Giời leo là gì? Những vấn đề cần biết về bệnh giời leo

Giời leo là gì?

Bệnh giời leo (zona thần kinh) là một bệnh nhiễm trùng do virus varicella-zoster gây ra, đây cũng là loại virus gây bệnh thủy đậu. Ngay cả sau khi hết nhiễm trùng thủy đậu, virus vẫn không hoạt động trong hệ thống thần kinh của bạn trong nhiều năm trước khi tái hoạt động dưới dạng bệnh giời leo.

Giời leo còn được gọi là herpes zoster. Nhiễm virus này gây đỏ da, nổi mụn nước và cảm giác đau rát nhiều. Bệnh thường xuất hiện dưới dạng một dải mụn nước ở một bên cơ thể, điển hình là ở thân, cổ hoặc mặt.

Hầu hết các trường hợp bệnh giời leo khỏi trong vòng 3 đến 5 tuần. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), cứ ba người ở Hoa Kỳ thì có khoảng một người sẽ mắc bệnh giời leo vào bất kỳ thời điểm nào trong đời. Tình trạng này có thể xảy ra nhiều lần ở cùng một người, đặc biệt nếu họ có các yếu tố rủi ro, nhưng điều này không phổ biến.

Những dấu hiệu và triệu chứng của giời leo

Các dấu hiệu ban đầu của bệnh giời leo hay zona thần kinh bao gồm đau rát hoặc đau nhói và ngứa ran hoặc ngứa. Nó thường ở một bên của cơ thể hoặc khuôn mặt. Mức độ đau có thể từ nhẹ đến nặng, thậm chí đau đến mức mất ngủ, tùy theo sức chịu đựng của từng người. 

Cho đến vài ngày sau, bạn sẽ bị phát ban, các mụn nước thường đóng vảy từ ngày 7 đến ngày 10 của bệnh. Phát ban thường là một sọc đơn xung quanh bên trái hoặc bên phải của cơ thể. Trong những trường hợp khác, phát ban chỉ ở một bên mặt. Trong một số ít trường hợp (thường là ở những người có hệ thống miễn dịch yếu), phát ban có thể lan rộng hơn. Nó có thể trông giống như phát ban thủy đậu. Một số người cũng có thể có các triệu chứng khác như sốt, đau đầu, ớn lạnh, đau bụng,...

Như vậy, phát ban là đặc điểm nổi bật của bệnh giời leo, các đặc điểm của phát ban bao gồm:

• Phát ban xuất hiện ở một bên cơ thể, chẳng hạn như trên ngực, bụng, lưng hoặc mặt.
• Phát ban trên mặt và tai của bạn.
• Ngứa ngáy.
• Mụn nước chứa đầy chất lỏng dễ vỡ.
• Cảm giác nóng rát.

Tác động của giời leo đối với sức khỏe

Giời leo không nguy hiểm tính mạng nhưng bệnh gây đau đớn cho người mắc bệnh, suy giảm nghiêm trọng chất lượng sống.

Biến chứng có thể gặp khi mắc giời leo

Bệnh giời leo hay zona thần kinh có thể gây ra các vấn đề (biến chứng) như:

Đau thần kinh sau zona: Đau dây thần kinh sau zona (PHN) là biến chứng phổ biến nhất của bệnh. Nó gây ra cơn đau dữ dội ở những vùng bạn bị phát ban giời leo. Nhưng thường trở nên tốt hơn trong một vài tuần hoặc vài tháng. Nhưng một số người có thể bị đau do PHN trong nhiều năm và nó có thể cản trở cuộc sống hàng ngày.

Mất thị lực: Mất thị lực có thể xảy ra nếu bệnh giời leo ảnh hưởng đến mắt của bạn. Nó có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Mất thính giác: Các vấn đề về thính giác hoặc thăng bằng có thể xảy ra nếu bạn bị giời leo trong hoặc gần tai. Bạn cũng có thể bị yếu cơ ở bên đó của khuôn mặt. Những vấn đề này có thể là tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Rất hiếm khi, bệnh giời leo cũng có thể dẫn đến viêm phổi, viêm não hoặc tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng giời leo đặc biệt là khi chúng ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt, bạn nên đến bệnh viện càng sớm càng tốt để được bác sĩ thăm khám và hướng dẫn điều trị.

Nguyên nhân dẫn đến giời leo

Bất cứ ai đã từng bị thủy đậu đều có thể phát triển thành bệnh giời leo. Virus thủy đậu nằm trong tế bào thần kinh gần cột sống nhưng không hoạt động. Khi hệ miễn dịch trong cơ thể bị suy giảm, virus hoạt động trở lại gây nên bệnh giời leo.

Những ai có nguy cơ mắc phải giời leo?

