Rối loạn ăn uống: Một dạng rối loạn tâm thần

Rối loạn ăn uống là gì? 

Rối loạn ăn uống là một rối loạn tâm thần được định nghĩa bởi các hành vi ăn uống bất thường ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất hoặc tinh thần của một người. Hầu hết các rối loạn ăn uống liên quan đến việc tập trung quá nhiều vào cân nặng, hình dáng và thức ăn của bạn, dẫn đến các hành vi ăn uống nguy hiểm. Những hành vi này có thể ảnh hưởng đáng kể đến khả năng cơ thể bạn nhận được dinh dưỡng thích hợp. Rối loạn ăn uống có thể gây hại cho tim, hệ tiêu hóa, xương, răng miệng và dẫn đến các bệnh khác.

Các dạng rối loạn ăn uống bao gồm:

Chán ăn tâm thần được đặc trưng bởi sự theo đuổi không ngừng một cách cực đoan về hình thể, nỗi sợ hãi về bị béo phì, hình ảnh cơ thể bị méo mó, và hạn chế ăn vào so với nhu cầu, dẫn đến trọng lượng cơ thể thấp tới mức sức khỏe bị đe dọa.

Rối loạn ăn uống hạn chế được đặc trưng bởi việc tránh ăn hoặc hạn chế lượng thức ăn dẫn đến giảm cân đáng kể, thiếu dinh dưỡng, phụ thuộc vào hỗ trợ dinh dưỡng, rối loạn chức năng tâm lý xã hội. 

Rối loạn cuồng ăn được đặc trưng bởi các giai đoạn lặp lại việc tiêu thụ một lượng lớn thực phẩm với cảm giác mất kiểm soát. 

Ăn vô độ tâm thần đặc trưng bởi những giai đoạn lặp lại việc cuồng ăn và theo sau bởi hành vi bù trừ không thích hợp như tự gây nôn, lạm dụng thuốc nhuận tràng hoặc lợi tiểu, nhịn ăn hoặc tập thể dục.

Pica là ăn dai dẳng các nguyên liệu không có dinh dưỡng, không phù hợp với thực phẩm.

Rối loạn nhai được lặp đi lặp lại việc ăn lại sau khi ăn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn ăn uống

Một số dấu hiệu thường gặp của bệnh rối loạn ăn uống bao gồm:

• Suy nhược cơ thể, mệt mỏi, nhạy cảm với lạnh.

• Giảm ham muốn tình dục.

• Nôn mửa thường xuyên, có thể gây ra trào ngược axit hoặc sự xâm nhập của chất axit trong dạ dày vào đường thực quản, có thể dẫn đến khàn giọng không rõ nguyên nhân. 

• Khô môi, rát lưỡi, sưng tuyến mang tai, rối loạn thái dương hàm.

• Ăn một lượng thức ăn lớn bất thường trong một khoảng thời gian nhất định.

• Cảm thấy tuyệt vọng, chán ghét, xấu hổ, hoặc buồn bã về hành vi ăn uống của bản thân.

• Thường xuyên ăn kiêng, sụt cân bất thường. 

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Rối loạn ăn uống có thể khó tự quản lý hoặc vượt qua. Nếu bạn đang gặp bất kỳ vấn đề nào trong số các dấu hiệu này hoặc nếu bạn nghĩ rằng mình có thể bị rối loạn ăn uống, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh rối loạn ăn uống và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn ăn uống

Nguyên nhân chính xác của chứng rối loạn ăn uống vẫn chưa được biết. Tuy nhiên có một vài nguyên nhân sau đây có thể dẫn đến chứng rối loạn ăn uống bao gồm: 

• Nguyên nhân sinh học và di truyền: Những cá nhân có tiền sử gia đình về chẩn đoán bệnh tâm thần có nhiều khả năng bản thân mắc bệnh tâm thần hơn. Ngay cả khi bệnh tâm thần có khuynh hướng không phải là chứng rối loạn ăn uống, thì chứng rối loạn ăn uống thường xảy ra cùng với các chẩn đoán như trầm cảm, lo âu hoặc các vấn đề sử dụng chất kích thích. Tiền sử bệnh của một cá nhân cũng có thể làm tăng nguy cơ rối loạn ăn uống.

• Nguyên nhân tâm lý: Các yếu tố tâm lý  như  trải qua chấn thương, căng thẳng trong quá khứ hoặc hiện tại cũng làm tăng khả năng phát triển niềm tin hoặc thói quen ăn uống bị rối loạn. Ngoài ra, có những đặc điểm tính cách cụ thể mà nghiên cứu chỉ ra có thể làm tăng khả năng mắc chứng rối loạn ăn uống, chẳng hạn như cầu toàn, giá trị bản thân thấp, hình ảnh cơ thể méo mó hoặc bốc đồng.

• Nguyên nhân môi trường xã hội: Các quan điểm xã hội mà người ta hấp thụ qua bạn bè đồng nghiệp, mạng xã hội, truyền hình / phim ảnh và văn hóa tiêu dùng cũng liên quan đến sự gia tăng phát triển của chứng rối loạn ăn uống.

Những ai có nguy cơ mắc phải rối loạn ăn uống?

Bệnh rối loạn ăn uống là tình trạng sức khỏe rất phổ biến và thường xuất hiện nhiều ở thanh thiếu niên và những người phụ nữ trẻ, chủng tộc người da trắng. Tuy nhiên, bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến bệnh nhân ở mọi lứa tuổi.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn ăn uống

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn ăn uống, bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Rối loạn ăn uống có nhiều khả năng xảy ra hơn ở những người có cha mẹ hoặc anh chị em mắc chứng rối loạn ăn uống.

