Biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi cho thai nhi

Phương pháp tiêm thuốc trưởng thành phổi được sử dụng cho những thai phụ có nguy cơ sinh non với mục tiêu hỗ trợ sự phát triển hoàn thiện của phổi thai nhi. Nếu được thực hiện đúng chỉ định, liệu pháp này giúp tăng khả năng sống sót cho trẻ sinh non, đồng thời hạn chế các vấn đề hô hấp thường gặp ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, ngoài lợi ích rõ rệt, tiêm trưởng thành phổi vẫn có thể gây ra một số tác dụng phụ. Vậy những biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi nào có thể xảy ra?

Tìm hiểu về tiêm trưởng thành phổi

Trước khi tìm hiểu các biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi, cần nắm rõ khái niệm và cách thức hoạt động của liệu pháp tiêm trưởng thành phổi. 

Đây là một liệu pháp sử dụng corticosteroid trước sinh, thường gặp nhất là Betamethasone hoặc Dexamethasone, được tiêm vào cơ thể của thai phụ. Những loại thuốc này sẽ đi vào tuần hoàn máu và đến thai nhi, từ đó kích thích sản xuất Surfactant - một chất quan trọng giúp phổi hoạt động hiệu quả, giảm thiểu tình trạng xẹp phổi ở trẻ sơ sinh.

Phương pháp tiêm trưởng thành phổi được khuyến cáo áp dụng cho thai phụ trong khoảng thời gian từ tuần 24 đến 33 tuần 6 ngày, bao gồm cả những trường hợp mang đa thai hoặc có hiện tượng vỡ ối sớm. Thậm chí, thai phụ ở tuần thai thứ 23 có nguy cơ sinh non trong vòng 7 ngày tới cũng có thể xem xét tiêm, với điều kiện nhận được sự đồng ý từ gia đình. Đối với những thai phụ từ 34 đến 36 tuần 6 ngày có nguy cơ sinh non, liệu pháp này sẽ được cân nhắc nếu họ chưa từng sử dụng corticosteroid trước đó.

Theo quy trình tiêu chuẩn, tiêm trưởng thành phổi thường chỉ được thực hiện một lần duy nhất, với hai mũi tiêm. Tuy nhiên, trong trường hợp thai nhi dưới 34 tuần tuổi và có nguy cơ sinh non trong vòng 7 ngày tới, còn nếu trong trường hợp liệu trình corticosteroid trước đã hoàn tất hơn 14 ngày, bác sĩ có thể cân nhắc tiêm thêm một đợt bổ sung.

Mặc dù vậy, việc lặp lại liệu trình này nhiều lần không được khuyến nghị. Tuy nhiên, các chuyên gia khuyến cáo không nên lạm dụng hoặc thực hiện quá hai đợt tiêm corticosteroid để tránh nguy cơ biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi không cần thiết.

Lợi ích khi tiêm trưởng thành phổi

Tiêm trưởng thành phổi mang lại nhiều lợi ích đáng kể, đặc biệt đối với trẻ sinh non, những người thường phải đối mặt với nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Phương pháp này giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề như suy hô hấp sơ sinh, bệnh phổi mãn tính, viêm phổi, xuất huyết não, viêm ruột hoại tử và những tổn thương nghiêm trọng khác, thậm chí có thể ngăn ngừa nguy cơ tử vong ở trẻ sinh non.

Cơ chế hoạt động của liệu pháp là kích thích phổi thai nhi phát triển đầy đủ bằng cách tăng sản xuất Surfactant. Nhờ đó, trẻ sinh non có khả năng hô hấp tốt hơn, giảm thiểu đáng kể các biến chứng hô hấp sau sinh và cải thiện cơ hội sống khỏe mạnh.

Có biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi không?

Tiêm trưởng thành phổi thường được coi là an toàn cho phần lớn trường hợp, và biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi nghiêm trọng cho cả mẹ và thai nhi là hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên, một số tác dụng phụ tiềm ẩn cần được lưu ý như sau:

Đối với thai phụ

Tại vị trí tiêm: Sau khi tiêm, mẹ bầu có thể cảm thấy đau nhẹ tại chỗ tiêm.

Rối loạn đường huyết: Ở những thai phụ mắc tiểu đường (trước hoặc trong thai kỳ), corticosteroid có thể gây rối loạn đường huyết, do đó cần được theo dõi chặt chẽ.

