Bào ngư là gì? Giá trị dinh dưỡng và tác dụng của bào ngư

Trong xu hướng chăm sóc sức khỏe và làm đẹp ngày càng quan tâm đến dinh dưỡng, bào ngư nổi lên như thực phẩm cao cấp cung cấp nguồn đạm chất lượng cao cùng các thành phần sinh học có lợi. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rõ cách dùng đúng để tận dụng tối đa lợi ích mà hạn chế nguy cơ, nhất là khi bào ngư giá trị cao và có thể gây dị ứng hoặc ảnh hưởng không tốt nếu dùng sai cách. Vì vậy, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ và áp dụng hiệu quả.

Giá trị dinh dưỡng của bào ngư

Bào ngư là loài hải sản vỏ cứng thuộc họ Haliotidae, sống bám đá ở vùng biển, có giá trị dinh dưỡng cao và được xem là món ăn quý.  Bào ngư còn gọi là ốc cửu khổng, cửu khẩu... phân bố nhiều ở Nha Trang, Phú Yên, Quy Nhơn.

Bào ngư có hình dạng dẹt, vỏ ngoài có các lỗ thở (thường là 9 lỗ), thịt có màu trắng ngà, dai, giòn và có vị ngọt, thơm đặc trưng. 

Bào ngư là thực phẩm giàu dinh dưỡng, đặc biệt cao protein và khoáng chất, nhưng thấp chất béo và calo. Một số phân tích dinh dưỡng (trung bình trên 100 g) bao gồm:

• Calo: Khoảng 99 - 149 kcal.
• Protein: 17 - 20 g.
• Chất béo: 0,5 - 6,8 g.
• Carbohydrate: Khoảng 6 - 11 g.
• Khoáng chất: Selenium, sắt, kali, phốt pho, kẽm.
• Vitamin: E, B1, B2, B3, B12, K, A và C.
• Omega‑3: Chứa DHA và EPA khoảng 49 - 90 mg.

Tóm lại, bào ngư là nguồn protein chất lượng cao, giàu vi khoáng và vitamin thiết yếu, ít béo và calo, phù hợp với nhiều chế độ ăn uống lành mạnh.

Tác dụng của bào ngư đối với sức khỏe

Bào ngư giúp tăng cường sinh lý, bổ thận, ngừa ung thư, tốt cho tim mạch, gan, mắt, xương, tóc, móng, điều hòa tuyến giáp, hỗ trợ miễn dịch, cải thiện giấc ngủ và quản lý cân nặng nhờ giàu protein, vitamin, khoáng chất và iốt. 

Dưới đây là các lợi ích sức khỏe nổi bật mà bào ngư mang lại:

Chống oxy hóa, giảm viêm, tăng cường miễn dịch

Bào ngư chứa nhiều chất chống oxy hóa như selenium, vitamin E, cùng các peptide sinh học có khả năng trung hòa gốc tự do. Những gốc tự do này là nguyên nhân gây ra các bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, thoái hóa thần kinh và ung thư.

Ngoài ra, các polysaccharide trong bào ngư có thể kích thích hoạt động của đại thực bào - một tế bào miễn dịch chủ chốt - giúp cơ thể phản ứng nhanh với vi khuẩn, virus, và loại bỏ các tế bào bất thường. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc phòng chống bệnh lý nhiễm trùng và hỗ trợ phục hồi sau bệnh.

Bảo vệ tim mạch và ổn định huyết áp

Các nghiên cứu cho thấy bào ngư chứa một số peptide có khả năng ức chế men chuyển (ACE - Angiotensin-Converting Enzyme), từ đó giúp hạ huyết áp tự nhiên. Điều này đặc biệt có lợi cho người cao huyết áp hoặc có nguy cơ bệnh tim mạch.

Ngoài ra, với hàm lượng kali cao và chất béo omega‑3 (DHA, EPA) vừa phải, bào ngư giúp giảm viêm mạch, ổn định nhịp tim và phòng ngừa xơ vữa động mạch. Những yếu tố này kết hợp làm giảm nguy cơ đột quỵ và bệnh mạch vành.

Phục hồi cơ thể sau bệnh và tăng cường thể lực

Lượng protein cao trong bào ngư (trên 17 g/100 g) giúp cung cấp nguyên liệu cho quá trình tổng hợp cơ, hồi phục mô bị tổn thương và tái tạo hệ thống miễn dịch. Đây là lựa chọn tuyệt vời cho người sau phẫu thuật, người già yếu hoặc người tập thể thao cần phục hồi nhanh.

Hơn nữa, khoáng chất như sắt và kẽm trong bào ngư hỗ trợ tạo máu, tăng oxy vận chuyển đến cơ và các mô, từ đó cải thiện sức bền và giảm mệt mỏi.

Làm đẹp da, chống lão hóa

Các peptide từ bào ngư kích thích sản sinh collagen nội sinh ở da, giúp tăng độ đàn hồi, làm mờ nếp nhăn và cải thiện độ săn chắc. Ngoài ra, vitamin E và selenium có trong bào ngư giúp làm sáng da, ngăn chặn tác hại của tia UV và cải thiện quá trình tái tạo tế bào biểu bì.

