Tìm hiểu về phương pháp chụp X-quang xương đùi

Ngày nay, chụp X-quang có vai trò rất quan trọng trong chẩn đoán và điều trị bệnh. Trong đó, X-quang xương đùi hỗ trợ bác sĩ quan sát được các tổn thương đang có tại vùng xương đùi mà không cần thực hiện phẫu thuật. Vậy chụp X-quang xương đùi được sử dụng trong trường hợp nào?

Chụp X-quang là gì?

Chụp X-quang là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh sử dụng tia X để ghi nhận hình ảnh mô và xương trong cơ thể. Tia X là một dạng bức xạ có năng lượng cao. Chùm tia X có thể dễ dàng xuyên qua các mô mềm và dịch trong cơ thể người và bị cản lại với các mô đặc như xương. Nếu mô có độ đậm đặc cao thì tia X sẽ khó xuyên qua hơn, đặc biệt là các mô đặc như xương. Nhờ vậy, hình ảnh được tạo ra giúp các bác sĩ quan sát và chẩn đoán bệnh chính xác.

Chụp X-quang xương đùi được chỉ định trong trường hợp nào?

Xương đùi là xương dài và có cấu trúc cứng nhất trong cơ thể, nằm trong khối cơ lớn được nhiều mạch máu nuôi dưỡng. Cấu tạo xương đùi bao gồm: Thân xương, đầu trên và đầu dưới xương đùi. 

Xương đùi là xương chắc khỏe nhất cơ thể vì vậy để tác động đến xương cần một lực tác động rất lớn. Thông thường, gãy xương đùi thường do các va chạm mạnh như tai nạn giao thông, tai nạn lao động... Có nhiều vị trí gãy xương gùi khác nhau như: Gãy thân xương đùi xoắn, gãy vụn hoặc hở, gãy cổ xương đùi...

Để xác định chính xác vị trí gãy xương, bác sĩ thường chỉ định chụp X-quang xương đùi, cung cấp hình ảnh tình trạng gãy xương, vị trí gãy và kiểu gãy xương cho bác sĩ nhanh chóng nhất.

Chụp X-quang xương đùi được chỉ định trong các trường hợp sau đây:

• Chẩn đoán gãy xương hoặc trật khớp.
• Kiểm tra sự liền và ổn định của các mảnh xương sau khi điều trị gãy xương.
• Hỗ trợ phẫu thuật chỉnh hình và thay khớp.
• Phát hiện tổn thương, nhiễm trùng, viêm khớp, tăng trưởng xương bất thường và thay đổi xương trong các bệnh lý chuyển hóa.
• Giúp phát hiện và chẩn đoán ung thư xương.
• Xác định vị trí dị vật tại khu vực đùi, háng.

Quy trình chụp X-quang xương đùi

Các bước tiến hành chụp X-quang xương đùi như sau:

Chuẩn bị dụng cụ

Chuẩn bị và kiểm tra dụng cụ, thiết bị cho 1 lần chụp X-quang bao gồm: Máy chụp X-quang, tấm cảm biến kỹ thuật số và tấm lọc tia. Điều chỉnh hướng đặt tậm nhận ảnh. Trong trường hợp bệnh nhân đang bó bột hay bị béo phì thì cần chuẩn bị thêm lưới chống mờ.

Chuẩn bị bệnh nhân

Quá trình chụp X-quang xương đùi không có lưu ý đặc biệt dành cho bệnh nhân, chỉ có một vài thông tin cần chú ý bao gồm:

• Bệnh nhân có thể được yêu cầu tháo bỏ một phần hoặc toàn bộ quần áo và thay bằng áo choàng bệnh viện trong khi thực hiện chụp.
• Đối với bệnh nhân nữ đang trong độ tuổi sinh sản, bệnh nhân sẽ được hỏi về khả năng mang thai để ngăn chặn phơi nhiễm bức xạ cho bào thai.

Ngoài ra, trước khi tiến hành chụp X-quang xương đùi, nhân viên y tế sẽ giải thích và hướng dẫn cho người bệnh những thông tin cần biết về quy trình thực hiện.

