Ung thư đầu cổ: Định nghĩa và các loại ung thư thường gặp

Vùng đầu và cổ là nơi tập trung nhiều cơ quan quan trọng, đóng vai trò thiết yếu trong việc hô hấp, ăn uống và giao tiếp. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực dễ bị tổn thương bởi các yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư. Để nâng cao nhận thức và tăng cường khả năng phòng ngừa, chẩn đoán, bài viết dưới đây sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện về định nghĩa, cũng như phân loại các thể ung thư đầu cổ thường gặp.

Ung thư đầu cổ là gì?

Định nghĩa

Ung thư đầu cổ là một thuật ngữ rộng, bao hàm các loại ung thư bắt đầu từ nhiều vị trí khác nhau ở vùng đầu và cổ. Cách gọi tên bệnh sẽ phụ thuộc vào vị trí khối u khởi phát. Việc hiểu rõ nguồn gốc và vị trí khối u sẽ giúp chẩn đoán và điều trị bệnh.

Khoảng 90% các trường hợp ung thư đầu cổ bắt đầu từ các tế bào vảy. Đây là những tế bào dẹt, mỏng, lót trên bề mặt niêm mạc của các cơ quan bên trong vùng đầu cổ (như miệng, họng, thanh quản). Khi ung thư biểu mô tế bào vảy ở vùng đầu cổ bắt đầu di căn, nó gần như luôn luôn lan đến các hạch bạch huyết ở vùng cổ trước tiên.

Các loại ung thư đầu cổ thường gặp

Ung thư đầu cổ được phân loại dựa trên nơi khối u bắt đầu. Các vị trí chính bao gồm:

• Ung thư khoang miệng: Bao gồm môi, nướu răng, niêm mạc bên trong má, 2/3 trước của lưỡi, sàn miệng và vòm miệng cứng.
• Ung thư hầu họng: Hầu họng là một ống rỗng dài khoảng 12cm từ sau mũi xuống thực quản, gồm 3 phần: Vòm mũi họng, miệng hầu (phần giữa, bao gồm amidan, gốc lưỡi và vòm miệng mềm) và hạ họng.
• Ung thư thanh quản: Thanh quản là đường dẫn khí ngắn chứa dây thanh âm giúp chúng ta nói chuyện. Nó cũng chứa nắp thanh quản, một mảnh sụn nhỏ có vai trò ngăn thức ăn đi vào đường thở khi nuốt.
• Ung thư tuyến nước bọt: Là khối u xuất phát từ các tuyến chính gần xương hàm và các tuyến phụ nằm rải rác chịu trách nhiệm sản xuất nước bọt.
• Ung thư mũi xoang: Các hốc rỗng chứa không khí bên trong xương sọ và xung quanh mũi cũng có thể là nơi khởi phát khối u.
• Cơ hoặc dây thần kinh: Ung thư cũng có thể bắt đầu từ các mô cơ hoặc mô thần kinh ở vùng đầu cổ.

Những triệu chứng gợi ý ung thư vùng đầu cổ là gì?

Ung thư đầu cổ bao gồm nhiều loại bệnh ở các vị trí khác nhau như miệng, họng, thanh quản. Cơ thể thường phát ra các tín hiệu từ sớm. Nếu bất kỳ triệu chứng nào dưới đây xuất hiện và kéo dài dai dẳng trên 2 - 3 tuần mà không thuyên giảm, bạn cần phải đi gặp bác sĩ hoặc nha sĩ ngay lập tức.

Dấu hiệu chung

Các dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Phát hiện một khối u hoặc cục hạch ở vùng cổ, thường không đau, cứng và lớn dần.
• Một vết loét trong miệng, trên lưỡi hoặc ở cổ họng, không lành sau nhiều tuần.
• Tình trạng đau họng kéo dài không dứt, dù đã dùng thuốc viêm họng thông thường.
• Khó nuốt, cảm giác nuốt vướng hoặc nuốt đau như có dị vật trong họng.
• Giọng nói đột ngột thay đổi, khàn tiếng kéo dài không rõ nguyên nhân.

Khoang miệng

Một số dấu hiệu khác tại khoang miệng:

• Xuất hiện các mảng màu trắng hoặc đỏ bất thường trên nướu, lưỡi hoặc niêm mạc bên trong má.
• Sưng hoặc có khối u ở vùng hàm, có thể gây đau hoặc khiến việc đeo răng giả trở nên lỏng lẻo, khó chịu.
• Chảy máu hoặc đau bất thường không rõ lý do trong khoang miệng.

