Nhiễm nấm Aspergillus là gì? Nguyên nhân và cách điều trị nhiễm nấm Aspergillus

Nhiễm nấm Aspergillus là gì?

Nhiễm nấm Aspergillus là một bệnh do nhiễm nấm Aspergillus gây ra (còn gọi là nấm mốc). Các bệnh do nhiễm nấm Aspergillus thường là các bệnh trên đường hô hấp.

Nấm Aspergillus có ở khắp mọi nơi, trong không khí, thức ăn, môi trường đất, nước. Hầu hết các chủng nấm mốc này đều vô hại, nhưng một số ít có thể gây bệnh nghiêm trọng khi những người có hệ miễn dịch yếu, hoặc bệnh phổi tiềm ẩn, hen suyễn đồng thời hít phải bào tử nấm. Bào tử nấm thường gây ra phản ứng dị ứng, ví dụ như viêm mũi dị ứng, ngứa mũi, hắt xì, viêm xoang hoặc gây ngứa, phát ban. Nấm Aspergillus có thể tồn tại trong phổi và gây viêm phổi do nấm mức độ từ nhẹ đến nặng. Nhiễm nấm Aspergillus nguy hiểm nhất là dạng nhiễm nấm xâm lấn, xảy ra khi nhiễm nấm lan đến các mạch máu và cơ quan khác trong cơ thể.

Tùy thuộc vào mức độ và vị trí nhiễm nấm Aspergillus, việc điều trị có thể bao gồm theo dõi triệu chứng lâm sàng, dùng thuốc kháng nấm hoặc phẫu thuật nếu cần.

Những dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm nấm Aspergillus

Các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm nấm Aspergillus khác nhau tùy theo vị trí và mức độ nhiễm.

Dị ứng

Một số người mắc bệnh hen suyễn hoặc bệnh xơ nang có tình trạng dị ứng với nấm Aspergillus, được gọi là bệnh nhiễm nấm Aspergillus phế quản, bao gồm:

• Sốt;
• Ho ra máu kèm nhầy nhớt;
• Bệnh hen suyễn trầm trọng hơn.

Bệnh Aspergilloma

Tình trạng phổi mạn tính như khí phế thũng, bệnh lao hoặc bệnh sarcoidosis tiến triển bị nhiễm Aspergillus, các sợi nấm có thể tìm đường vào các khoang phế nang và phát triển thành các ổ nấm được gọi là Aspergillomas.

Aspergillomas ban đầu chỉ gây ho nhẹ. Tuy nhiên, theo thời gian và nếu không được điều trị, Aspergillomas có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tắc nghẽn phổi mạn tính và có thể gây ra:

• Ho ra máu thường xuyên;
• Khò khè;
• Hụt hơi;
• Giảm cân nhanh;
• Mệt mỏi.

Nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn

Đây là dạng nhiễm nấm Aspergillus nghiêm trọng nhất, xảy ra khi nhiễm nấm lây lan nhanh chóng từ phổi đến não, tim, thận hoặc da. Nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn xâm lấn chỉ xảy ra ở những người có hệ thống miễn dịch bị suy yếu do HIV/AIDS, hóa trị ung thư, ghép tủy xương hoặc bệnh về hệ thống miễn dịch. Nếu không được điều trị, nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn có thể gây tử vong.

Các dấu hiệu và triệu chứng phụ thuộc vào cơ quan nào bị ảnh hưởng, nhưng nói chung, bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn có thể gây ra:

• Sốt và ớn lạnh;
• Ho ra máu;
• Hụt hơi;
• Đau ngực hoặc đau khớp;
• Nhức đầu;
• Đau mắt;
• Tổn thương da.

Các loại nhiễm nấm Aspergillus khác

Aspergillus có thể xâm chiếm các cơ quan khác trong trên cơ thể như xoang. Tại xoang, nấm có thể gây nghẹt mũi, đôi khi kèm theo dịch tiết có chứa máu, sốt, đau mặt, nhức đầu.

