Xương quay: Vị trí, cấu trúc giải phẫu và chức năng vận động mà bạn nên biết

Xương quay nằm dưới xương cánh tay, đồng thời nằm bên trên nhóm xương cổ tay, nằm song song với xương trụ. Xương quay có cấu trúc lăng trụ tam giác với ba mặt với ba bờ, là nơi bám và đi qua của nhiều cấu trúc thần kinh, mạch máu và các bó cơ chi trên. Xương quay có chức năng quan trọng khi phối hợp với nhóm cơ xương chi trên trong vận động, sinh hoạt hàng ngày.

Vị trí giải phẫu của xương quay

Xương quay đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ và thực hiện nhiều hoạt động hàng ngày. Xương quay nằm ở chi trên, kéo dài từ mặt bên của khớp khuỷu đến cạnh ngón cái của cổ tay.

Xương thường nằm về mặt bên của xương trụ, có kích thước và chiều dài nhỏ hơn so với xương trụ, tạo thành một phần quan trọng của hệ thống xương cánh tay.

Về hình dạng, xương quay có hình dạng lăng trụ, hơi cong theo chiều dài, tạo điều kiện cho cơ bắp và dây chằng liên quan kết nối một cách hiệu quả. Khớp với chỏm con của xương cánh tay tạo nên một liên kết chặt chẽ, có khả năng di động.

Với vị trí chiến lược và chức năng liên quan, xương quay không chỉ là một phần chính của cấu trúc xương tay mà còn đóng một vai trò quan trọng trong khả năng vận động linh hoạt của cánh tay. 

Ngoài ra, có một số biến thể giải phẫu của xương quay, bao gồm:

• Ngắn hoặc kém phát triển: Xương quay ngắn hoặc kém phát triển có thể là một tình trạng bẩm sinh, trong đó xương này không phát triển đúng cách từ khi ở trong bụng mẹ. Điều này có thể tạo ra các vấn đề liên quan đến chức năng vận động của xương quay.
• Không có xương quay: Trường hợp không có xương quay là một hiện tượng hiếm gặp, ảnh hưởng đến khả năng vận động cổ tay.
• Viêm bao hoạt dịch khớp quay trụ trên: Viêm bao hoạt dịch khớp quay trụ trên là một biến thể khác, thường liên quan đến khu vực xương quay và xương trụ gặp nhau, thường ở 1/3 trên. Viêm thường dẫn đến sưng, đau và hạn chế sự linh hoạt của khớp. Tình trạng này có thể xuất phát từ bẩm sinh nhưng cũng có khả năng xuất hiện sau chấn thương.

Cấu trúc xương quay

Xương quay tham gia vào các hoạt động hàng ngày, đảm bảo sự linh hoạt của cổ tay. Xương này có hai đầu và thân xương dài. Đầu tiên, thân xương quay có hình dạng lăng trụ tam giác với ba mặt và ba bờ, cụ thể:

• Mặt trước: Ở trên, có cơ dài gấp ngón cái bám, giúp trong các hoạt động xoay cổ tay. Ở dưới, có cơ sấp vuông bám, tham gia vào các chuyển động quay và xoay. Ở giữa, có lỗ dưỡng cốt, nơi chứa một số cấu trúc mạch máu và dây thần kinh.
• Mặt sau: Tròn ở 1/3 trên với cơ ngửa ngắn bám. Lõm thành rãnh ở dưới với cơ dạng dài và cơ duỗi ngắn ngón cái bám.
• Mặt ngoài: Tròn, có diện gồ ghề cho cơ sấp tròn bám. Ở trên, có cơ ngửa ngắn bám.

