Áp lực học tập có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm ở thanh thiếu niên

Áp lực học tập là cảm giác căng thẳng, áp lực do nhiều yếu tố làm tăng thêm sự lo lắng trong quá trình học tập. Điều này có thể bao gồm áp lực từ gia đình, xã hội hoặc từ chính người học. Áp lực học tập thường xảy ra khi người học cảm thấy mình phải vượt trội về mặt học thuật, vượt trội so với các bạn đồng trang lứa hoặc đáp ứng được kỳ vọng cao từ người khác và xã hội. Vậy nguyên nhân gây ra áp lực học tập là gì?

Nguyên nhân gây ra áp lực học tập

Áp lực học tập là một hiện tượng phổ biến trong xã hội hiện đại và nguyên nhân của nó rất đa dạng như:

Nặng lý thuyết

Hệ thống chương trình giảng dạy hiện nay thường tập trung vào lý thuyết, đây là một trong những yếu tố chính góp phần làm tăng áp lực học tập. Kiến thức lý thuyết thường trừu tượng, khó tiếp thu, khó ghi nhớ nếu không áp dụng vào thực tế. Điều này dẫn đến việc học tập khô khan và thiếu hứng thú đối với học sinh.

Học quá nhiều

Thời gian học quá nhiều cũng là một nguyên nhân gây căng thẳng cho học sinh. Trẻ em thường phải đối mặt với lịch trình bận rộn suốt cả ngày, từ trường học đến các trung tâm dạy kèm. Ngay cả sau một ngày dài học tập, áp lực càng lớn hơn mỗi khi về đến nhà. Ngoài ra, học sinh thường phải học nhiều giờ vào ban đêm và chịu áp lực cao về việc tiếp thu kiến ​​thức trước kỳ thi.

Quan trọng điểm số, thành tích

Việc theo dõi điểm số hiện đang là vấn đề lớn gây áp lực vô hình cho học sinh. Hệ thống giáo dục quá chú trọng vào điểm số và năng lực học tập, điều này gây ra căng thẳng lớn cho học sinh nếu không đạt điểm cao. Đánh giá thấp kết quả học tập không chỉ dẫn đến thiếu tự tin mà còn gây áp lực phải cải thiện. Tình huống này cũng giúp tạo ra môi trường học tập cạnh tranh nơi sinh viên, học sinh cảm thấy bị áp lực phải thực hiện tốt để tránh thất bại.

Áp lực từ gia đình

Học giỏi, điểm tốt được coi là yếu tố quan trọng để nhận được sự khen ngợi từ gia đình, dòng tộc và xã hội. Tuy nhiên, áp lực này có thể vô tình tạo gánh nặng quá mức cho trẻ. Những kỳ vọng và áp đặt từ các thành viên trong gia đình có thể hạn chế sự lựa chọn giáo dục của trẻ và khiến chúng cảm thấy thiếu tự do.

Không có thời gian thư giãn và vui chơi

Thời gian thư giãn, vui chơi là cần thiết để trẻ hóa năng lượng, tinh thần và giảm bớt căng thẳng học tập. Nếu không có khoảng thời gian này, trẻ sẽ cảm thấy áp lực phải học liên tục, không có thời gian để nghỉ ngơi, dẫn đến mệt mỏi, mất động lực. Hơn nữa, nếu người học không có đủ thời gian nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe thì khả năng tập trung và tiếp thu kiến ​​thức có thể giảm sút, dẫn đến việc học tập không hiệu quả.

Áp lực học tập có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm ở thanh thiếu niên

Một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí The Lancet Child & Adolescent Health đã điều tra việc áp lực học tập có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm ở thanh thiếu niên. Tuổi vị thành niên là giai đoạn có nguy cơ cao bị trầm cảm và tỷ lệ mắc bệnh tâm thần này đang gia tăng ở nhiều quốc gia. Trên thực tế, cứ bảy học sinh trung học ở Úc thì có một người được cho là mắc chứng trầm cảm lâm sàng. Nguy cơ trầm cảm cao hơn được quan sát thấy ở thanh thiếu niên trong độ tuổi 13-14 và 18-19, những người có mục tiêu về thành tích hơn là mục tiêu thành thạo.