• Tiền sử các rối loạn sức khỏe tâm thần khác: Những người mắc chứng rối loạn ăn uống thường có tiền sử bị rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

• Ăn kiêng và nhịn ăn: Ăn kiêng là một yếu tố nguy cơ phát triển chứng rối loạn ăn uống. Nhịn ăn sẽ ảnh hưởng đến não và ảnh hưởng đến sự thay đổi tâm trạng, cứng nhắc trong suy nghĩ, lo lắng và giảm cảm giác thèm ăn. Điều này khiến cho kéo dài các hành vi ăn uống hạn chế và khó trở lại thói quen ăn uống bình thường.

• Căng thẳng: Sự thay đổi môi trường hoặc các tác nhân tiêu cực bên ngoài có thể mang lại căng thẳng và có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng rối loạn ăn uống.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán rối loạn ăn uống

Một số phương pháp xét nghiệm chẩn đoán rối loạn ăn uống có thể bao gồm: 

• Thăm khám sức khỏe: Bác sĩ có thể sẽ khám sức khỏe  bao gồm tiền sử y tế và tâm lý xã hội đầy đủ để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra vấn đề ăn uống. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu vài xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như quét fMRI , MRI , PET và SPECT đã được sử dụng để phát hiện các trường hợp trong đó tổn thương, khối u hoặc tình trạng hữu cơ khác là nguyên nhân duy nhất hoặc yếu tố góp phần gây ra chứng rối loạn ăn uống. 

• Đánh giá tâm lý: Chuyên gia sức khỏe tâm thần được đào tạo sẽ hỗ trợ đánh giá và điều trị các thành phần tâm lý cơ bản của chứng rối loạn ăn uống và bất kỳ tình trạng tâm lý đi kèm nào. Bác sĩ thực hiện một cuộc phỏng vấn lâm sàng và có thể sử dụng các xét nghiệm đo lường tâm lý khác nhau. Một số loại thang đo hiện đang được sử dụng như bảng câu hỏi tự báo cáo –EDI-3, BSQ, TFEQ, MAC, BULIT-R, QEWP-R, EDE-Q, EAT, NEQ, các cuộc phỏng vấn lâm sàng không có cấu trúc hoặc thang đánh giá dựa trên quan sát - thang điểm Morgan Russel.

• Các phương pháp chẩn đoán khác: Bác sĩ cũng cần thực hiện các xét nghiệm bổ sung để kiểm tra xem có bất kỳ biến chứng nào liên quan đến tình trạng rối loạn ăn uống hay không. Bác sĩ cũng cần tiến hành đánh giá và xét nghiệm để xác định nhu cầu dinh dưỡng.

Phương pháp điều trị rối loạn ăn uống hiệu quả

Liệu pháp tâm lý

Có nhiều phương pháp điều trị dựa trên bằng chứng có thể hỗ trợ phục hồi chứng rối loạn ăn uống; nổi tiếng nhất và được sử dụng phổ biến nhất là Liệu pháp Hành vi Nhận thức (CBT), Liệu pháp Hành vi Biện chứng (DBT), và Điều trị Dựa vào Gia đình (còn được gọi là phương pháp Maudsley).

Điều trị bằng thuốc

Orlistat được sử dụng trong điều trị béo phì: Olanzapine cũng đã được sử dụng ngoài nhãn để điều trị chứng chán ăn tâm thần. Nó thúc đẩy tăng cân cũng như khả năng cải thiện các hành vi ám ảnh liên quan đến tăng cân. Hai dược phẩm, Prozac và Vyvanse đã được FDA chấp thuận để điều trị chứng cuồng ăn và rối loạn ăn uống vô độ. Các nghiên cứu cũng đang được tiến hành để khám phá các loại thuốc liền kề với ảo giác và ảo giác như MDMA, psilocybin và ketamine để điều trị chứng chán ăn tâm thần và rối loạn ăn uống vô độ.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của rối loạn ăn uống

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị: Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh.

• Bệnh nhân cần lạc quan: Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

• Thảo luận với bác sĩ về vitamin và các khoáng chất bổ sung thích hợp để đảm bảo bạn có thể nhận được tất cả các dinh dưỡng thiết yếu;

• Chọn cho mình các bài tập thể dục thể thao thích hợp và tập luyện đều đặn vừa theo khả năng của mình.

• Hạn chế soi gương thường xuyên và đánh giá vóc dáng, đây có thể là nguyên nhân khiến bạn duy trì những thói quen không lành mạnh.

Chế độ dinh dưỡng:

• Hạn chế việc ăn một mình sẽ khó kiểm soát chứng ăn vô độ: Tạo thói quen ăn các bữa ăn cùng bạn bè và gia đình mang đến cho bạn cơ hội được chia sẻ niềm vui và tránh những cạm bẫy của việc ăn kiêng, ăn mất kiểm soát.

• Khuyến khích ăn một chế độ ăn uống cân bằng với các khẩu phần hợp lý.

Phương pháp phòng ngừa rối loạn ăn uống hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh rối loạn ăn uống hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Thảo luận về việc ăn uống theo cảm xúc về lý do tại sao chúng có thể ăn ngoài cảm giác đói: Nói về những cách hiệu quả hơn để đối phó với cảm xúc, nhấn mạnh giá trị của việc chia sẻ cảm xúc với người khác là cần thiết. 

• Nêu rõ tầm quan trọng của việc lắng nghe cơ thể trong khi ăn uống, tức là ăn khi đói (không ăn kiêng quá mức) và dừng khi thấy no (không ăn vô độ). 

• Giáo dục về sự di truyền của hình dáng cơ thể và những thay đổi bình thường xảy ra trong cơ thể. Nhấn mạnh rằng việc nói những điều gây tổn thương về hình dạng cơ thể của người khác là sai.