Vegan là gì và sự khác biệt với chế độ ăn chay thông thường

Ăn chay đang dần trở thành một lựa chọn phổ biến của nhiều người trong xã hội hiện đại. Không chỉ vì lý do tôn giáo hay tâm linh, việc ăn chay ngày nay còn xuất phát từ mong muốn cải thiện sức khỏe, bảo vệ môi trường và duy trì cân bằng trong cuộc sống. Trong xu hướng đó, khái niệm “vegan” ngày càng được quan tâm, đặc biệt là trong cộng đồng yêu thích lối sống xanh và bền vững.

Vegan là gì? Nguồn gốc của “vegan” và “vegetarian”

Để hiểu rõ, cần quay lại lịch sử hình thành của hai thuật ngữ “vegan” và “vegetarian”. Mặc dù cả hai đều liên quan đến ăn chay nhưng về bản chất, chúng thể hiện những mức độ khác nhau trong việc hạn chế tiêu thụ sản phẩm từ động vật.

Thuật ngữ “vegetarian” xuất hiện rộng rãi vào khoảng những năm 1830, trong bối cảnh các phong trào xã hội và tôn giáo ở châu Âu khuyến khích ăn chay để thanh lọc cơ thể và hướng đến lối sống lành mạnh. Từ này dần trở nên phổ biến khi nhiều tổ chức và hiệp hội ăn chay được thành lập nhằm kêu gọi hạn chế sử dụng thực phẩm có nguồn gốc động vật.

Đến năm 1944, Donald Watson - một trong những thành viên sáng lập của Hiệp hội Ăn chay Anh quốc - đã đưa ra khái niệm “vegan”. Ông cho rằng “vegetarian” chưa thể hiện đầy đủ tinh thần của người ăn chay thực sự. Trong khi phần lớn người ăn chay thời điểm đó vẫn sử dụng sữa, trứng và các sản phẩm từ động vật, Donald Watson khẳng định ăn chay phải gắn liền với việc loại bỏ hoàn toàn mọi sản phẩm có nguồn gốc động vật, không chỉ trong thực phẩm mà còn trong các vật dụng hàng ngày như quần áo, mỹ phẩm hoặc đồ dùng cá nhân.

Từ đó, “vegan” không phải là từ viết tắt của “vegetarian”, mà là một khái niệm riêng biệt. Theo ông Watson, sống thuần chay (veganism) là biểu hiện của sự tôn trọng sự sống và mong muốn giảm thiểu tối đa tổn thương đến các loài động vật.

Tóm lại, sự khác biệt giữa hai khái niệm có thể hiểu như sau:

• Vegetarian: Là người không ăn thịt, cá hoặc hải sản nhưng có thể sử dụng trứng và sữa.
• Vegan: Là người không sử dụng bất kỳ sản phẩm nào có nguồn gốc từ động vật, bao gồm cả sữa, trứng, mật ong hoặc các chế phẩm động vật khác.

Ngày nay, khi nói đến vegan, phần lớn mọi người đều hiểu rằng đây không chỉ là một chế độ ăn, mà còn là lối sống ý thức, hướng đến việc bảo vệ sức khỏe bản thân và hành tinh.

Vegan và vegetarian chế độ nào tốt hơn?

Cả hai chế độ ăn chay này đều mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, tuy nhiên mỗi hình thức lại có những ưu điểm và hạn chế riêng. Nhiều người thường đặt câu hỏi rằng giữa vegan và vegetarian, chế độ nào tốt hơn? Thực tế, điều này phụ thuộc vào mục tiêu, thể trạng và sự cân đối trong dinh dưỡng của từng người.

Người ăn theo chế độ vegetarian có thể hấp thụ thêm nhiều chất dinh dưỡng từ sữa, trứng như canxi, vitamin D và phốt pho. Những dưỡng chất này giúp duy trì hệ xương khỏe mạnh và hỗ trợ chức năng thần kinh. Tuy nhiên, chế độ ăn này vẫn có nguy cơ tăng cholesterol nếu tiêu thụ quá nhiều các sản phẩm từ sữa.

