U não thứ phát là gì? Những vấn đề cần biết về u não thứ phát

U não thứ phát là gì?

U não thứ phát phổ biến hơn 10 lần so với u não nguyên phát. U não thứ phát hay di căn não xảy ra khi các tế bào ung thư lan từ vị trí ban đầu đến não. 

Bất kỳ loại ung thư nào cũng có thể lan đến não nhưng các loại ung thư có khả năng gây di căn não thường thấy nhất là ung thư phổi, ung thư vú, ung thư đại tràng và khối u ác tính. U não thứ phát có thể là một khối u hoặc nhiều khối u trong não. Khi các khối u não phát triển và gây ra áp lực bên trong hộp sọ, chèn ép gây tổn thương và làm thay đổi chức năng của các mô não xung quanh. Điều này gây ra các dấu hiệu và triệu chứng như đau đầu, rối loạn chức năng nhận thức, mất trí nhớ và co giật,...

Những dấu hiệu và triệu chứng của u não thứ phát

Các triệu chứng do khối u não nguyên phát và khối u não di căn thì giống nhau vì các triệu chứng trên xuất hiện đều do áp lực nội sọ gia tăng và tổn thương não:

Đau đầu

Đau đầu là triệu chứng phổ biến nhất với khoảng 46% bệnh nhân u não có triệu chứng này. Đau đầu tăng dần và có thể nặng nề hơn khi nằm nghiêng hoặc làm nghiệm pháp Valsalva (làm tăng áp lực nội sọ). Khi áp lực nội sọ tăng cao, bệnh nhân có thể có cảm giác buồn nôn, nôn hay phù gai thị.

Động kinh

Động kinh cũng là triệu chứng phổ biến với khoảng 33% bệnh nhân cho biết có cơn động kinh trước khi chẩn đoán u não. Động kinh được miêu tả là một sự mất khả năng kiểm soát cơ (như run rẩy, co giật,...), ý thức và/hoặc cảm giác không chủ ý diễn ra đột ngột.

Suy giảm trạng thái tinh thần

Suy giảm trạng thái tinh thần là triệu chứng phổ biến sau đau đầu. Các biểu hiện bao gồm mệt mỏi, ngủ gà, suy giảm nhận thức đặc biệt với các khối u não ác tính.

Rối loạn chức bộ não

Rối loạn chức năng thần kinh khu trú, rối loạn nội tiết hoặc động kinh cục bộ (đôi khi có toàn thể hóa thứ phát) có thể phát triển tùy thuộc vào vị trí của khối u. 

Khoảng 85% di căn não phát triển ở đại não và khoảng 15% u phát triển ở tiểu não. Các thiếu sót thần kinh thường gợi ý vị trí của khối u trong não bộ do ở mỗi vị trí não bộ có nhiệm vụ đặc biệt. Chẳng hạn như mất khả năng liếc ngoài (liệt cơ thẳng ngoài một hoặc hai bên) gợi ý áp lực nội sọ gia tăng gây chèn ép dây thần kinh số 6, liệt nửa người cùng bên do đè ép cuống não đối bên vào lều tiểu não, khiếm khuyết thị trường cùng do tổn thương ở thùy chẩm đối bên, suy giảm ý thức có thể do thoát vị, rối loạn chức năng thân não hoặc rối loạn chức năng vỏ não hai bên,…

Tác động của u não thứ phát với sức khỏe

Các phần khác nhau của não kiểm soát các chức năng cơ thể khác nhau, do đó sự ảnh hưởng của khối u phụ thuộc vào vị trí khối u trong não. Vì thế nếu bạn có khối u não di căn ở thùy trán, bạn có thể ảnh hưởng đến hành vi, lý luận và suy nghĩ; nếu khối u não di căn ở thùy trán trái, bạn có thể bất thường khả năng nói,...

Biến chứng có thể gặp khi mắc u não thứ phát

Khoảng 200.000 trường hợp di căn não mới được chẩn đoán ở Mỹ mỗi năm. Tử vong là kết cục xấu nhất và thường thấy nhất của tình trạng này.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi có bất kỳ triệu chứng nào kể trên không đáp ứng với điều trị nội khoa thông thường, bạn nên đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ.

