Xét nghiệm Acth để nhận biết hội chứng Cushing và căn bệnh Addison

Thuật ngữ Acth thường được nhắc đến nhiều trong y khoa. Việc xét nghiệm xét Acth được chỉ định thực hiện để chẩn đoán về bệnh lý suy tuyến thượng thận hay tuyến yên ở người mắc bệnh. Hãy theo dõi bài viết, Nhà thuốc Long Châu sẽ cung cấp cho bạn nhiều thông tin chi tiết hơn về xét nghiệm này.

Giới thiệu tổng quan về hormone Acth

Acth (adrenocorticotropic hormone) chính là hormone kích thích vỏ thượng thận để tiết ra glucocorticoid. Ngoài ra, Acth còn là phân tử polypeptide có kích thước lớn với 39 acid amin và được tiết ra ở thùy trước tuyến yên khi bị kích thích bởi hormone giải phóng corticotropin CRH nằm ở vùng dưới đồi.

Một số công dụng hormone vỏ thượng thận (ACTH):

• Tác động vào cấu trúc vỏ thượng thận: Acth sẽ làm tăng sinh tế bào ở vỏ thượng thận. Đặc biệt là tế bào lớp lưới với bó làm tuyến nở to hơn. Do vậy, nếu thiếu loại hormone này, võ thượng thận có nguy cơ bị teo lại.
• Ảnh hưởng chức năng vỏ thượng thận: Acth sẽ làm kích thích vỏ thượng thận giúp tổng hợp, bài tiết hormone do hoạt hóa enzyme protein kinase A.
• Tác động lên não: Đây là hormon có vai trò hỗ trợ tăng cường trí nhớ với cảm xúc sợ hãi.
• Tác động đến tế bào sắc tố: Acth làm kích thích tế bào sắc tố sản sinh melanin rồi phân tán trên bề mặt da. Khi thừa hormone này, làn da sẽ xuất hiện các mảng sắc tố. Nếu thừa acth, làn da sẽ không có sắc tố và thường gặp ở người bạch tạng.

Xét nghiệm Acth là gì?

Xét nghiệm Acth là xét nghiệm được sử dụng để chẩn đoán bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận với tuyến yên. Theo đó, hai bệnh lý phổ biến nhất chính là Addison với hội chứng cushing. Đối với người bình thường, chỉ số này trong máu sẽ dao động từ 6.0 đến 76.0 pg/ml hay 1.3 đến 16.7 pmol/L. Chỉ số Acth có sự thay đổi bất thường, đây là dấu hiệu nhận biết cơ thể đã mắc bệnh.

Xét nghiệm Acth sẽ được chỉ định thực hiện riêng lẻ hay kết hợp cùng xét nghiệm khác với khám lâm sàng. Không chỉ dùng để chẩn đoán bệnh lý về thượng thận với tuyến yên, xét nghiệm Acth còn đưa ra kết quả điều trị bệnh để thay đổi phương pháp điều trị phù hợp.

Các đối tượng cần thực hiện xét nghiệm Acth

Bệnh nhân sẽ được chỉ định thực hiện xét nghiệm này khi cơ thể xuất hiện triệu chứng rối loạn hormone cortisol. Các đối tượng cụ thể như sau:

• Người thiết hụt cortisol: Gây tình trạng béo mặt, mỡ toàn thân, da bong tróc, sần sùi, nhiều mụn, tăng nồng độ glucose trong máu, kali thấp, huyết áp thấp, natri cao,...
• Bệnh nhân tăng cortisol trong máu: Làm cho cơ thể mệt mỏi, mất tập trung, da dẻ nứt nẻ, biếng ăn, rụng tóc, giảm nồng độ glucose trong máu, kali cao, huyết áp cao, chỉ số natri thấp,...

Bên cạnh đó, xét nghiệm Acth còn được chỉ định đối với các bệnh nhân nghi ngờ mắc hội chứng Cushing, Addison, u vùng thượng thận, suy tuyến yên,...

Một số yếu tố làm ảnh hưởng xét nghiệm Acth

Hiện nay có nhiều nguyên nhân khác nhau khiến cho chỉ số Acth thay đổi. Bệnh nhân cần loại bỏ các yếu tố ảnh hưởng để đưa ra đánh giá chính xác hơn.

