Tìm hiểu về kỹ thuật phẫu thuật mở cạnh cổ

Phẫu thuật mở cạnh cổ là phẫu thuật mở ở vị trí vùng tổ chức liên kết quanh thực quản cổ, ngay cạnh bó mạch cảnh. Mục đích của phẫu thuật này thường là để dẫn lưu dịch mủ, lấy dị vật mắc kẹt trong đường thở. Bác sĩ cũng sẽ chỉ định phẫu thuật mở vào cạnh thực quản hay thực quản để lấy dị vật mắc kẹt trong thực quản gây nghẹn ở thực quản hoặc để khâu thực quản. Vậy khi nào bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện cuộc phẫu thuật này? Quy trình phẫu thuật chi tiết ra sao và biến chứng thường gặp là gì?

Khi nào bác sĩ chỉ định phẫu thuật mở cạnh cổ?

Các bác sĩ sẽ chỉ định mổ mở cạnh cổ trong các trường hợp như:

• Bệnh nhân bị áp xe ở vị trí quanh thực quản do có dị vật mắc kẹt ở thực quản qua đường ăn uống, đâm thủng thực quản ra ngoài. Khi đó bác sĩ sẽ phẫu thuật mở cạnh cổ để dẫn lưu mủ áp xe.
• Bệnh nhân bị viêm tấy tổ chức liên kết ở vùng cổ.
• Người bị chấn thương dẫn đến thủng thực quản.
• Người có dị vật thực quản quá to không thể lấy ra được theo cách tự nhiên buộc phải phẫu thuật mở.
• Bệnh nhân có túi thừa thực quản cần mở mổ để cắt bỏ túi thừa.

Công tác chuẩn bị trước khi phẫu thuật mở cạnh cổ

Trước khi bước vào cuộc phẫu thuật, các bác sĩ, bệnh nhân đều cần phải chuẩn bị thật kỹ càng. Cụ thể là:

Về đội ngũ nhân sự tiến hành cuộc phẫu thuật sẽ gồm có: Bác sĩ chuyên khoa cấp I tai mũi họng chịu trách nhiệm mổ chính, bác sĩ phụ mổ, kỹ thuật viên hỗ trợ bác sĩ phẫu thuật, bác sĩ gây tê, gây mê…

Về phương tiện kỹ thuật cần chuẩn bị: Bàn mổ, dao mổ, bóc tách lòng máng, kéo thẳng, kéo cong, kìm phẫu tích loại không răng và có răng, kìm Kocher, kìm Halsted, kìm kẹp kim, kìm kẹp khăn mổ, banh Farabeuf, kim khâu, khăn, gạc, chỉ, thông Nelaton, ống hút, dây hút…

Bệnh nhân và người nhà cần được tư vấn kỹ càng về quy trình phẫu thuật và các tai biến tiềm ẩn có thể xảy ra sau phẫu thuật. Người bệnh sẽ được hồi sức trước mổ nhất là với các trường hợp người bệnh không ăn uống được trong dài ngày. 

Nếu bệnh nhân bị khó thở sẽ được chọc hút các chất gây chèn ép hoặc mủ. Nếu không chọc hút được, bác sĩ sẽ tiến hành mở khí quản trước khi mổ mở cạnh cổ. Hồ sơ bệnh án của bệnh nhân, kết quả hội chẩn của hội đồng bác sĩ cũng cần được chuẩn bị đầy đủ trước khi bước vào cuộc phẫu thuật.

Quy trình phẫu thuật mở cạnh cổ

Quy trình tiến hành cuộc phẫu thuật mở cạnh cổ sẽ diễn ra với các bước như sau:

• Bệnh nhân được tiến hành vệ sinh sạch sẽ tại vị trí mổ, sau đó được hướng dẫn nằm ở tư thế nằm ngửa, nghiêng đầu sang bên đối diện với bên được xác định vị trí mổ, một gối đặt dưới vai.
• Bác sĩ phẫu thuật đứng bên mổ, một bác sĩ phụ mổ đứng đối diện bác sĩ phẫu thuật chính, 1 bác sĩ phụ khác đứng phía đầu bệnh nhân.
• Tùy từng trường hợp cụ thể, bệnh nhân sẽ được tiến hành gây tê tại chỗ hoặc gây mê toàn thân.
• Bác sĩ sẽ tiến hành đặt một ống cao su 10mm vào thực quản của người bệnh qua đường mũi để có thể dễ dàng phân biệt khi mổ.

Bác sĩ tiến hàn rạch da

Đầu tiên, bác sĩ sẽ tiến hành rạch da ở vị trí phẫu thuật:

• Vết rạch dài khoảng 10cm dọc bờ trước cơ ức đòn chũm, bắt đầu điểm rạch từ bờ trên sụn giáp đến khớp ức đòn. Bác sĩ cũng có thể rạch trên khớp ức đòn khoảng 1 - 2cm.
• Vết rạch qua da và các cơ bám da. Bác sĩ sẽ cắt và buộc lại các tĩnh mạch cổ nông.
• Sau đó, bác sĩ tìm cân cổ nông để rạch cân cổ nông dọc trước cơ ức đòn chũm.
• Bác sĩ phẫu thuật sẽ dùng sông lòng máng giải phóng bờ trước cơ ức đòn chũm, giải phóng cân cổ nông rồi dùng banh Farabeuf kéo cơ ức đòn chũm ra ngoài.

