Các phương pháp xét nghiệm viêm phổi do phế cầu phổ biến

Viêm phổi do phế cầu khuẩn là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng, đặc biệt nguy hiểm đối với trẻ em, người cao tuổi và những người có hệ miễn dịch suy yếu. Để phát hiện và điều trị kịp thời bệnh lý này, việc thực hiện xét nghiệm viêm phổi do phế cầu đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh chính xác. Xét nghiệm này giúp xác định phương pháp điều trị phù hợp, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Xét nghiệm máu phát hiện viêm phổi do phế cầu

Xét nghiệm máu là một trong những phương pháp quan trọng giúp phát hiện và chẩn đoán viêm phổi do phế cầu khuẩn. Khi bị nhiễm phế cầu, số lượng bạch cầu trong máu, thường tăng cao, phản ánh tình trạng viêm nhiễm cấp tính trong cơ thể. Bên cạnh đó, các xét nghiệm máu khác như đo chỉ số viêm (CRP, procalcitonin), xét nghiệm sinh hóa và đông máu cũng có giá trị trong đánh giá mức độ nặng của bệnh và theo dõi tiến triển điều trị.

Xét nghiệm nước tiểu

Xét nghiệm nước tiểu là phương pháp chẩn đoán không xâm lấn, dựa trên việc phát hiện kháng nguyên đặc hiệu của Streptococcus pneumoniae trong nước tiểu. Phương pháp này thường được chỉ định khi bệnh nhân không thể lấy mẫu đờm hoặc nghi ngờ viêm phổi nặng kèm nhiễm trùng huyết. Nguyên lý của xét nghiệm kháng nguyên nước tiểu dựa vào việc xác định kháng nguyên polysaccharide (C-polysaccharide) của phế cầu. Nó vốn tồn tại trong nước tiểu ngay cả khi vi khuẩn đã bị tiêu diệt bởi kháng sinh. Kỹ thuật phổ biến bao gồm miễn dịch sắc ký (immunochromatography) hoặc ELISA, cho kết quả chỉ sau 15 - 30 phút, giúp hỗ trợ chẩn đoán nhanh chóng.

Tuy nhiên, phương pháp này có một số hạn chế như không cung cấp thông tin về kháng sinh đồ, độ nhạy giảm ở trẻ em hoặc viêm phổi nhẹ, và có thể dương tính giả nếu bệnh nhân đã tiêm vắc xin phế cầu do kháng nguyên trong vắc xin tương tự với vi khuẩn.

Nuôi cấy đờm phát hiện viêm phổi do phế cầu

Nuôi cấy đờm là một phương pháp xét nghiệm viêm phổi do phế cầu quan trọng. Khi bệnh nhân có các triệu chứng nhiễm trùng hô hấp dưới như ho, sốt, khó thở, đau ngực, bác sĩ sẽ chỉ định lấy mẫu đờm. Mẫu xét nghiệm đờm đạt tiêu chuẩn sẽ được nuôi cấy ở nhiệt độ 35 - 37°C trong vòng 18 - 24 giờ trong môi trường dinh dưỡng đặc biệt tại phòng xét nghiệm.

Sau đó, các vi khuẩn phát triển sẽ được định danh bằng các kỹ thuật nhuộm Gram, soi kính hiển vi và các xét nghiệm sinh hóa. Nếu phát hiện phế cầu khuẩn, kết quả nuôi cấy đờm sẽ xác nhận chẩn đoán viêm phổi do phế cầu. Khi đó, phòng xét nghiệm sẽ tiến hành kháng sinh đồ để xác định loại kháng sinh nhạy cảm nhất với vi khuẩn này, giúp bác sĩ lựa chọn phác đồ điều trị tối ưu.

Nuôi cấy máu

Nuôi cấy máu mục đích là phát hiện phế cầu trong máu, qua đó chẩn đoán nhiễm trùng huyết kèm viêm phổi. Quá trình này thường lấy 2 - 3 mẫu máu từ các vị trí khác nhau, sau đó nuôi cấy trong môi trường chuyên dụng như BHI broth. Ưu điểm nổi bật của phương pháp này là độ đặc hiệu rất cao, xác định chính xác chủng vi khuẩn và làm kháng sinh đồ để lựa chọn kháng sinh phù hợp. Tuy nhiên, độ nhạy chỉ đạt 30 - 50% vì phế cầu chỉ xuất hiện trong máu ở giai đoạn sớm hoặc khi bệnh nặng. Xét nghiệm có thể cho kết quả âm tính giả nếu bệnh nhân đã dùng kháng sinh trước đó.

Nuôi cấy dịch màng phổi

Xét nghiệm viêm phổi do phế cầu này được chỉ định khi viêm phổi có tràn dịch màng phổi hoặc áp xe phổi. Bác sĩ sẽ chọc dò màng phổi dưới hướng dẫn siêu âm để lấy dịch, sau đó nuôi cấy trên môi trường thạch máu hoặc chocolate agar. Phương pháp này giúp xác định chính xác vi khuẩn gây biến chứng, nhất là khi dịch màng phổi có mủ. 