Hầu họng

Dấu hiệu tại vùng hầu họng:

• Đau dai dẳng ở cổ hoặc họng không dứt.
• Đau tai (thường chỉ đau một bên), ù tai hoặc cảm thấy khó nghe, thính lực giảm sút.

Thanh quản

Dấu hiệu tại thanh quản:

• Khó thở, hụt hơi hoặc cảm thấy khó khăn khi nói chuyện.
• Cảm giác đau khi nuốt hoặc đau lan lên tai.

Mũi xoang

Dấu hiệu tại xoang và khoang mũi:

• Nghẹt mũi liên tục và không thuyên giảm.
• Nhiễm trùng xoang mạn tính, tái đi tái lại và không đáp ứng với điều trị kháng sinh.
• Chảy máu mũi thường xuyên.
• Đau đầu dai dẳng kèm sưng vùng mắt.
• Đau ở vùng răng hàm trên hoặc gặp vấn đề khi đeo răng giả hàm trên.

Tuyến nước bọt

Dấu hiệu tại tuyến nước bọt:

• Sưng vùng dưới cằm hoặc xung quanh xương hàm.
• Tê, yếu hoặc liệt các cơ ở một bên mặt.
• Đau ở mặt, cằm hoặc cổ không khỏi.

Nguyên nhân nào dẫn tới ung thư đầu cổ?

Ung thư đầu cổ là một nhóm bệnh phức tạp mà nguyên nhân có thể đến từ nhiều nguồn khác nhau. Việc xác định các yếu tố nguy cơ này là vô cùng quan trọng, bởi nó giúp chúng ta hiểu rõ cách thức phòng ngừa bệnh hiệu quả. Các nguyên nhân này bao gồm từ thói quen lối sống có thể thay đổi được cho đến các yếu tố virus và môi trường.

• Thuốc lá: Bao gồm cả việc hút thuốc chủ động và thụ động hoặc sử dụng thuốc lá không khói (thuốc lá nhai, hít). Những người sử dụng cả rượu và thuốc lá có nguy cơ mắc ung thư cao hơn rất nhiều so với những người chỉ sử dụng một trong hai.
• Virus HPV: Đặc biệt là HPV tuýp 16, là yếu tố nguy cơ chính gây ra ung thư vòm họng. Ước tính khoảng 3/4 các trường hợp ung thư vòm họng là do nhiễm HPV mãn tính.
• Virus Epstein-Barr (EBV): Nhiễm virus này là một yếu tố nguy cơ rõ rệt gây ra ung thư vòm mũi họng và ung thư tuyến nước bọt.
• Ăn trầu cau: Một phong tục phổ biến ở Đông Nam Á, được chứng minh là có liên quan chặt chẽ đến việc tăng nguy cơ ung thư khoang miệng.
• Bụi gỗ, bụi niken và formaldehyde: Tiếp xúc công nghiệp với các chất này là yếu tố nguy cơ gây ung thư xoang cạnh mũi và khoang mũi.
• Bệnh nghề nghiệp: Những người làm việc trong ngành xây dựng, kim loại, dệt may, gốm sứ, và khai thác gỗ có thể có nguy cơ mắc ung thư thanh quản cao hơn.
• Tiếp xúc với bức xạ: Xạ trị ở vùng đầu và cổ để điều trị các bệnh lý khác là một yếu tố nguy cơ đã được xác định đối với ung thư tuyến nước bọt.
• Yếu tố di truyền: Mặc dù ít phổ biến hơn, một số rối loạn di truyền bẩm sinh, chẳng hạn như bệnh thiếu máu Fanconi, có thể làm tăng nguy cơ phát triển các tổn thương tiền ung thư và ung thư sớm trong đời.

Tóm lại, việc nhận diện các thể bệnh của ung thư đầu cổ, từ ung thư khoang miệng, ung thư thanh quản đến ung thư vòm họng, là nền tảng để áp dụng các phương pháp điều trị hiệu quả và cá nhân hóa. Hy vọng những thông tin đã trình bày sẽ đóng góp vào việc nâng cao kiến thức, từ đó thúc đẩy công tác phòng ngừa, phát hiện sớm và cải thiện tiên lượng cho bệnh nhân ung thư đầu cổ.