Thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa và những điều bạn cần biết

Trong bối cảnh kháng sinh ngày càng phổ biến, việc sử dụng thuốc đúng cách trong điều trị viêm tai giữa là vấn đề được quan tâm rộng rãi. Nhiều người bệnh hoặc phụ huynh có con nhỏ vẫn chưa nắm rõ khi nào cần dùng kháng sinh, loại nào phù hợp và nên lưu ý những gì trong quá trình điều trị. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện và dễ hiểu về thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa, từ đó giúp bạn chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe.

Có nên sử dụng thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa không?

Viêm tai giữa là tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở tai giữa, đặc biệt phổ biến ở trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi. Nguyên nhân phổ biến của bệnh viêm tai giữa là do nhiễm khuẩn hoặc nhiễm virus vùng mũi họng, khiến vi khuẩn lan lên tai giữa qua vòi nhĩ. Ngoài ra, những yếu tố như tắc vòi nhĩ, dị ứng, môi trường sống ô nhiễm hoặc thời tiết thay đổi đột ngột cũng có thể góp phần khởi phát bệnh.

Hiện nay, trong số các phương pháp điều trị viêm tai giữa thì điều trị nội khoa, đặc biệt là sử dụng kháng sinh đường uống hoặc kháng sinh nhỏ tai, vẫn là lựa chọn hàng đầu trong đa số các trường hợp. Việc dùng kháng sinh mang lại hiệu quả rõ rệt vì những lý do sau:

• Kháng sinh giúp loại bỏ vi khuẩn gây bệnh: Khi trẻ bị viêm tai giữa cơ thể thường xuất hiện các triệu chứng như đau tai, chảy dịch tai, nghe kém, ù tai, sốt, chóng mặt, quấy khóc, chán ăn và mất ngủ. Việc sử dụng thuốc kháng sinh đúng cách sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn gây viêm, từ đó nhanh chóng cải thiện các triệu chứng khó chịu. Thông thường, sau khoảng 1 – 2 ngày dùng thuốc, trẻ sẽ bắt đầu cảm thấy dễ chịu hơn, giảm đau và hạ sốt rõ rệt.
• Kháng sinh giúp ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng: Viêm tai giữa nếu không được kiểm soát có thể lan rộng và ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận như xương chũm, não và màng não. Dù các biến chứng này ít gặp nhưng nếu xảy ra sẽ cực kỳ nguy hiểm và có thể đe dọa tính mạng. Sử dụng kháng sinh đúng cách có thể hạn chế tối đa nguy cơ này.

Vì vậy, trong điều trị viêm tai giữa do vi khuẩn, đặc biệt là ở trẻ nhỏ, kháng sinh vẫn đóng vai trò quan trọng và cần thiết. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh phải được bác sĩ chỉ định, tránh tự ý dùng để không gây ra hiện tượng kháng thuốc.

Nhóm thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa thường được chỉ định cho trẻ

Trong quá trình điều trị viêm tai giữa, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định kháng sinh dựa trên mức độ nghiêm trọng của bệnh, tiền sử sử dụng thuốc và tình trạng sức khỏe cụ thể của trẻ. Một số nhóm kháng sinh đường uống thường được ưu tiên sử dụng bao gồm các nhóm phổ rộng, nhóm macrolid và các thế hệ đầu đến thế hệ ba của nhóm cephalosporin.

Ở những trường hợp viêm tai giữa có kèm theo rách màng nhĩ, việc điều trị sẽ được điều chỉnh để sử dụng kháng sinh tại chỗ dưới dạng nhỏ tai. Cách dùng này giúp đưa thuốc trực tiếp đến vị trí bị viêm, tạo điều kiện cho ống tai hồi phục nhanh hơn mà hạn chế tác dụng toàn thân không mong muốn. Trong trường hợp trẻ:

• Không có tiền sử viêm tai giữa tái phát;
• Không bị viêm kết mạc mủ kèm theo;
• Và chưa sử dụng nhóm beta-lactam trong vòng một tháng.

