghĩ đến nguy cơ sảy thai, dị tật bẩm sinh hoặc các biến chứng nghiêm trọng sau sinh. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào thai chậm phát triển cũng là vấn đề nghiêm trọng. Điều quan trọng là mẹ bầu cần hiểu rõ nguyên nhân thai chậm phát triển ở những tuần đầu và quản lý thai kỳ khoa học theo chỉ dẫn của bác sĩ.

Thế nào là thai chậm phát triển ở những tuần đầu?

Thai chậm phát triển (Thai chậm phát triển trong tử cung - Intrauterine Growth Restriction, viết tắt là IUGR) là tình trạng thai nhi có kích thước và trọng lượng nhỏ hơn so với tuổi thai bình thường, thường được chẩn đoán khi trọng lượng thai dưới 10% so với so với biểu đồ cân nặng theo tuổi thai.

Thai chậm phát triển trong tử cung thường được phát hiện thông qua các kỹ thuật theo dõi và thăm khám thai định kỳ.

Đầu tiên, bác sĩ sẽ đo chiều cao tử cung của mẹ, nếu chỉ số này nhỏ hơn so với tuổi thai dự kiến, có thể là dấu hiệu nghi ngờ thai phát triển không đạt chuẩn. Siêu âm thai sẽ được thực hiện để đo kích thước các bộ phận của thai nhi và ước tính cân nặng, từ đó đánh giá xem thai có đang phát triển đúng theo biểu đồ tăng trưởng hay không.

Ngoài ra, bác sĩ có thể sử dụng siêu âm Doppler động mạch rốn để kiểm tra lưu lượng máu từ mẹ qua nhau thai đến thai nhi - yếu tố quan trọng phản ánh chức năng nuôi dưỡng của nhau thai. Chỉ số ối và tim thai cũng được theo dõi kỹ lưỡng, giúp đánh giá môi trường sống trong tử cung và khả năng chịu đựng của thai.

Thai chậm phát triển được phân thành hai dạng chính, gồm IUGR đối xứng và IUGR không đối xứng, dựa trên mô hình phát triển của các chỉ số cơ thể thai nhi.

Symmetrical IUGR thường xuất hiện sớm (đầu thai kỳ) với sự đồng đều giảm kích thước giữa các bộ phận cơ thể. Asymmetrical IUGR phổ biến hơn (chiếm 70 - 80%), thường khởi phát sau 20 tuần thai, khi nhau thai không đủ chức năng, nhiều nhất trong tam cá nguyệt thứ 2 - 3.

Nguyên nhân thai chậm phát triển ở giai đoạn đầu

Có thể kể đến một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng thai chậm phát triển ở những tuần đầu như:

Bất thường nhiễm sắc thể hoặc dị tật bẩm sinh

Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến thai chậm phát triển sớm trong thai kỳ là do bất thường nhiễm sắc thể.

Các rối loạn di truyền như hội chứng Down, hội chứng Edwards, hay các dị tật bẩm sinh ở tim, thận, não,… có thể cản trở quá trình phân chia tế bào và hình thành các cơ quan quan trọng. Khi cấu trúc cơ thể thai nhi bị ảnh hưởng nghiêm trọng, sự phát triển tự nhiên bị đình trệ, dẫn đến thai chậm lớn hoặc sảy thai tự nhiên.

Bất thường về nhau thai

Nhau thai đóng vai trò như "cầu nối sống còn" giữa mẹ và thai nhi. Nếu có bất thường như suy nhau thai, thai nhi sẽ không nhận đủ oxy và dưỡng chất cần thiết. Điều này dẫn đến thai không thể phát triển đúng tiến độ. Ngay từ những tuần đầu thai kỳ, bất ổn ở nhau thai có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sự hình thành các hệ cơ quan của thai.

Bệnh lý nền của mẹ

Các bệnh mãn tính như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh thận, tim mạch hoặc rối loạn đông máu ở mẹ là yếu tố nguy cơ cao làm thai chậm phát triển ở những tuần đầu.