Một số sản phẩm chăm sóc da cao cấp hiện nay cũng chiết xuất collagen từ bào ngư như một hoạt chất tự nhiên để chống lão hóa và tái tạo da chuyên sâu.

Ăn bào ngư có tốt không?

Có. Bào ngư cung cấp nhiều dưỡng chất tốt cho sức khỏe, nhưng cần sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả tối ưu. Dưới đây là một số đánh giá tổng quan:

• Ưu điểm: Giàu đạm, ít chất béo, hỗ trợ miễn dịch và tim mạch.
• Nhược điểm: Giá cao, có thể gây dị ứng, cần chọn nguồn sạch để tránh ô nhiễm kim loại nặng.

Tóm lại: Bào ngư tốt nếu được chọn lựa kỹ, chế biến đúng cách và ăn điều độ.

Cách lựa chọn bào ngư tươi và bảo quản

Để chọn được bào ngư chất lượng và giữ được độ tươi ngon, bạn cần lưu ý những điểm sau:

Cách nhận biết bào ngư tươi:

• Vỏ nguyên vẹn, chắc chắn.
• Thịt có màu sáng, săn chắc, không nhớt.
• Mùi tự nhiên, không tanh hôi.

Cách sơ chế:

• Ngâm nước muối loãng để loại bỏ cát và nhớt.
• Dùng thìa cạo bỏ phần màng đen.
• Rửa sạch dưới vòi nước lạnh và để ráo.

Cách bảo quản:

• Tươi: Bảo quản lạnh 0 - 4 °C, dùng trong 2 - 3 ngày.
• Đông lạnh: Cấp đông -18 °C, bảo quản tối đa 3 tháng; rã đông tự nhiên trong ngăn mát.

Bào ngư làm món gì ngon?

Dưới đây là một số món ngon phổ biến từ bào ngư, vừa dễ làm, vừa giữ trọn giá trị dinh dưỡng:

• Cháo bào ngư - gà - hạt sen.
• Súp bào ngư - nấm hương.
• Bào ngư hấp xì dầu.
• Bào ngư hầm ba ba - thuốc bắc.
• Salad bào ngư - rau củ tươi.
• Mỳ quảng bào ngư.

Mỗi món đều có hương vị riêng, thích hợp cho cả người già, trẻ nhỏ và người cần phục hồi sức khỏe.

Đối tượng không nên ăn bào ngư

Không phải ai cũng phù hợp với bào ngư. Một số đối tượng nên thận trọng hoặc tránh dùng:

• Người có tiền sử dị ứng hải sản: Bào ngư là một loại nhuyễn thể biển, do đó có thể gây phản ứng dị ứng ở những người mẫn cảm với hải sản, đặc biệt là nhóm động vật thân mềm. Phản ứng có thể dao động từ nhẹ (nổi mề đay, ngứa) đến nặng (phản vệ).
• Phụ nữ mang thai: Trong trường hợp nguồn bào ngư không rõ ràng hoặc không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phụ nữ mang thai nên tránh sử dụng để phòng ngừa nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc kim loại nặng, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi.
• Bệnh nhân gout: Bào ngư chứa purin - một chất khi chuyển hóa sẽ tạo ra acid uric. Đối với người bị gout, tiêu thụ bào ngư có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tăng acid uric máu và khởi phát các đợt viêm khớp cấp.
• Người rối loạn lipid máu hoặc có cholesterol cao: Mặc dù bào ngư có hàm lượng chất béo thấp tự nhiên, nhưng nếu chế biến bằng cách chiên, xào hoặc dùng nhiều dầu mỡ, món ăn có thể làm tăng lượng chất béo bão hòa, không có lợi cho người có rối loạn chuyển hóa lipid.

Một số lưu ý khi ăn bào ngư

Để đảm bảo an toàn và hấp thu tốt khi dùng bào ngư, cần lưu ý:

• Không ăn khi bụng đói hoặc quá no.
• Kết hợp rau xanh và ngũ cốc để cân bằng.
• Dùng 2 - 3 lần/tuần, mỗi lần 100 - 150 g.
• Rã đông đúng cách khi dùng bào ngư đông lạnh.
• Nếu lần đầu sử dụng, nên ăn lượng nhỏ để theo dõi phản ứng.
• Người có bệnh mạn tính nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Bào ngư là thực phẩm cao cấp, cung cấp nhiều dưỡng chất quan trọng và có khả năng hỗ trợ sức khỏe toàn diện. Tuy nhiên, để tận dụng hết lợi ích mà không gặp tác dụng phụ, người dùng cần lưu ý cách chọn mua, chế biến và sử dụng đúng liều lượng. Khi áp dụng hợp lý, bào ngư sẽ là lựa chọn xứng đáng cho một chế độ ăn uống khoa học, bổ dưỡng và phòng bệnh hiệu quả.