Bác sĩ có thể chỉ định sử dụng nhóm kháng sinh đơn thành phần phổ hẹp để kiểm soát tình trạng viêm hiệu quả mà vẫn giảm thiểu nguy cơ kháng thuốc. Việc ưu tiên sử dụng nhóm này trong giai đoạn đầu là nhằm hạn chế lạm dụng các thuốc kháng sinh mạnh, vốn dễ dẫn đến tình trạng vi khuẩn đề kháng. Một khi vi khuẩn đã quen với thuốc mạnh, việc điều trị các đợt nhiễm trùng tai sau đó sẽ trở nên phức tạp và ít hiệu quả hơn. Ngược lại, nếu trẻ:

• Đã từng sử dụng kháng sinh trong vòng một tháng gần nhất;
• Có dấu hiệu viêm kết mạc mủ;
• Hoặc có tiền sử viêm tai giữa tái phát nhiều lần.

Bác sĩ thường sẽ chỉ định sử dụng nhóm kháng sinh phối hợp có khả năng ức chế men kháng thuốc của vi khuẩn. Đây là lựa chọn thích hợp để đối phó với các trường hợp nghi ngờ có nguy cơ cao bị nhiễm chủng vi khuẩn đã kháng lại kháng sinh thông thường. Nếu trẻ bị dị ứng với nhóm penicillin, bác sĩ có thể thay thế bằng các kháng sinh thuộc nhóm khác như cephalosporin thế hệ cao hơn để đảm bảo hiệu quả điều trị mà vẫn an toàn. Với những trường hợp như:

• Viêm tai giữa có chảy dịch mủ kéo dài;
• Viêm tai giữa mạn tính;
• Hoặc đã đặt ống thông khí tai giữa.

Bác sĩ có thể chỉ định nhóm kháng sinh nhỏ tai thuộc nhóm quinolon. Loại này có khả năng diệt khuẩn mạnh tại chỗ, giúp kiểm soát nhiễm trùng hiệu quả mà không cần dùng đến kháng sinh đường toàn thân. Một số nghiên cứu cho thấy hiệu quả điều trị của kháng sinh tại chỗ trong các tình huống này có thể tương đương với điều trị bằng thuốc uống, nếu được sử dụng đúng chỉ định và liều lượng.

Thời gian và cách dùng kháng sinh điều trị viêm tai giữa

Thông thường, khi điều trị viêm tai giữa, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc kháng sinh trong khoảng từ 5 đến 7 ngày. Tuy nhiên, thời gian cụ thể có thể thay đổi tùy theo mức độ nghiêm trọng của bệnh, độ tuổi, khả năng đáp ứng thuốc và tình trạng sức khỏe tổng thể.

Lưu ý quan trọng cần ghi nhớ là: 

• Dù đã cảm thấy khỏe hơn sau 2 – 3 ngày điều trị thì vẫn cần tiếp tục cho bệnh nhân uống thuốc đúng đủ liệu trình mà bác sĩ đã chỉ định. Việc ngừng thuốc sớm có thể khiến vi khuẩn chưa bị tiêu diệt hoàn toàn, dễ dẫn đến tái phát nhiễm trùng hoặc nguy hiểm hơn là gây ra tình trạng kháng thuốc, khiến việc điều trị trở nên phức tạp hơn trong những lần sau. 
• Ngoài ra, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc kháng sinh điều trị viêm tai giữa khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Viêm tai giữa là bệnh lý có thể điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm và sử dụng kháng sinh đúng cách, đúng chỉ định. Việc lựa chọn nhóm kháng sinh phù hợp, tuân thủ đầy đủ thời gian điều trị, cũng như theo dõi sát sao các biểu hiện trong quá trình dùng thuốc đóng vai trò then chốt giúp trẻ nhanh hồi phục và tránh được biến chứng nguy hiểm. Chăm sóc đúng cách không chỉ giúp bệnh nhân khỏi bệnh nhanh chóng mà còn góp phần bảo vệ hiệu quả kháng sinh trong tương lai.