Viêm màng não mủ và viêm não mô cầu: Những mối nguy hiểm với hệ thần kinh

Chính vì mức độ nghiêm trọng của viêm màng não mủ và viêm não mô cầu, việc nâng cao hiểu biết trong cộng đồng về hai căn bệnh này cần được xem là ưu tiên. Khi có đủ kiến thức để nhận biết các biểu hiện ban đầu và hiểu được sự khác biệt giữa chúng, người dân sẽ có thêm thời gian quý báu để ứng phó và bảo vệ những người dễ bị tổn thương trong gia đình như trẻ nhỏ hay người lớn tuổi.

Hiểu đúng về viêm màng não mủ và viêm não mô cầu

Để hiểu rõ hơn về những mối nguy hại tiềm ẩn này, hãy cùng tìm hiểu cụ thể về từng bệnh, bắt đầu với viêm màng não mủ và tiếp đó là viêm màng não mô cầu - hai tình trạng tuy khác nhau nhưng đều đe dọa nghiêm trọng đến hệ thần kinh và tính mạng.

Viêm màng não mủ

Viêm màng não mủ là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng tại các lớp màng bao quanh não và tủy sống, chủ yếu do vi khuẩn gây ra. Các tác nhân vi khuẩn thường gặp nhất bao gồm Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae type b (Hib), và một số chủng của Neisseria meningitidis. Những vi khuẩn này có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, tai giữa, hoặc lan từ các ổ nhiễm trùng khác trong cơ thể.

Biểu hiện của viêm màng não mủ thường khởi phát đột ngột với sốt cao, đau đầu dữ dội, buồn nôn, nôn, sợ ánh sáng và cổ cứng. Trẻ nhỏ có thể biểu hiện bằng tình trạng bỏ bú, quấy khóc, ngủ li bì, hoặc thóp phồng. Các triệu chứng thần kinh như co giật, lú lẫn hoặc rối loạn ý thức là dấu hiệu cho thấy bệnh đã tiến triển nặng.

Dù được điều trị kịp thời, viêm màng não mủ vẫn có thể để lại nhiều di chứng nặng nề như giảm thính lực, liệt, rối loạn phát triển trí tuệ hoặc động kinh mãn tính. Tỷ lệ tử vong dao động từ 10 đến 20%, thậm chí cao hơn nếu bệnh nhân không được điều trị trong vòng 24 đến 48 giờ đầu.

Viêm não mô cầu

Viêm não mô cầu là bệnh nhiễm trùng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm, do vi khuẩn Neisseria meningitidis gây ra, có thể làm viêm cả màng não và phần trong não. Vi khuẩn này thường lây qua hít phải các giọt nhỏ chứa vi khuẩn từ người mang mầm bệnh, đặc biệt dễ lây ở nơi đông người. Sau khi vào cơ thể, chúng không dừng lại ở mũi họng mà có thể đi vào máu, vượt qua rào cản sinh học và gây viêm não toàn diện.

Triệu chứng của viêm não mô cầu có thể tương tự với viêm màng não mủ nhưng thường nặng hơn và lan rộng hơn. Bệnh nhân có thể sốt cao liên tục, đau đầu dữ dội kèm buồn nôn, xuất hiện phát ban dạng xuất huyết, rối loạn ý thức, động kinh hoặc hôn mê sâu. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân nhanh chóng rơi vào tình trạng sốc, tụt huyết áp, rối loạn đông máu và suy đa cơ quan.

So với viêm màng não mủ, viêm não mô cầu có tỷ lệ tử vong cao hơn rõ rệt, có thể lên đến 30% nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Dù được cứu sống, nhiều bệnh nhân vẫn sống chung với các di chứng nặng nề như mất thính lực, liệt nửa người, suy giảm trí nhớ hoặc thay đổi hành vi kéo dài.

Những nhóm đối tượng nguy cơ cao

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là những đối tượng dễ bị viêm màng não mủ và viêm não mô cầu do hệ miễn dịch còn non yếu, chưa đủ khả năng chống lại vi khuẩn tấn công hệ thần kinh. Thanh thiếu niên trong độ tuổi học đường, đặc biệt là những em sinh hoạt nội trú hoặc sống trong môi trường đông người, cũng có nguy cơ cao do dễ tiếp xúc gần và lây nhiễm chéo. Tương tự, người trưởng thành sống tại ký túc xá, doanh trại quân đội hay khu dân cư chật hẹp cũng cần được cảnh giác, nhất là khi có dịch bùng phát trong cộng đồng.

Ngoài yếu tố môi trường, những người có hệ miễn dịch suy giảm như bệnh nhân HIV/AIDS, người mắc đái tháo đường, ung thư hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch cũng thuộc nhóm có nguy cơ biến chứng nặng nếu mắc bệnh. Ở những nhóm này, tiến triển bệnh có thể nhanh và khó kiểm soát, dễ dẫn đến tổn thương não, nhiễm trùng huyết hoặc tử vong.

Biến chứng lâu dài và hậu quả tâm lý xã hội

Việc sống sót sau viêm màng não mủ hoặc viêm não mô cầu không đồng nghĩa với phục hồi hoàn toàn. Với trẻ em, các biến chứng thần kinh như điếc, rối loạn vận động hoặc suy giảm trí nhớ thường gây cản trở lớn cho việc học tập và tiến trình phát triển bình thường.

Ở người lớn, những biến chứng về thể chất đi kèm với rối loạn cảm xúc như lo âu hoặc trầm cảm, làm giảm rõ rệt chất lượng sống và khả năng lao động. Trong khi đó, gia đình người bệnh phải gồng gánh áp lực tài chính từ chi phí điều trị, phục hồi chức năng và chăm sóc lâu dài, đồng thời chịu ảnh hưởng tâm lý khi chứng kiến người thân dần mất đi sự độc lập. Những hệ lụy này không chỉ tác động đến cá nhân mà còn để lại ảnh hưởng sâu sắc lên tinh thần và kinh tế của cả gia đình trong một thời gian dài.

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

Để ngăn ngừa hiệu quả hai căn bệnh nguy hiểm là viêm màng não mủ và viêm não mô cầu, hiện nay giải pháp hàng đầu chính là tiêm phòng đầy đủ bằng các loại vắc xin đã được kiểm định và đưa vào chương trình tiêm chủng. Trung tâm Tiêm chủng Long Châu hiện đang cung cấp đa dạng vắc xin phòng bệnh não mô cầu cho mọi độ tuổi như MenQuadfi, Bexsero, VA-Mengoc BC và Menactra đều có hiệu quả cao và đã được áp dụng rộng rãi.

Bên cạnh việc tiêm chủng, cần tăng cường vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc với người bị sốt cấp tính, không dùng chung đồ dùng cá nhân như khăn, ly nước. Khi có dấu hiệu bất thường như sốt cao, cổ cứng hoặc đau đầu dữ dội, nên đi khám ngay để được loại trừ nguy cơ mắc bệnh.

Viêm màng não mủ và viêm não mô cầu không chỉ là những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mà còn là mối đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe thần kinh và tính mạng con người. Vì vậy, việc tiêm vắc xin đầy đủ, nâng cao nhận thức cộng đồng và chủ động phòng ngừa là những biện pháp thiết yếu trong chiến lược kiểm soát bệnh. Khi được chẩn đoán sớm và chăm sóc đúng cách, người bệnh hoàn toàn có thể phục hồi sức khỏe và trở lại nhịp sống thường ngày.