Trong khi đó, người theo chế độ vegan loại bỏ hoàn toàn thực phẩm có nguồn gốc động vật nên thường có lượng cholesterol thấp hơn, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tiểu đường và béo phì. Bù lại, do không tiêu thụ trứng hoặc sữa, người ăn thuần chay có thể thiếu hụt axit béo omega-3, EPA và DHA - những dưỡng chất quan trọng cho não bộ và hệ miễn dịch.

Nói cách khác, cả hai chế độ đều có lợi cho sức khỏe nếu được xây dựng một cách hợp lý và khoa học. Vegan trong góc nhìn hiện đại không còn đơn thuần là việc “ăn chay tuyệt đối” mà là một cách sống có chọn lọc, đòi hỏi sự hiểu biết về dinh dưỡng để tránh những rủi ro thiếu hụt vi chất.

Điểm mấu chốt là người ăn chay hay thuần chay cần đa dạng hóa thực phẩm, kết hợp đủ nhóm chất, đồng thời bổ sung vitamin và khoáng chất khi cần thiết để đảm bảo cơ thể khỏe mạnh lâu dài.

Những lưu ý về cân bằng dinh dưỡng đối với chế độ ăn chay và thuần chay

Việc duy trì một chế độ ăn chay hoặc thuần chay mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, nếu không được xây dựng đúng cách, cơ thể có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn đảm bảo cân bằng dinh dưỡng khi theo đuổi hai chế độ ăn này:

Chế độ ăn chay và thuần chay thường chứa ít chất béo bão hòa

Theo các nghiên cứu dinh dưỡng, cả người ăn chay và thuần chay đều có xu hướng tiêu thụ ít chất béo bão hòa và cholesterol hơn so với người ăn mặn. Thay vào đó, chế độ ăn này cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất, chất xơ và các hợp chất thực vật lành mạnh, giúp hỗ trợ hệ tiêu hóa, giảm mỡ máu và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Các thực phẩm thường được khuyến khích bao gồm rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, quả hạch và đậu nành.

Nguy cơ thiếu hụt dưỡng chất khi ăn chay không khoa học

Mặc dù có nhiều lợi ích, nhưng nếu chế độ ăn chay hoặc thuần chay không được xây dựng hợp lý, người ăn có thể gặp tình trạng thiếu sắt, canxi, kẽm, vitamin D và vitamin B12. Đây đều là các vi chất quan trọng giúp duy trì sức khỏe xương, hệ miễn dịch và hệ thần kinh.

Ngoài ra, axit béo omega-3 chuỗi dài (EPA và DHA) cũng là dưỡng chất thường thiếu hụt trong chế độ ăn thuần chay, bởi các chất này chủ yếu có trong cá, trứng và hải sản.

Cách bổ sung dinh dưỡng khi ăn chay và thuần chay

Để tránh thiếu hụt, người ăn chay nên đa dạng hóa nguồn thực phẩm, bổ sung thêm:

• Đậu nành và các chế phẩm từ đậu (đậu phụ, sữa đậu nành) để cung cấp protein.
• Rau xanh đậm như cải bó xôi, cải xoăn để tăng cường canxi và sắt.
• Hạt chia, hạt lanh, quả óc chó để bổ sung omega-3 thực vật.
• Ngũ cốc nguyên hạt và đậu lăng để cung cấp kẽm và magie.
• Thực phẩm tăng cường dinh dưỡng hoặc viên bổ sung vitamin B12, vitamin D và omega-3 dành riêng cho người ăn chay.

Các lựa chọn này giúp cơ thể duy trì năng lượng ổn định, hỗ trợ hệ thần kinh và xương khớp khỏe mạnh mà vẫn đảm bảo tuân thủ nguyên tắc ăn chay.

Tóm lại, vegan là gì không chỉ là thói quen ăn uống mà là cách tiếp cận toàn diện trong việc chăm sóc sức khỏe, cân bằng cơ thể và duy trì năng lượng tích cực. Khi áp dụng đúng cách, lối sống thuần chay giúp cơ thể nhẹ nhàng hơn, tinh thần minh mẫn hơn và đồng thời góp phần bảo vệ hành tinh khỏi những tác động tiêu cực của ngành công nghiệp thực phẩm.