• Cơ thể xuất hiện tình trạng mệt mỏi, stress và ngủ không sâu giấc.
• Việc dùng thuốc điều trị bệnh lý làm ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm này như canxi gluconat, estrogen, lithium, etanol, spironolactone,...
• Xét nghiệm khi đang thực hiện xạ trị ung thư làm biến đổi chỉ số Acth.

Tham khảo quy trình tiến hành xét nghiệm Acth

Xét nghiệm hormone Atch được tiến hành theo quy trình dưới đây.

Bước 1: Chuẩn bị trước khi xét nghiệm Acth

Để chuẩn bị xét nghiệm, bệnh nhân cần hạn chế các thức ăn chứa nhiều tinh bột trong vòng 2 ngày. Người bệnh nên điều chỉnh lại chế độ làm việc, nghỉ ngơi hợp lý cũng như tránh vận động mạnh trong vòng 12 giờ trước khi thực hiện xét nghiệm này.

Bước 2: Thực hiện xét nghiệm

Thông thường, mẫu xét nghiệm sẽ được lấy vào buổi sáng hoặc buổi tối nếu có biểu hiện tăng tiết Acth. Mẫu máu được lấy sẽ đựng trong ống nghiệm có tráng thêm chất chống đông heparin hay EDTA và bảo quản ở nhiệt độ -20°C trong khoảng 8 tiếng. Mẫu này chỉ được rã đông một lần do Acth dễ bị phân hủy.

Sau đó, mẫu xét nghiệm này sẽ được đưa đến phòng nghiên cứu để tiến hành phân tích cụ thể. Quá trình phân tích diễn ra tương đối đơn giản nhưng đòi hỏi kỹ thuật viên phải có chuyên môn cũng như kinh nghiệm cao để đưa ra kết quả chẩn đoán chính xác nhất.

Bước 3: Nhận kết quả

Khi đã có được kết quả, các bác sĩ sẽ dựa vào chỉ số hormone Acth để chẩn đoán bệnh lý mà bệnh nhân đang gặp phải. Từ đó, bác sĩ sẽ có thêm phương án điều trị hiệu quả hơn.

Ý nghĩa các chỉ số Acth có trong máu bệnh nhân

Các chỉ số Acth ở trong máu bệnh nhân sẽ được phân thành các mức độ tăng, giảm hoặc bình thường. Ở người khỏe mạnh, chỉ số này sẽ nằm trong khoảng 6.0 – 76.0 pg/ml hoặc 1.3 – 16.7 pmol/L.

Hiện nay, một số nghiên cứu đã cho thấy rằng chỉ số này tăng cao ở trong máu là do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Trong đó, một số lý do chủ yếu có thể kể đến là bệnh Addison, bệnh cushing, hội chứng Cushing, cơ thể bị stress, hội chứng acth lạc chỗ, u biểu mô ở tuyến yên, suy thương thận tiên phát,... Do vậy, để tránh tình trạng này, bệnh nhân cần phải thực hiện xét nghiệm sớm để phát hiện cũng như chữa trị kịp thời.

Theo đó, bệnh cushing được xem là bệnh lý liên quan đến nội tiết do hình thành khối u ở tuyến yên làm kích thích thượng thận gia tăng tiết hormone Acth. Bệnh nhân có thể thực hiện chẩn đoán thông qua chụp X quang, chụp cắt lớp hoặc cộng hưởng từ để thấy rõ hình ảnh khối u ở tuyến yên.

Vào thời điểm này, nồng độ Acth ở trong máu người bệnh tăng với cortisol cũng tăng. Bên cạnh đó, hội chứng này còn được xem là bệnh lý về nội tiết thường gặp ở nữ giới. Đặc biệt là trong khoảng từ 25 đến 40 tuổi. Trẻ em cũng có nguy cơ mắc phải hội chứng Cushing.

Tóm lại, xét nghiệm Acth được sử dụng để đánh giá các bệnh nhân mắc phải bệnh Addison, hội chứng Cushing hoặc bệnh lý có liên quan đến tuyến yên. Khi phát hiện để điều trị sớm các rối loạn hormone, tình hình của bệnh sẽ được kiểm soát tốt hơn. Hi vọng những nội dung được chia sẻ trên sẽ đem đến kiến thức hữu ích về sức khỏe cho bạn.