Tùy thuộc vào vị trí và mức độ nhiễm nấm Aspergillus, biến chứng nghiêm trọng thường là:

• Xuất huyết nghiêm trọng dẫn đến tử vong.
• Nhiễm trùng toàn thân. Biến chứng nghiêm trọng nhất của bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn là sự lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể, đặc biệt là não, tim và thận. Nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn lây lan nhanh chóng và có thể gây tử vong.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn bị hen suyễn, xơ nang phế quản, liên hệ bác sĩ ngay khi thấy khó thở. Nếu bạn có hệ thống miễn dịch suy yếu và bị sốt không rõ nguyên nhân, khó thở hoặc ho ra máu, hãy đi khám ngay lập tức. Trong trường hợp nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn, việc điều trị kịp thời là rất quan trọng, ảnh hưởng đến tiên lượng sống của bệnh nhân.

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến nhiễm nấm Aspergillus

Nấm mốc Aspergillus được tìm thấy trong lá mục nát, đất, nước, không khí và cả các loại cây trồng, thức ăn bị nhiễm khuẩn, có thể nói nấm Aspergillus tồn tại ở khắp mọi nơi.

Việc tiếp xúc hàng ngày với nấm Aspergillus thường vô hại đối với những người có hệ miễn dịch khỏe mạnh. Khi hít phải bào tử nấm mốc, các tế bào của hệ thống miễn dịch sẽ bao quanh và tiêu diệt chúng. Nhưng những người có hệ thống miễn dịch suy yếu do bệnh tật hoặc do thuốc ức chế miễn dịch thì có ít tế bào của hệ thống miễn dịch hơn, nên khả năng bảo vệ cơ thể kém hơn. Do đó, nhiễm nấm Aspergillus sẽ trở nên nguy hiểm hơn và nguy cơ tử vong cao nếu không điều trị kịp thời. Nấm Aspergillus không lây từ người này sang người khác.

Những ai có nguy cơ mắc phải nhiễm nhiễm nấm Aspergillus?

Nguy cơ nhiễm nấm Aspergillus trở thành bệnh nguy hiểm phụ thuộc vào sức khỏe tổng thể và mức độ tiếp xúc với nấm mốc. Người có hệ thống miễn dịch suy yếu, người dùng thuốc ức chế miễn dịch sau khi trải qua phẫu thuật cấy ghép, đặc biệt là cấy ghép tủy xương hoặc tế bào gốc, hoặc những người mắc một số bệnh ung thư máu, HIV/AIDS có nguy cơ mắc bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn cao hơn.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải nhiễm nấm Aspergillus

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm nấm Aspergillus, bao gồm:

• Những người đã trải qua hóa trị, ghép tạng hoặc bệnh bạch cầu có lượng bạch cầu thấp hơn, khiến họ dễ bị nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn hơn. Bệnh u hạt mãn tính, rối loạn di truyền ảnh hưởng đến các tế bào của hệ thống miễn dịch cũng gây nguy cơ đó.
• Hen suyễn hoặc xơ nang.
• Sử dụng corticosteroid lâu dài có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội, tùy thuộc vào căn bệnh tiềm ẩn đang được điều trị và những loại thuốc khác đang được sử dụng.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán nhiễm nấm Aspergillus

Chẩn đoán nhiễm nấm Aspergillus hoặc bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn khó khăn ở chỗ Aspergillus phổ biến ở mọi môi trường nhưng khó phân biệt với một số loại nấm mốc khác dưới kính hiển vi. Các triệu chứng của bệnh nhiễm nấm Aspergillus cũng tương tự như các bệnh về phổi khác như bệnh lao.

Bác sĩ có thể sử dụng một hoặc nhiều xét nghiệm sau để xác định nguyên nhân gây ra các triệu chứng của bạn:

• Chẩn đoán hình ảnh: Chụp X-quang ngực hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT) có thể tìm thấy ổ nấm (aspergilloma), cũng như các dấu hiệu đặc trưng của bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn và bệnh nhiễm nấm Aspergillus phế quản phổi dị ứng.
• Xét nghiệm mẫu đàm để kiểm tra sự hiện diện của các sợi nấm Aspergillus.
• Xét nghiệm mô, máu, da, đàm có thể hữu ích trong việc xác nhận bệnh nhiễm nấm Aspergillus phế quản phổi dị ứng. Đối với xét nghiệm da, một lượng nhỏ kháng nguyên nấm Aspergillus được tiêm vào da cẳng tay của bạn. Nếu máu của bạn có kháng thể kháng nấm, bạn sẽ xuất hiện vết sưng đỏ, cứng ở chỗ tiêm. Xét nghiệm máu tìm kiếm mức độ cao của một số kháng thể nhất định, cho thấy phản ứng dị ứng.
• Sinh thiết có thể cần thiết để xác nhận chẩn đoán bệnh nhiễm nấm Aspergillus xâm lấn.