Nguyên nhân dẫn đến u não thứ phát

Di căn não xảy ra khi các tế bào ung thư tách ra khỏi vị trí ban đầu di chuyển theo dòng máu hoặc hệ bạch huyết và lan truyền hay di căn đến não. Ví dụ ung thư di căn từ vú lên não được gọi là ung thư vú di căn não hay u não thứ phát. 

Theo thống kê có khoảng một nửa số ca ung thư não di căn từ ung thư phổi. khoảng 10% đến 15% tổng số người bị ung thư vú di căn sẽ phát triển di căn não. Và đây được xem là hai nguyên nhân phổ biến nhất gây u não di căn.

Những ai có nguy cơ mắc phải u não thứ phát?

Khoảng một phần ba số bệnh nhân mắc một loại ung thư khác sẽ phát triển một hoặc nhiều khối u não di căn. Nguy cơ u não di căn bắt đầu tăng sau tuổi 45 và cao nhất ở những người trên 65 tuổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải u não thứ phát

Bất kỳ loại ung thư nào cũng có thể di căn đến não nhưng một số loại ung thư có nhiều khả năng gây di căn não hơn như:

• Ung thư phổi;
• Ung thư vú;
• Ung thư ruột kết;
• Ung thư thận;
• Khối u ác tính.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán u não thứ phát

Các khối u não giai đoạn sớm thường bị bỏ sót do triệu chứng thường trùng lặp với các bệnh lý khác. U não nên được nghĩ đến khi bệnh nhân có các triệu chứng sau:

• Thiếu sót chức năng não cục bộ diễn tiến tăng dần.
• Co giật mới khởi phát gần đây.
• Đau đầu dai dẳng mà không giải thích được hoặc mới khởi phát gần đây hoặc đau đầu đột ngột tăng nặng.
• Bằng chứng về tăng áp lực nội sọ như đau đầu kèm phù gai, nôn mửa không giải thích được.
• Bệnh nội tiết do tuyến yên hoặc khu vực dưới đồi.

CT hay MRI sọ não giúp nhìn thấy rõ vị trí và kích thước khối u: Chụp MRI hoặc CT cho thấy một khối choán chỗ ngấm thuốc cản quang và có thể khó phân biệt được với sự tái phát của khối u lúc ban đầu.

Ngoài ra, hình ảnh học khác như X-quang phổi, nội soi dạ dày,... hay các sinh hóa máu giúp gợi ý nguồn gốc khối u.

Phương pháp điều trị u não thứ phát hiệu quả

Ung thư não thứ phát thường không thể chữa khỏi. Nhưng việc điều trị có thể kiểm soát u trong một thời gian và giúp ngăn ngừa các diễn tiến xấu của bệnh. Một số người có thể không thể điều trị được vì họ quá yếu, quá lớn tuổi với nhiều bệnh lý kèm theo. Một số điều trị cơ bản khi bạn có u não thứ phát như sau:

Bảo vệ đường thở: Đặt nội khí quản khi bệnh nhân hôn mê, giảm phản xạ đường thở.

Dexamethasone đối với tăng áp lực nội sọ: Tăng áp lực nội sọ do khối u nhưng không thoát vị có thể được điều trị bằng corticosteroid (dexamethasone 4 mg uống mỗi 6 - 12 tiếng một lần hoặc prednisone 30 - 40 mg, đường uống 2 lần/ngày).

Mannitol đối với thoát vị: Thoát vị não do khối u được điều trị bằng liệu pháp tăng thẩm thấu (mannitol 25 g đến 100 g truyền tĩnh mạch) cộng với đặt nội khí quản. Tăng thông khí áp lực riêng phần carbon dioxide (PCO2) từ 26 đến 30 mmHg có thể giúp giảm áp lực nội sọ tạm thời trong trường hợp khẩn cấp.

Thuốc chống động kinh: Thuốc chống động kinh dùng để điều trị động kinh.

Liệu pháp dứt điểm bằng phẫu thuật cắt bỏ khối u: Các khối choán chỗ cần được phẫu thuật để giải ép càng sớm càng tốt.

Xạ trị: Điều trị các khối u di căn với xạ trị và phẫu thuật khi định vị được vị trí u. Đối với bệnh nhân có một khối u di căn kích thước nhỏ, phẫu thuật cắt bỏ khối u trước khi xạ trị cho kết quả điều trị tốt.