Về giải phẫu đầu dưới xương quay được mô tả như sau:

• Xương quay có hình dáng to hơn đầu trên và dẹt từ trước ra sau, giúp tạo nên một hình khối vuông có 6 mặt;
• Mặt trên của đầu dưới dính vào thân xương quay;
• Mặt dưới có 2 diện tiếp khớp với xương cổ tay, bao gồm xương thuyền và xương nguyệt;
• Mặt ngoài dưới có mỏm trâm quay xuống thấp hơn mỏm trâm trụ 1 cột;
• Mặt trong hơi lõm để khớp với chỏm xương trụ, tạo nên hõm trụ xương quay;
• Ở trước, mặt xương có cơ sấp vuông bám;
• Ở mặt ngoài, có 2 rãnh để cho gân cơ dạng dài, gân cơ duỗi ngắn ngón cái và hai gân cơ quay đi qua;
• Mặt sau xương quay có nhiều rãnh từ ngoài vào trong, phục vụ cho gân cơ dài duỗi ngón cái, gân cơ duỗi riêng ngón trỏ và gân cơ duỗi chung ngón tay lướt qua.

Cấu trúc phức tạp của xương quay không chỉ hỗ trợ chuyển động của cổ tay cùng bàn tay mà còn cung cấp nền móng cho các cơ, dây chằng xung quanh bám vào, vận động theo sự điều khiển của thần kinh.

Hiểu rõ về cấu trúc này giúp nắm rõ về cách xương quay liên kết và tương tác với các thành phần khác trong cơ thể, từ đó biết được tương quan về chức năng và vai trò của xương trong hoạt động hàng ngày.

Công năng của xương quay

Dưới đây là một số chức năng quan trọng của xương quay, bao gồm:

• Vận động khớp khuỷu: Xương quay tham gia vào chuyển động của khớp khuỷu, giúp cổ tay thực hiện các phương hướng vận động như xoay và quay đưa ra các hướng khác nhau để phối hợp thực hiện những hành động khác.
• Giữ vững cấu trúc xương: Chỏm xương quay có vai trò quan trọng như một yếu tố giữ vững, chống lại sự vẹo ngoài của khuỷu hoặc chống bán trật về phía sau khi khuỷu làm động tác gấp. Đặc biệt, chỏm quay chịu trách nhiệm khoảng 30% chống vẹo ngoài của khuỷu, giúp duy trì sự ổn định của khuỷu khi thực hiện các hoạt động vận động.
• Hỗ trợ khi tổn thương dây chằng: Trong trường hợp tổn thương dây chằng bên trong (MCL), vai trò của chỏm quay trở nên càng quan trọng. Chỏm quay giúp duy trì sự ổn định và ngăn chặn trật khuỷu, đặc biệt khi người bệnh có vấn đề về dây chằng.
• Giữ vững trục cánh tay: Chỏm quay cùng với màng liên cốt và các dây chằng của khớp quay trụ dưới giữ vững trục dọc của cẳng tay. Điều này đảm bảo sự ổn định và linh hoạt của cổ tay trong các hoạt động hàng ngày.
• Chịu lực tác động: Chỏm quay chịu trách nhiệm chịu lực lên đến khoảng 60% lực truyền qua khớp khuỷu. Trong một số tình huống, nhất là khi khuỷu ở tư thế duỗi và sấp, lực truyền qua chỏm quay có thể tăng lên đến 90% trọng lượng cơ thể. Điều này thể hiện vai trò quan trọng của xương quay trong việc chịu đựng, giữ vững ổn định tư thế tay.

Xương quay không chỉ là một phần của khung xương chi trên mà còn đóng góp đáng kể vào khả năng vận động và ổn định của cổ tay. Để thấy được sự hiệu quả của cơ thể trong việc thích ứng để thực hiện các hoạt động hàng ngày cần hiểu rõ cấu trúc giải phẫu cũng như chức năng của xương quay.

Thông qua bài viết trên, Nhà thuốc Long Châu xin gửi tới quý độc giả thông tin về xương quay. Mong bạn đọc đã có được kiến thức tổng quan về xương quay, bao gồm vị trí, cấu trúc giải phẫu và chức năng trong vận động, sinh hoạt hàng ngày. Hãy tiếp tục đón xem những bài viết mới với nhiều chủ đề phong phú, đa dạng của Nhà thuốc Long Châu nhé!

Xem thêm:

• Gãy đầu dưới xương quay: Dấu hiệu, chẩn đoán và cách điều trị
• Gãy chỏm xương quay là do đâu? Cách điều trị thế nào?