Phương pháp điều trị nhiễm nấm Aspergillus hiệu quả

Phương pháp điều trị bệnh nhiễm nấm Aspergillus khác nhau tùy theo vị trí và mức độ nhiễm nấm. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Các ổ nấm Aspergillomas đơn giản, đơn lẻ thường không cần điều trị và thuốc thường không có hiệu quả trong việc điều trị các ổ nấm này. Thay vào đó, aspergillomas không gây ra triệu chứng có thể được theo dõi chặt chẽ bằng chụp X-quang ngực. Nếu tình trạng tiến triển, có thể dùng thuốc kháng nấm.
• Corticosteroid đường uống. Mục tiêu trong điều trị bệnh nhiễm nấm Aspergillus phế quản phổi dị ứng là ngăn bệnh hen suyễn hoặc bệnh xơ nang hiện có trở nên trầm trọng hơn bằng cách dùng corticosteroid đường uống. Thuốc kháng nấm không hữu ích cho bệnh nhiễm nấm Aspergillus phế quản phổi dị ứng, nhưng chúng có thể được kết hợp với corticosteroid để giảm liều steroid và cải thiện chức năng phổi.
• Thuốc kháng nấm. Những loại thuốc này là phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho bệnh nhiễm nấm Aspergillus phổi xâm lấn, ví dụ voriconazole, isavuconazol, posaconazol hoặc itraconazol, liposomal amphotericin B, caspofungin hoặc micafungin.
• Tất cả các loại thuốc chống nấm đều có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm tổn thương thận và gan. Tương tác giữa thuốc chống nấm và các thuốc khác cũng rất phổ biến.
• Nếu thuốc kháng nấm không xâm nhập tốt vào ổ nấm Aspergillomas, nên phẫu thuật để loại bỏ ổ nấm. Đây là phương pháp điều trị được lựa chọn đầu tiên khi ổ nấm Aspergillomas gây xuất huyết trong phổi.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của nhiễm nấm Aspergillus

Chế độ sinh hoạt:

• Uống thuốc và tái khám định kỳ theo hướng dẫn của bác sĩ điều trị, đặc biệt là người có suy giảm miễn dịch.
• Tránh những khu vực có nhiều bụi bẩn, nấm mốc như công trường xây dựng hoặc nơi ô nhiễm ẩm ướt.
• Tập thể dục với cường độ hợp lý mỗi ngày để tăng cường sức đề kháng.
• Giữ tinh thần thư giãn, tâm lý thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.
• Ăn nhiều rau xanh, củ quả để tăng cường bổ sung vitamin và khoáng chất, ăn các thực phẩm chứa nhiều protein, omega-3,...
• Hạn chế ăn thịt đỏ, các loại thức ăn nhanh chứa nhiều dầu mỡ gây hại.
• Tránh xa rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác.

Phương pháp phòng ngừa nhiễm nấm Aspergillus hiệu quả

Nấm Aspergillus tồn tại ở khắp nơi, kể cả trong không khí nên gần như không thể tránh tiếp xúc với nấm Aspergillus, nhưng nếu bạn đã được cấy ghép hoặc đang trải qua hóa trị, hãy cố gắng tránh xa những nơi nguy cơ cao gặp phải nấm mốc, chẳng hạn như công trường xây dựng, ô nhiễm, ẩm ướt. Nếu bạn có hệ thống miễn dịch yếu, nên đeo khẩu trang để tránh tiếp xúc với nấm Aspergillus và các tác nhân lây nhiễm trong không khí khác.