Điều trị toàn thân: Các phương pháp như hóa trị, liệu pháp nhắm mục tiêu, liệu pháp miễn dịch cũng cho kết quả tốt, đặc biệt với các khối u thâm nhiễm vào nhu mô não cần điều trị đa mô thức (kết hợp các phương pháp điều trị với nhau). Cần phải xạ trị và hóa trị, liệu pháp nhắm đích và/hoặc liệu pháp miễn dịch dường như có lợi cho một số bệnh nhân.

Chăm sóc giảm nhẹ: Nếu bệnh nhân có khối u không thể chữa được, cần quan tâm đến vấn đề như chăm sóc giảm nhẹ cho cả người bệnh và người thân của họ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến u não thứ phát

Hiểu được nguy cơ, triệu chứng cũng như phương pháp điều trị u não thứ phát giúp bạn tuân thủ và phòng ngừa bệnh tốt hơn. Trong đó điều trị bệnh ung thư khác là bước đầu tiên để giảm nguy cơ phát triển u não thứ phát.

Phương pháp phòng ngừa u não thứ phát hiệu quả

Một lối sống lành mạnh là những gì bạn có thể thực hiện để có sức khỏe tốt về cả mặc thể chất và tinh thần:

• Tập luyện thể dục thể thao: Tập luyện thể thao đều đặn 30 phút mỗi ngày giúp bạn giảm cân, giữ tinh thần thoải mái, tăng cường sức mạnh thể chất, giúp hệ miễn dịch hoạt động tốt hơn,..
• Chế độ ăn lành mạnh: Chế độ ăn đầy đủ các nhóm chất, ưu tiên loại thực phẩm tươi sống với nhiều rau xanh, trái cây, ít chất béo xấu,... giúp cơ thể khỏe mạnh và nâng cao sức đề kháng.
• Tiêm ngừa: Chủng ngừa viêm gan siêu vi, HPV,... giúp phòng ngừa xa các bệnh lý ác tính liên quan.

Các câu hỏi thường gặp về u não thứ phát

Tiên lượng u não thứ phát thế nào?

Tiên lượng bệnh ung thư thứ phát phụ thuộc vào nhiều yếu tố như độ lan rộng của các khối u, tốc độ phát triển nhanh chậm và mức đáp ứng với điều trị như thế nào. Thông thường rất khó dự đoán chắc chắn về tiên lượng sống còn trong thời gian dài. Hãy gặp bác sĩ điều trị chính của bạn để được tư vấn kỹ càng và phù hợp nhất với bạn.

Có thể chữa khỏi hoàn toàn u não thứ phát không?

U não thứ phát là khối u ở não di căn từ các khối u ở cơ quan khác. Khi có u não thứ phát tức bệnh lý ung thư ban đầu đã di căn xa và đây là một tình trạng nặng nên không thể chữa khỏi hoàn toàn u não thứ phát.

Có loại thực phẩm nào giúp thu nhỏ khối u não không?

Chưa ghi nhận loại thực phẩm hay thuốc nào có thể thu nhỏ khối u não. Chế độ ăn đầy đủ các nhóm chất giúp cơ thể khỏe mạnh, đủ sức khỏe để hoàn thành các phương pháp điều trị khác như hóa trị, xạ trị,...

U não thứ phát có di truyền không?

U não thứ phát là khối u di căn từ cơ quan khác. Một số ung thư ban đầu có thể di truyền cho thế hệ sau chứ không hẳn là di truyền bệnh u não thứ phát. Các bệnh lý ung thư có thể truyền lại cho thế hệ sau kết hợp với các yếu tố môi trường như ung thư vú, ung thư phổi, ung thư cổ tử cung, ung thư đại tràng,...

U não có được ăn thịt đỏ không?

Việc bổ sung một chế độ ăn đầy đủ các nhóm chất là vô cùng cần thiết giúp sức khỏe tổng thể ổn định. Thịt đỏ như thịt theo, thịt bò,... là nguồn cung cấp protein cho cơ thể. Đây là một nhóm chất quan trong cung cấp các axit amin cần thiết cho quá trình chuyển hóa của cơ thể. Vì thế, việc bổ sung thịt đỏ trong bữa ăn là vô cùng cần thiết. Tuy nhiên không nên ăn quá nhiều hay quá ít hay chỉ ăn duy nhất một nhóm chất nào để đảm bảo cung cấp đủ các chất cần thiết cho cơ thể.