Đồng thời, xét nghiệm cũng giúp phân biệt viêm phổi do phế cầu với các nguyên nhân khác như lao hoặc tụ cầu. Tuy nhiên, đây là thủ thuật xâm lấn, có nguy cơ tràn khí màng phổi hoặc nhiễm trùng, và thời gian chờ kết quả thường kéo dài 24 - 72 giờ.

Chụp X-quang ngực phát hiện viêm phổi do phế cầu

Chụp X-quang ngực thường được sử dụng đầu tay trong chẩn đoán viêm phổi do phế cầu khuẩn. Hình ảnh X-quang giúp bác sĩ phát hiện sớm các tổn thương phổi điển hình như đám mờ đồng nhất khu trú ở một thùy phổi và có thể quan sát dấu hiệu phế quản chứa khí. Những biểu hiện này đặc trưng cho tình trạng các phế nang bị đầy dịch viêm nhưng lòng phế quản vẫn còn thông khí. Ngoài ra, X-quang còn cho phép đánh giá mức độ lan rộng của tổn thương, phát hiện các biến chứng như tràn dịch màng phổi, áp xe phổi hoặc các vùng phổi bị xẹp.

Đây là công cụ hỗ trợ đắc lực giúp bác sĩ định hướng nguyên nhân viêm phổi, theo dõi tiến triển điều trị và phân biệt với các bệnh lý khác như phù phổi, chảy máu phế nang, u phổi.

Chụp CT phát hiện viêm phổi do phế cầu

Chụp CT (cắt lớp vi tính) là phương pháp xét nghiệm phát hiện viêm phổi do phế cầu được sử dụng khi nghi ngờ viêm phổi do phế cầu khuẩn có diễn biến phức tạp hoặc hình ảnh X-quang chưa đủ rõ ràng. So với X-quang, chụp CT cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cấu trúc phổi, giúp bác sĩ phát hiện chính xác các ổ viêm, mức độ lan rộng của tổn thương, cũng như những biến chứng liên quan như áp xe phổi, tràn dịch màng phổi hoặc hạch bạch huyết to.

CT phổi còn cho phép đánh giá rõ đường thở (khí quản, phế quản), xác định xem viêm phổi có liên quan đến các vấn đề trong đường thở hay không, đồng thời phát hiện các tổn thương nhỏ mà X-quang có thể bỏ sót. Ngoài ra, chụp CT còn hỗ trợ phân biệt viêm phổi do phế cầu với các bệnh lý phổi khác như ung thư, lao, dị tật bẩm sinh hoặc các tổn thương phổi không điển hình.

Đo nồng độ oxy trong máu

Đo nồng độ oxy trong máu (SpO₂) giúp đánh giá mức độ thiếu oxy do tổn thương phổi. Tuy không trực tiếp xác định nguyên nhân gây viêm phổi, SpO₂ đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá mức độ nặng và hướng dẫn điều trị.  Chỉ số SpO2 bình thường là 95 - 100%. Việc đo độ bão hòa oxy mạch giúp bác sĩ phát hiện sớm tình trạng giảm oxy máu, từ đó đánh giá mức độ tổn thương phổi, phân loại mức độ nặng và chỉ định can thiệp kịp thời như thở oxy hoặc hỗ trợ hô hấp. Đặc biệt, ở những trường hợp viêm phổi tiến triển nặng, chỉ số SpO₂ giảm sâu là tiêu chí đánh giá viêm phổi nặng, cần nhập viện hoặc chuyển khoa hồi sức tích cực.

Nội soi phế quản phát hiện viêm phổi do phế cầu

Nội soi phế quản là phương pháp hiện đại giúp bác sĩ quan sát trực tiếp bên trong đường dẫn khí và phổi. Nhờ đó bác sĩ có thể phát hiện các tổn thương do viêm phổi do phế cầu khuẩn. Thủ thuật này sử dụng một ống mềm nhỏ có gắn camera và nguồn sáng, được đưa qua mũi hoặc miệng vào sâu trong phế quản/ Xét nghiệm này cho phép kiểm tra kỹ lưỡng niêm mạc, phát hiện các vùng viêm đỏ, sung huyết, dịch tiết bất thường hoặc mủ trong phế quản. Phương pháp này đặc biệt hữu ích trong các trường hợp viêm phổi khó chẩn đoán, không đáp ứng điều trị hoặc tổn thương không rõ nguyên nhân trên hình ảnh X-quang.

Viêm phổi do phế cầu là một trong những bệnh lý nguy hiểm, có thể gây biến chứng nghiêm trọng. Chủ động tiêm vắc xin phế cầu là biện pháp hiệu quả nhất giúp giảm nguy cơ mắc viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa và nhiều bệnh lý nguy hiểm khác. Bạn có thể đến các Trung tâm Tiêm chủng Long Châu trên toàn quốc để được tư vấn về loại vắc xin phù hợp.

Xét nghiệm viêm phổi do phế cầu khuẩn là một công cụ quan trọng trong việc chẩn đoán bệnh. Căn cứ vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị kịp thời và hiệu quả. Việc chẩn đoán viêm phổi do phế cầu sớm và điều trị đúng cách sẽ giảm thiểu biến chứng và tăng khả năng phục hồi cho bệnh nhân.