Bác sĩ cắt lớp cân cổ giữa

Bước tiếp theo trong quy trình phẫu thuật mở cạnh cổ, bác sĩ sẽ tiến hành cắt lớp cân cổ giữa như sau:

• Tìm các cơ dưới móng như vai móng, ức giáp, ức móng.
• Dùng sông lòng máng để bóc tách các cơ trên rồi cắt bỏ cùng với cân cổ giữa theo hướng dọc từ trên xuống dưới.
• Nếu có túi mủ bên thực quản và các cơ ức giáp, ức móng căng phồng lên, khi bác sĩ rạch qua câ cổ giữa sẽ có hiện tượng mủ trào ra. Khi đó, bác sĩ sẽ tiến hành hút sạch mủ.
• Khi tiếp xúc được lớp cân cổ sâu, bác sĩ có thể quan sát thấy động mạch cảnh đập ở phía ngoài. Lúc này, bác sĩ phẫu thuật sẽ dùng sông lòng máng bóc tách toàn bộ bó mạch cảnh rồi dùng banh Farabeuf kéo bó mạch này ra ngoài.

Cắt và buộc các mạch máu giáp trạng

Bác sĩ sẽ tiến hành kéo tuyến giáp vào trong, cùng với đó là kéo bó mạch thần kinh cảnh và cơ ức đòn chũm ra ngoài. Giữa bó mạch thần kinh cảnh và tuyến giáp sẽ có các mạch máu như:

• Tĩnh mạch giáp trạng giữa chạy từ tuyến giáp đến tĩnh mạch chủ trên sẽ được bác sĩ buộc lại và cắt.
• Động mạch giáp trạng dưới sẽ được thắt lại ở xa tuyến giáp vì đây là động mạch nuôi cả tuyến giáp và tuyến cận giáp. Động mạch này cũng có dây quặt ngược bắt chéo qua động mạch sát tuyến giáp.
• Bác sĩ tiến hành kéo tuyến giáp lên trên, vào trong, ra trước và có thể quan sát được các đốt sống cổ nằm sau thực quản và khí quản. Thực quản chính là bộ phận có các thớ sợi dọc theo chiều từ trên xuống. Ở mặt trước của thực quản, bác sĩ sẽ cần tìm thần kinh quặt ngược để bảo vệ nó.

Tiến hành rạch thực quản

Tiếp theo quy trình phẫu thuật mở cạnh cổ, bác sĩ sẽ tiến hành rạch thực quản:

• Rạch thực quản để lấy dị vật chỉ được tiến hành khi dị vật bị mắc kẹt trong thực quản quá to, không thể lấy theo cách thông thường qua đường miệng. Rạch thực quản cần tiến hành xa thần kinh quặt ngược - rạch ở phía sau bên thực quản.
• Bác sĩ phẫu thuật dùng dao rạch lớp thanh mạc và cơ cho đến khi lớp niêm mạc thì dùng 2 kìm răng chuột kẹp nâng lên ở 2 đầu. Bác sĩ tiến hành cắt lớp niêm mạc dọc theo đường rạch cơ rồi dùng kìm Kocher cong luồn vào trong lòng thực quản để lấy ra dị vật. Nếu dị vật ở quá sâu, bác sĩ sẽ đưa hẳn ngón tay vào thực quản để tìm dị vật.

Xử lý vết mổ sau phẫu thuật mở cạnh cổ

Căn cứ vào tình trạng hố mổ và thực quản trong trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ quyết định có cần khâu thực quản hay không. Thực quản tổn thương nhẹ và gọn, bác sĩ sẽ tiến hành khâu thực quản làm 2 lớp. Nếu có ổ áp xe thực quản vỡ, thực quản có hoại tử hoặc xung quanh có ổ mủ sẽ không tiến hành khâu thực quản. Bác sĩ sẽ để hở hố mổ rồi dùng meche kháng sinh nhét đầy hố mổ. Bệnh nhân sẽ được đặt sonde thực quản qua mũi để nuôi dưỡng.

Theo dõi và xử lý tai biến sau phẫu thuật mở cạnh cổ

Sau phẫu thuật mở cạnh cổ, bệnh nhân được truyền dịch nuôi trong 24 giờ đầu. Những ngày sau có thể cho bệnh nhân ăn hoàn toàn qua ống sonde. Thời gian ăn qua ống sonde có thể kéo dài đến 1 - 2 tháng cho đến khi hố mổ liền lại. Nếu hỗ mổ có nhiều mủ, bệnh nhân cần được thay băng nhiều lần trong ngày.

Nếu mủ từ vùng cổ tràn xuống gây viêm trung thất mủ, bác sĩ sẽ dẫn lưu trung thất, hút rửa liên tục để làm sạch mủ và chỉ định dùng kháng sinh. Nếu có tai biến viêm màng phổi mủ, bác sĩ sẽ chọc dẫn lưu mủ màng phổi. Trường hợp bệnh nhân bị dị vật chọc thủng làm vỡ động mạch cảnh hay vỡ mạch máu do nhiễm khuẩn khiến máu chảy ồ ạt, bác sĩ cần dùng ngón tay ép chặt vào đoạn mạch bị rách, kẹp lỗ thủng, làm sạch vết thương và khâu mạch máu khẩn cấp để tránh tử vong.

Phẫu thuật mở cạnh cổ được đánh giá là phẫu thuật khá phức tạp. Người thực hiện phẫu thuật cần có chuyên môn cao, kinh nghiệm dày dặn. Ngoài ra cũng cần có trang thiết bị y tế hiện đại, đầy đủ để xử lý kịp thời các tai biến có thể xảy ra. 

Xem thêm:

• Phẫu thuật ung thư là gì? Các loại phẫu thuật trong điều trị ung thư?
• Tìm hiểu chi tiết về phẫu thuật tái tạo cùng đồ