Tiến hành chụp X-quang xương đùi

Các bước thực hiện chụp X-quang xương đùi:

• Chụp X-quang xương đùi thẳng: Hướng dẫn bệnh nhân nằm ngửa trên bàn chụp, hai tay duỗi thẳng, bàn chân xoay nhẹ vào trong, vị trí sau của xương đùi sát phim ở giữa theo chiều dọc.
• Chụp X-quang xương đùi nghiêng: Hướng dẫn bệnh nhân nằm nghiêng về phía cần chụp trên bàn chụp. Đầu gối của chân cần chụp được gập, và đùi dạng nhẹ về phía ngoài. Vị trí sau của xương đùi sát phim ở giữa theo chiều dọc.
• Điều chỉnh trục nối giữa lồi cầu và ròng rọc sao cho vuông góc với phim.
• Đối với chân đối diện, yêu cầu bệnh nhân chống chân lên mặt bàn và ngả người hết mức ra sau, tay bên cần chụp duỗi thẳng, tay không chụp nắm mép bàn.
• Đánh dấu phải hoặc trái.
• Điều chỉnh ánh sáng sao cho bóng tia X chiếu từ trên xuống vuông góc với phim và tia trung tâm chính xác vào điểm giữa thân xương đùi.
• Yêu cầu bệnh nhân giữ nguyên tư thế. Kiểm tra lại khoảng cách từ bóng đến phim là 1m và khu vực chiếu tia X được căn chỉnh.
• Kiểm tra các nút điều chỉnh trên tủ điều khiển.
• Quan sát bệnh nhân qua kính bảo vệ và ấn nút phát tia X để thực hiện chụp.

Đánh giá phim chụp X-quang

Một hình ảnh chụp X-quang xương đùi tốt sẽ đáp ứng các tiêu chí như sau:

• Phim chụp có mật độ và độ tương phản tối ưu, không bị rung, cho phép nhìn thấy rõ nét cả phần mềm và vỏ xương.
• Trên phim có ghi đầy đủ tên tuổi của người bệnh, ngày tháng năm chụp, và đánh dấu phải – trái.
• Trong trường hợp không thể lấy được cả hai đầu xương trên cùng một phim, phải đảm bảo thu được đoạn gãy và một đầu xương gần nhất.
• Phim chụp nghiêng tia ngang chỉ hiển thị được khoảng 2/3 dưới của xương đùi.

Chụp X-quang xương đùi có nguy hiểm không?

Khi tiến hành chụp X-quang xương đùi, việc tiếp xúc với bức xạ có thể gây ung thư khiến nhiều người lo ngại về rủi ro. Theo nhiều nghiên cứu, nguy cơ của việc tiếp xúc với bức xạ tỷ lệ thuận với số lần tiếp xúc. Tuy nhiên, nếu không tiến hành chụp X-quang xương đùi thì nguy hiểm của việc không xác định và chẩn đoán được bệnh sẽ cao hơn nhiều.

Mặt khác, lượng bức xạ sử dụng trong chẩn đoán bệnh thường là lượng tối thiểu và thấp hơn nhiều so với ngưỡng cảnh báo có thể gây hại. Các tiến bộ trong công nghệ đã giúp giảm thiểu tiếp xúc với bức xạ, như việc phát triển các máy X-quang mới với kỹ thuật chụp ảnh bằng liều thấp. Do đó, rủi ro của kỹ thuật chụp X-quang xương đùi không quá nghiêm trọng để người bệnh phải e ngại.

Trên đây là những thông tin về phương pháp chụp X-quang xương đùi. Các chấn thương dẫn đến gãy xương đùi thường được bác sĩ chuyên khoa chỉ định chụp X-quang để chẩn đoán vị trí và kiểu gãy xương, các tổn thương vùng xương đùi. Đây là phương pháp chẩn đoán hình ảnh có độ rủi ro tương đối thấp do đó người bệnh có thể yên tâm khi được chỉ định thực hiện.