Những phát hiện từ nghiên cứu về thanh thiếu niên cho thấy trầm cảm ở thanh thiếu niên có liên quan đến mục tiêu thành tích của họ. Ảnh hưởng của áp lực học tập có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Trong một số trường hợp, áp lực này có thể gây ra những vấn đề tâm lý nghiêm trọng. Sự lo lắng thường xuyên và áp lực phải học tốt có thể khiến người học mất hứng thú và niềm vui trong cuộc sống, từ đó có thể dẫn đến trầm cảm. Hội chứng này còn gây căng thẳng cho gia đình, dẫn đến mâu thuẫn, bất hòa hợp trong các mối quan hệ.

Chứng hoang tưởng thường xảy ra khi người học chịu áp lực phải đạt thành tích cao và sợ thất bại. Thanh thiếu niên có thể có những suy nghĩ không thực tế và cảm thấy có điều gì đó tồi tệ sắp xảy ra. Đồng thời, họ có thể cảm thấy không thoải mái khi tương tác với người khác trong môi trường học tập, áp lực phải lên tiếng và sợ bị chỉ trích có thể góp phần gây ra chứng rối loạn lo âu xã hội. Ngoài ra, chứng rối loạn hoảng sợ là một vấn đề tâm lý mà thanh thiếu niên gặp phải do áp lực thi cử và thiếu tự tin vào khả năng của mình. Ngoài ra, áp lực học tập cũng là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng rối loạn ăn uống. Căng thẳng và lo lắng liên tục có thể khiến trẻ khó tập trung, tiếp thu kiến ​​thức và thực hiện nhiệm vụ một cách hiệu quả. Điều này cũng khiến học sinh mất tự tin vào khả năng của mình và hạn chế bản thân.

Cách giải tỏa áp lực học tập hiệu quả

Để đối phó với áp lực một cách hiệu quả, trẻ cần sự hỗ trợ từ gia đình, nhà trường và những người xung quanh. Dưới đây là một số cách giải tỏa áp lực học tập hiệu quả:

Cân bằng giữa học và chơi

Sau những giờ học căng thẳng, bạn nên dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn để đầu óc được thư giãn, giảm bớt căng thẳng. Sau quá trình thư giãn,người học có thể sạc lại pin và dễ dàng tiếp thu những kiến ​​thức, kỹ năng mới. Nếu cảm thấy quá căng thẳng hoặc mệt mỏi khi học, hãy thử làm điều gì đó mà bạn thích để cảm thấy thoải mái, chẳng hạn như đứng dậy vài lần và đi lại, nghe nhạc,...

Lập kế hoạch học tập cụ thể

Kế hoạch học tập nên đặt ra thời gian biểu cho từng môn học trong một khoảng thời gian cụ thể. Việc xác định rõ ràng mục tiêu cần đạt được sẽ giúp học sinh tập trung, tránh bị phân tâm và phát triển tinh thần trách nhiệm để đạt được những mục tiêu đó. Mỗi đứa trẻ đều có thế mạnh riêng. Cha mẹ cần hiểu rõ khả năng cùng con đặt ra những mục tiêu phù hợp.

Cải thiện sức khỏe thể chất

Nâng cao thể lực là một cách giúp giảm áp lực học tập cho trẻ và giúp các em có thêm năng lượng chuẩn bị cho những kỳ thi căng thẳng và những thay đổi trong lớp. Cải thiện sức khỏe thể chất bằng nhiều cách, bao gồm tập thể dục và xây dựng kế hoạch dinh dưỡng hoàn chỉnh. Trẻ tăng cường vận động thể chất, thể thao, duy trì thể chất, tăng sức đề kháng, tạo ra năng lượng tích cực, giảm căng thẳng, mệt mỏi một cách hiệu quả.

Tìm một nhà tâm lý học

Sự tư vấn tâm lý từ chuyên gia tâm lý cũng là một cách hữu hiệu để giải tỏa áp lực học tập. Nếu cha mẹ nhận thấy trẻ có dấu hiệu bất thường thì nên chủ động đưa trẻ đến bác sĩ để xác định nguyên nhân và đưa ra phương pháp điều trị kịp thời, hiệu quả để trẻ nhanh chóng vượt qua giai đoạn này. 

Áp lực học tập là một phần của cuộc sống. Áp lực học tập góp phần thúc đẩy quá trình học tập của trẻ phát triển không ngừng. Tuy nhiên, áp lực học tập có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm ở thanh thiếu niên. Để tránh gặp phải tình trạng này chúng ta nên giảm áp lực học tập một cách hiệu quả, học sinh không cần tự tạo áp lực cho bản thân mà cần có sự hỗ trợ của cha mẹ, gia đình, thầy cô, bạn bè, nhà trường và những người xung quanh.