Thành phần của vắc xin: Những chất được sử dụng và vai trò của chúng

Vắc xin là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa các bệnh truyền nhiễm. Để tạo ra một vắc xin an toàn và hiệu quả, các nhà khoa học phải lựa chọn và kết hợp nhiều thành phần khác nhau. Những thành phần của vắc xin này không chỉ đảm bảo tính an toàn mà còn giúp vắc xin kích thích hệ miễn dịch để tạo ra phản ứng miễn dịch bền vững. Bài viết dưới đây của Nhà thuốc Long Châu sẽ cung cấp cái nhìn chi tiết về các thành phần của vắc xin và vai trò của chúng.

Thành phần hoạt tính (Antigens) của Vắc Xin

Thành phần hoạt tính, hay còn gọi là kháng nguyên, là yếu tố quan trọng nhất trong thành phần của vắc xin, đóng vai trò thiết yếu trong việc kích thích hệ miễn dịch của cơ thể sản xuất kháng thể. Đây là những phần tử được chế tạo từ virus hoặc vi khuẩn, với mục đích chính là làm quen với hệ miễn dịch, từ đó giúp cơ thể nhận diện và tiêu diệt các mầm bệnh khi chúng xâm nhập sau này.

Các thành phần hoạt tính trong vắc xin có thể được phân loại thành hai nhóm chính:

• Virus hoặc vi khuẩn bị yếu hóa: Đây là những virus hoặc vi khuẩn đã được xử lý để giảm khả năng gây bệnh, nhưng vẫn đủ khả năng kích thích hệ miễn dịch. Ví dụ điển hình của nhóm này là vắc xin bại liệt, vắc xin sởi, quai bị và rubella (MMR). Các virus này được làm yếu đi bằng cách nuôi cấy trong môi trường đặc biệt hoặc xử lý hóa học, giúp chúng không gây bệnh nhưng vẫn đủ sức để tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ.
• Các đoạn của virus hoặc vi khuẩn: Đôi khi, vắc xin chỉ chứa các đoạn nhỏ của virus hoặc vi khuẩn, chủ yếu là protein hoặc đường bề mặt. Những đoạn này có khả năng kích thích hệ miễn dịch mà không gây ra bệnh. Ví dụ, vắc xin viêm gan B chứa các protein từ virus viêm gan B, giúp cơ thể nhận diện và phản ứng với virus nếu nó xâm nhập vào cơ thể sau này. Tương tự, vắc xin HPV cũng chỉ chứa các đoạn protein của virus HPV, giúp cơ thể tạo ra kháng thể chống lại virus này.

Việc sử dụng các thành phần hoạt tính này không chỉ giúp vắc xin an toàn mà còn đảm bảo hiệu quả trong việc phòng ngừa bệnh tật. Các nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh rằng, việc tiêm vắc xin chứa các kháng nguyên này có thể giúp giảm đáng kể tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách hiệu quả.

Thành phần hỗ trợ (Adjuvants) trong vắc xin

Thành phần hỗ trợ trong vắc xin, thường được thêm vào nhằm mục đích tăng cường sức mạnh và độ bền của phản ứng miễn dịch mà vắc xin tạo ra. Nói cách khác, adjuvants làm cho vắc xin hiệu quả hơn bằng cách tăng cường khả năng của hệ miễn dịch để nhận biết và phản ứng lại với các kháng nguyên có trong vắc xin. Điều này đặc biệt quan trọng trong trường hợp các đối tượng có hệ miễn dịch yếu như người già hoặc trẻ em hoặc trong trường hợp các vắc xin cần đạt được hiệu quả bảo vệ lâu dài.

Các loại thành phần hỗ trợ phổ biến trong thành phần của vắc xin bao gồm:

• Muối Nhôm (Aluminium Salts): Bao gồm aluminium hydroxide và aluminium phosphate. Các muối nhôm làm chậm quá trình giải phóng kháng nguyên từ vắc xin vào cơ thể, giúp hệ miễn dịch có nhiều thời gian hơn để nhận biết và phản ứng. Đồng thời, chúng cũng kích thích hệ miễn dịch tạo ra một phản ứng bền vững và mạnh mẽ hơn. Chất bổ trợ này được sử dụng rộng rãi trong các vắc xin như vắc xin phòng các bệnh viêm gan A và viêm gan B, dịch cúm và HPV.
• MF59 (Dầu Squalene): MF59 là một dạng adjuvant được làm từ dầu squalene, một chất tự nhiên có trong cơ thể người và động vật. MF59 giúp tăng cường đáp ứng miễn dịch của cơ thể đối với các kháng nguyên có trong vắc xin bằng cách tăng cường sự hoạt động của các tế bào miễn dịch và sản xuất kháng thể. Thành phần này được sử dụng chủ yếu trong vắc xin Fluad, một loại vắc xin cúm dành cho người lớn tuổi, giúp họ có phản ứng miễn dịch mạnh mẽ hơn khi tiêm phòng.

Sự hiện diện của các adjuvants trong vắc xin không chỉ giúp tăng cường phản ứng miễn dịch mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm liều lượng kháng nguyên cần thiết cho mỗi liều vắc xin, giúp quá trình sản xuất vắc xin hiệu quả và kinh tế hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các tình huống khẩn cấp y tế công cộng, nơi cần sản xuất nhanh chóng và phân phối rộng rãi các vắc xin để đối phó với các dịch bệnh.

Mặc dù adjuvants là thành phần thiết yếu trong nhiều vắc xin, chúng cũng được nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Các adjuvant như muối nhôm và MF59 đã được sử dụng trong hàng thập kỷ và có một hồ sơ an toàn rõ ràng, được chứng minh qua hàng triệu liều vắc xin được tiêm chủng mỗi năm trên toàn cầu. Các nghiên cứu đã cho thấy rằng khi sử dụng theo chỉ dẫn và trong các liều lượng được kiểm soát, adjuvants không gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng.