Tình trạng nhiễm trùng: Nếu thai phụ đang bị nhiễm trùng, việc tiêm corticosteroid có thể làm tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn.

Rối loạn giấc ngủ: Khoảng 1% thai phụ tiêm hai mũi steroid ghi nhận tình trạng mất ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ.

Đối với thai nhi

So sánh tăng trưởng: Trẻ sinh non được tiêm trưởng thành phổi không có sự khác biệt đáng kể về tăng trưởng so với trẻ không được tiêm. Tuy nhiên, trẻ được tiêm hai đợt steroid có thể có cân nặng lúc sinh thấp hơn so với trẻ chỉ tiêm một đợt, nhưng sẽ nhanh chóng bắt kịp đà phát triển trong vài tháng tới.

Ảnh hưởng sức khỏe tâm thần: Một số nghiên cứu cho thấy trẻ sinh đủ tháng (trên 37 tuần) nếu tiếp xúc với steroid trong khoảng tuần thai từ 22 đến 37 có nguy cơ gặp phải vấn đề về sức khỏe tâm thần.

Hạ đường huyết sơ sinh: Tiêm trưởng thành phổi có thể gây hạ đường huyết ngay sau sinh ở thai nhi trên 35 tuần.

Vấn đề học tập sau này: Trẻ được tiêm steroid sau 37 tuần có thể gặp khó khăn trong việc học tập về sau.

Tác động lên não và sự phát triển cơ thể: Việc lạm dụng hoặc tiêm corticosteroid không đúng chỉ định có thể dẫn đến hiện tượng đóng thóp sớm, còn tồn tại ống động mạch, và ảnh hưởng đến sự phát triển của vùng hồi hải mã trong não. Tuy nhiên, điều này rất hiếm khi xảy ra nếu liệu pháp được thực hiện dưới sự giám sát y tế chặt chẽ.

Tuy nhiên, hiện nay các nghiên cứu cho thấy những rủi ro về vấn đề sức khỏe tâm thần và học tập sau này là không phổ biến và chủ yếu xảy ra khi liệu pháp này không tuân thủ đúng hướng dẫn hoặc bị lạm dụng. Những ảnh hưởng này cần nghiên cứu thêm để có kết luận chính xác.

Mặc dù có một số rủi ro, tiêm trưởng thành phổi vẫn là một phương pháp quan trọng và được khuyến nghị để bảo vệ sức khỏe của trẻ sinh non, miễn là được thực hiện đúng chỉ định và có sự theo dõi y tế chặt chẽ.

Thời điểm tiêm trưởng thành phổi để đạt hiệu quả tối ưu

Trẻ em trong giai đoạn từ 24 đến 35 tuần tuổi thai là đối tượng nhận được nhiều lợi ích nhất từ liệu pháp tiêm trưởng thành phổi. 

Hiệu quả tối ưu của phương pháp này đạt được khi corticosteroid được tiêm trong khoảng thời gian từ 24 giờ đến 7 ngày trước khi sinh. Nếu trẻ được sinh ra sớm hơn, cụ thể là trong vòng 24 giờ sau khi mẹ tiêm liều đầu tiên, liệu pháp này vẫn mang lại một số lợi ích nhất định. Tuy nhiên, hiệu quả sẽ giảm đáng kể nếu trẻ được sinh ra sau 7 ngày kể từ thời điểm hoàn tất liệu trình hỗ trợ phổi.

Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc dự đoán chính xác thời điểm sinh non và sử dụng corticosteroid kịp thời để tối ưu hóa khả năng phát triển phổi cho thai nhi.

Trước khi quyết định tiêm trưởng thành phổi, bác sĩ sẽ tiến hành tư vấn chi tiết về các lợi ích và các biến chứng khi tiêm trưởng thành phổi có thể xảy ra. Hiện tại, không có chỉ định bắt buộc nào yêu cầu tiêm trong bất kỳ trường hợp cụ thể nào, vì vậy quyết định cuối cùng sẽ dựa vào sự đồng thuận của gia đình thai phụ. Do đó, cả gia đình và thai phụ nên đến bệnh viện để được thăm khám và nhận tư vấn phù hợp nhất với tình trạng sức khỏe của mình.