Những bệnh lý này có thể làm giảm lưu lượng máu đến tử cung và nhau thai, gây thiếu oxy và dưỡng chất cho thai nhi. Nếu không được kiểm soát tốt từ trước khi mang thai hoặc trong tam cá nguyệt đầu tiên, thai nhi dễ bị ảnh hưởng nặng nề.

Nhiễm trùng trong thai kỳ

Mẹ bị nhiễm các tác nhân TORCH (toxoplasma, rubella, cytomegalovirus, herpes simplex, syphilis) trong 3 tháng đầu làm tăng nguy cơ IUGR, do viêm nhau thai hoặc tổn thương thai.

Thói quen sinh hoạt và môi trường độc hại

Một số thói quen không lành mạnh của mẹ như hút thuốc, uống rượu, sử dụng chất kích thích, hoặc làm việc trong môi trường chứa hóa chất độc hại đều ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của thai.

Những chất độc này dễ dàng đi qua nhau thai, gây cản trở sự phát triển của tế bào và mô thai. Bên cạnh đó, chế độ ăn thiếu dưỡng chất, nghỉ ngơi không hợp lý hay căng thẳng kéo dài cũng là những yếu tố gián tiếp khiến thai chậm phát triển ở những tuần đầu.

Mang đa thai

Khi mẹ mang song thai hoặc đa thai, nhau thai phải làm việc “cật lực” để nuôi dưỡng nhiều thai nhi cùng lúc.

Trong một số trường hợp, việc phân chia dưỡng chất và oxy không đều có thể khiến một hoặc nhiều thai phát triển chậm hơn bình thường. Hiện tượng này còn có thể liên quan đến hội chứng truyền máu song thai ở những cặp song sinh cùng trứng có chung bánh nhau.

Cần làm gì khi thai chậm phát triển ở giai đoạn đầu?

Khi phát hiện thai chậm phát triển ở những tuần đầu, thay vì hoang mang, lo lắng, mẹ bầu cần theo dõi sát sao theo hướng dẫn của bác sĩ. Duy trì chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất là yếu tố then chốt để hỗ trợ thai phát triển.

Mẹ bầu nên bổ sung đầy đủ axit folic, sắt, canxi, và các vitamin cần thiết theo hướng dẫn của bác sĩ sản khoa. Đồng thời, nên tăng cường thực phẩm giàu đạm, rau xanh và trái cây tươi để đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất cho cơ thể và thai nhi.

Nghỉ ngơi hợp lý và giảm căng thẳng cũng rất quan trọng. Tâm lý lo lắng kéo dài có thể làm rối loạn nội tiết, ảnh hưởng đến hoạt động của nhau thai và làm trầm trọng thêm tình trạng chậm phát triển của thai. Mẹ bầu nên ngủ đủ giấc, tránh làm việc quá sức và tạo không gian sống tích cực, nhẹ nhàng để thai kỳ diễn ra thuận lợi.

Đặc biệt, mẹ bầu tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc hoặc thực phẩm chức năng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Một số loại thuốc hoặc dược liệu có thể gây co bóp tử cung hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển của thai trong giai đoạn nhạy cảm này.

Hãy tuân thủ lịch khám thai định kỳ và thực hiện đầy đủ các xét nghiệm cần thiết. Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả siêu âm, đo doppler động mạch rốn hoặc các chỉ số sinh hóa để đánh giá chính xác tình trạng thai nhi. Nếu cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định theo dõi sát tại cơ sở y tế chuyên khoa để đảm bảo can thiệp kịp thời nếu có bất thường xảy ra.

Thai chậm phát triển ở những tuần đầu không phải lúc nào cũng là dấu hiệu xấu, nhưng chắc chắn mẹ bầu cần theo dõi sát sao. Việc thăm khám định kỳ kết hợp chế độ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lý sẽ giúp thai nhi có cơ hội bắt kịp tốc độ phát triển chuẩn.