Các thành phần bổ sung khác trong vắc xin

Ngoài các thành phần hoạt tính và chất bổ trợ, vắc xin còn chứa một loạt các thành phần bổ sung khác, mỗi loại đều có vai trò quan trọng trong việc bảo quản và duy trì chất lượng của vắc xin. Những thành phần của vắc xin này không chỉ giúp đảm bảo vắc xin lưu trữ an toàn mà còn giúp vắc xin duy trì hiệu quả trong suốt quá trình sử dụng.

Chất bảo quản: Thiomersal

Thiomersal là một hợp chất thủy ngân đã được sử dụng trong nhiều năm như một chất bảo quản trong vắc xin đa liều. Mục đích chính của thimerosal là ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm có thể xâm nhập vào vắc xin sau khi chai lọ được mở. Điều này đặc biệt quan trọng trong các môi trường y tế, nơi việc sử dụng đa liều là phổ biến và cần thiết để đảm bảo tính kinh tế. 

Mặc dù đã bị loại bỏ khỏi hầu hết các vắc xin dành cho trẻ em ở nhiều quốc gia do những lo ngại về an toàn, thiomersal vẫn được sử dụng hiệu quả trong một số vắc xin đa liều do khả năng bảo quản tuyệt vời của nó.

Chất ổn định: Gelatine và Sorbitol

Chất ổn định là những thành phần cần thiết để duy trì cấu trúc và hoạt tính của các kháng nguyên trong vắc xin. Gelatine, thường được lấy từ collagen của động vật, được sử dụng để bảo vệ các virus sống trong vắc xin khỏi các tác động có thể làm mất tính hiệu quả của chúng khi bảo quản. Sorbitol, một loại đường an toàn khác, cũng thường xuyên được sử dụng như một chất ổn định trong các vắc xin để giúp chống lại sự biến tính của protein do nhiệt độ.

Chất tạo nhũ: Polysorbate 80

Polysorbate 80 là một chất tạo nhũ được sử dụng để giữ cho các thành phần của vắc xin hòa trộn đều với nhau. Điều này đặc biệt quan trọng trong vắc xin chứa nhiều thành phần có thể tách biệt khi lưu trữ. Polysorbate 80 đảm bảo rằng mỗi liều vắc xin tiêm cho bệnh nhân đều có chứa một lượng đồng đều các kháng nguyên và adjuvants, giúp tối đa hóa hiệu quả của việc tiêm chủng.

Quy định về quản lý rủi ro trong các thành phần của vắc xin

Trong ngành công nghiệp vắc xin, việc quản lý rủi ro liên quan đến các thành phần của vắc xin là hết sức quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho người tiêu dùng. Các quy định về quản lý rủi ro trong các thành phần của vắc xin được thiết lập bởi các cơ quan quản lý y tế trên toàn thế giới như Cơ quan Quản lý Dược phẩm Châu Âu (EMA), Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đóng vai trò cốt lõi trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Đánh giá và phê duyệt thành phần của vắc xin

Trước khi một vắc xin được phép lưu hành trên thị trường, tất cả các thành phần của nó phải trải qua các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt để đánh giá tính an toàn và hiệu quả. Các nhà sản xuất vắc xin phải cung cấp dữ liệu chi tiết về nguồn gốc, chất lượng, độ tinh khiết của từng thành phần của vắc xin, cũng như thông tin về các tương tác tiềm ẩn giữa các thành phần với nhau. Điều này giúp cơ quan quản lý đánh giá mức độ an toàn, từ đó xác định được các rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra khi sử dụng vắc xin.

Quy trình giám sát sau khi vắc xin được lưu hành

Sau khi vắc xin được phê duyệt, các cơ quan quản lý tiếp tục giám sát các phản ứng bất lợi thông qua hệ thống báo cáo và giám sát an toàn vắc xin. Quy trình này đảm bảo rằng bất kỳ rủi ro nào không được nhận diện trong các giai đoạn thử nghiệm ban đầu có thể được phát hiện và giải quyết kịp thời. Các biện pháp quản lý rủi ro bao gồm cập nhật nhãn dán sản phẩm, cảnh báo về rủi ro và trong một số trường hợp, thu hồi sản phẩm nếu cần thiết.

Nâng cao nhận thức và đào tạo chuyên môn

Các cơ quan quản lý cũng làm việc với các nhà sản xuất vắc xin để đảm bảo rằng nhân viên y tế được đào tạo thích hợp về cách sử dụng vắc xin an toàn và hiệu quả. Điều này bao gồm việc cung cấp thông tin về các thành phần của vắc xin, các rủi ro liên quan và cách xử lý các tình huống khẩn cấp nếu phản ứng bất lợi xảy ra.

Thành phần của vắc xin là một chủ đề quan trọng và phức tạp, liên quan đến nhiều khía cạnh từ y học đến đạo đức. Hiểu rõ về các thành phần và vai trò của chúng không chỉ giúp mỗi người tin tưởng hơn vào các chương trình tiêm chủng mà còn góp phần vào việc nâng cao sức khỏe cộng đồng. Mỗi thành phần đều được thiết kế để đảm bảo sự cân bằng giữa hiệu quả và an toàn, qua đó tạo nền tảng vững chắc cho một xã hội khỏe mạnh hơn. Theo dõi ngay Tiêm chủng Long Châu để tìm hiểu các bài viết khác nhé!

Xem thêm:

• Nên tiêm não mô cầu B hay BC? Cái nào tốt?
• Nếu không tiêm phòng cho trẻ có sao không?