Bất cứ ai đã từng mắc thủy đậu đều có thể bị bệnh giời leo. Nhưng nguy cơ mắc bệnh giời leo tăng lên khi bạn già đi, phổ biến nhất ở những người trên 50 tuổi. Hay khi hệ thống miễn dịch trong cơ thể bạn suy yếu.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải giời leo

Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu thường có nguy cơ mắc bệnh giời leo cao hơn. Điều này bao gồm những người:

• Mắc các bệnh về hệ thống miễn dịch như HIV.
• Mắc một số bệnh ung thư.
• Dùng thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch, chẳng hạn như steroid và thuốc dùng sau khi cấy ghép nội tạng.
• Hệ thống miễn dịch có thể yếu hơn khi bị nhiễm trùng hoặc bị căng thẳng. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh giời leo.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán giời leo

Thông thường, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh giời leo bằng cách hỏi về tiền sử bệnh và xem xét tình trạng phát ban của bạn. Trong một số trường hợp, bác sĩ của bạn có thể loại bỏ mô từ vết phát ban hoặc lấy một ít chất lỏng từ vết phồng rộp và gửi mẫu đến phòng thí nghiệm để xét nghiệm.

Phương pháp điều trị giời leo hiệu quả

Không có cách chữa bệnh, nhưng thuốc kháng virus có thể làm giảm các triệu chứng và giúp ngăn ngừa các biến chứng. Gặp bác sĩ để được kê đơn thuốc kháng virus càng sớm càng tốt sau khi các triệu chứng phát triển. Nên bắt đầu điều trị trong vòng 3 ngày kể từ khi phát ban xuất hiện.

Nếu bạn đang mang thai, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc liệu thuốc kháng virus có phù hợp với bạn hay không.

Các loại thuốc không kê đơn, chẳng hạn như paracetamol và thuốc chống viêm không steroid, có thể được sử dụng để giảm đau. Nếu thuốc không kê đơn không kiểm soát được cơn đau của bạn, bác sĩ có thể kê toa các loại thuốc khác.

Có một số điều bạn có thể làm để giúp quản lý tình trạng giời leo. Chúng bao gồm những điều sau đây:

• Cố gắng giữ cho vết phát ban khô ráo và sạch sẽ.
• Che vết phát ban nếu có thể để tránh lây lan virus sang người khác. Sử dụng băng chống dính. Không bôi kem kháng sinh hoặc dán cao dán lên vết phồng rộp vì chúng có thể làm chậm quá trình lành vết thương.
• Cố gắng không gãi vết phát ban. Gãi có thể gây nhiễm trùng và sẹo mụn nước.
• Sau khi tắm, nhẹ nhàng lau khô người bằng khăn sạch. Không chà xát hoặc dùng khăn để gãi và không dùng chung khăn tắm.
• Mặc quần áo cotton rộng xung quanh các bộ phận của cơ thể bị ảnh hưởng.
• Chườm mát, tắm hoặc chườm đá có thể giúp giảm bớt sự khó chịu. Không áp túi nước đá trực tiếp lên da. Quấn túi nước đá trong một chiếc khăn và nhẹ nhàng đặt nó lên trên da. Giặt khăn trong nước nóng sau khi sử dụng.
• Nếu vết phồng rộp hở, không nên bôi kem hoặc gel vì chúng có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn.
• Tránh tiếp xúc với những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, chẳng hạn như phụ nữ mang thai không có miễn dịch với bệnh thủy đậu, những người có hệ miễn dịch yếu và trẻ sơ sinh dưới một tháng tuổi.
• Không dùng chung khăn tắm, chơi các môn thể thao tiếp xúc hoặc đi bơi. Rửa tay thường xuyên.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của giời leo

Chế độ sinh hoạt: Bệnh nhân nên được khuyên giảm cân, ngừng hút thuốc, kiêng uống rượu, tập thể dục thể thao nhằm nâng cao sức đề kháng của cơ thể.

Chế độ dinh dưỡng: Một chế độ ăn lành mạnh giúp cải thiện sức khỏe và giữ cơ thể ở một trạng thái tốt nhất có thể.

Phương pháp phòng ngừa giời leo hiệu quả

Bạn có thể mắc bệnh thủy đậu từ người bị bệnh zona thần kinh nếu bạn tiếp xúc trực tiếp với chất dịch từ vết phát ban bệnh zona của họ.

Nguy cơ lây lan virus thấp nếu vết phát ban giời leo được che kín. Những người bị bệnh zona không thể lây lan virus trước khi mụn nước phát ban của họ xuất hiện hoặc sau khi phát ban đóng vảy.

Có một loại vắc xin, được gọi là Shingrix, giúp ngăn ngừa bệnh giời leo và các biến chứng của nó. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh khuyến nghị những người trưởng thành khỏe mạnh từ 50 tuổi trở lên nên tiêm vắc xin. Đề nghị tiêm vắc-xin cũng được khuyến cáo cho người trên 19 tuổi và có hệ thống miễn dịch yếu. Vắc xin được tiêm hai liều.

Nếu bạn bị bệnh zona, bạn có thể giúp ngăn ngừa lây lan virus sang người khác bằng cách sau:

• Không tiếp xúc với những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, những người chưa bị thủy đậu hoặc chưa tiêm vắc-xin thủy đậu, đặc biệt nếu họ đang mang thai, trẻ sinh non hoặc nhẹ cân.
• Che vết phát ban.
• Không chạm vào hoặc gãi phát ban.
• Rửa tay thường xuyên.