Thắc mắc: Viêm phổi do phế cầu là gì? Có nguy hiểm không?

Nghiên cứu đáng báo động do Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thực hiện nhấn mạnh rằng bệnh viêm phổi, chủ yếu do vi khuẩn phế cầu gây ra, là bệnh truyền nhiễm hàng đầu gây tử vong ở trẻ em. Điều này không chỉ đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ em mà còn là gánh nặng to lớn cho gia đình, xã hội và ngành y tế. Nhận thức được mức độ nghiêm trọng của tình hình, Liên minh toàn cầu phòng chống bệnh viêm phổi ở trẻ em đã khẩn trương kêu gọi hành động để loại bỏ tử vong do căn bệnh hoàn toàn có thể phòng ngừa được này vào năm 2030.

Viêm phổi do phế cầu là gì?

Viêm phổi phế cầu khuẩn là căn bệnh do vi khuẩn phế cầu khuẩn gây ra. Đây là một dạng bệnh nhiễm trùng đường hô hấp rất đáng lo ngại, chủ yếu ảnh hưởng đến phổi. Hậu quả của bệnh viêm phổi do phế cầu là người bệnh sẽ bị tổn thương phổi, viêm nhiễm và nhiều biến chứng khác nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân viêm phổi phế cầu

Viêm phổi do phế cầu khuẩn chủ yếu do Streptococcus pneumoniae gây ra, một loại vi khuẩn gram dương thường được tìm thấy trong vòm họng của những người khỏe mạnh. Điều đáng ngạc nhiên là có tới 50% trẻ khỏe mạnh mang vi khuẩn này trong vòm họng, âm thầm chờ điều kiện thuận lợi để gây bệnh.

Những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như trẻ em dưới 5 tuổi, người già, những người có khả năng miễn dịch bị suy giảm, những người suy dinh dưỡng hoặc những người mắc bệnh mãn tính, đặc biệt dễ mắc các bệnh do phế cầu khuẩn, bao gồm cả viêm phổi. Các chuyên gia nhấn mạnh rằng các bệnh phế cầu khuẩn xâm lấn (như viêm màng não, nhiễm trùng huyết và viêm phổi) có tỷ lệ tử vong cao và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng lâu dài. Các bệnh nhiễm khuẩn phế cầu không xâm lấn bao gồm viêm phổi và viêm tai giữa cũng có tỷ lệ mắc cao và ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của người lớn cũng như sự phát triển và tương lai của trẻ nhỏ.

Triệu chứng viêm phổi do phế cầu khuẩn

Các triệu chứng của viêm phổi do phế cầu khuẩn giống như các triệu chứng của các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp do vi rút và vi khuẩn thông thường khác. Khi vi khuẩn phế cầu xâm nhập vào phổi và gây viêm phổi, bệnh nhân sẽ có các biểu hiện cấp tính, bao gồm sốt cao, đau ngực và ho dai dẳng.

Ở trẻ nhỏ, diễn tiến của viêm phổi có thể nặng, biểu hiện ban đầu thường là ho nhiều, sốt cao, quấy khóc, bú khó, thở nhanh (40 - 50 lần/phút). Viêm phổi nặng ở trẻ sơ sinh thậm chí có thể dẫn đến suy hô hấp, cần hỗ trợ máy thở và làm tăng thêm các rủi ro liên quan.

Ở người lớn, viêm phổi do phế cầu có biểu hiện sốt cao, ho dữ dội, ớn lạnh, đau ngực, nhức đầu, cứng gáy, đau tai. Trong một số trường hợp, tình trạng này có thể dẫn đến tổn thương lâu dài và trong trường hợp nghiêm trọng, thậm chí tử vong.

Hiểu được mức độ nghiêm trọng của viêm phổi do phế cầu khuẩn và tác động của nó đối với mọi người ở mọi lứa tuổi, cần phải nâng cao nhận thức và thực hiện hành động quyết đoán để ngăn ngừa, chẩn đoán và điều trị căn bệnh có khả năng đe dọa đến tính mạng này. Bằng cách cập nhật thông tin và ưu tiên can thiệp y tế kịp thời, chúng ta có thể bảo vệ sức khỏe phổi và sức khỏe tổng thể của mình.

Đường lây truyền của viêm phổi do phế cầu khuẩn

Điều làm cho phế cầu khuẩn trở nên phổ biến trong cộng đồng là bản chất rất dễ lây lan của chúng. Loại vi khuẩn quỷ quyệt này có thể dễ dàng truyền từ người này sang người khác qua không khí, chủ yếu khi người nhiễm bệnh hắt hơi hoặc ho. Trong môi trường đông đúc, chẳng hạn như lớp học hoặc không gian chật chội, vi khuẩn phế cầu khuẩn có thể tồn tại, tạo điều kiện cho nó xâm nhập vào cơ thể và gây ra sự phát triển của bệnh viêm phổi.

Thống kê cho thấy, phế cầu hiện là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi, chiếm khoảng 30 - 50% tổng số ca viêm phổi. Tỷ lệ mắc bệnh phế cầu khuẩn đặc biệt tập trung ở nhiều nhóm tuổi khác nhau, bao gồm trẻ em dưới 5 tuổi và người từ 54 - 64 tuổi. Hơn nữa, dân số cao tuổi, đặc biệt là những người trên 85 tuổi, phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn.

Mặc dù viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, nhưng một số cá nhân dễ mắc bệnh hơn do nhiều yếu tố khác nhau. Trẻ em dưới 5 tuổi, người già và những người mắc bệnh mãn tính như bệnh tim, bệnh phổi, bệnh gan, suy thận, tiểu đường, HIV/AIDS, nghiện rượu hoặc ung thư dễ bị khuất phục trước tác hại của phế cầu khuẩn, vi khuẩn. Sự hiện diện của các tình trạng mãn tính tiềm ẩn có thể làm trầm trọng thêm mức độ nghiêm trọng của bệnh phế cầu khuẩn, dẫn đến sức khỏe tổng thể xấu đi và nguy cơ tử vong cao ở những nhóm dễ bị tổn thương này.

Hiểu rõ về đường lây truyền của bệnh viêm phổi do phế cầu là rất quan trọng để chủ động có các biện pháp bảo vệ chính mình và người thân. Bằng cách áp dụng các biện pháp phòng ngừa, chúng ta có thể hạn chế hiệu quả sự lây lan của căn bệnh truyền nhiễm này và giảm thiểu những hậu quả tàn khốc có thể xảy ra.

Biến chứng của bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn

Viêm phổi do phế cầu đáng lo ngại vì diễn tiến nhanh chóng, thường dẫn đến những hậu quả đe dọa đến tính mạng và để lại những di chứng lâu dài sau đó. Ngay cả trong những trường hợp phục hồi may mắn xảy ra, các biến chứng vẫn có thể phát sinh, gây khó khăn hơn nữa cho sức khỏe của bệnh nhân. Không thể đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng của những biến chứng này, vì chúng có thể bao gồm các tình trạng suy nhược như mù, điếc, tê liệt và chậm phát triển trí tuệ. Những biến chứng này gây thiệt hại nặng nề cho những người bị ảnh hưởng và gia đình họ, làm thay đổi chất lượng cuộc sống của họ và cần được chăm sóc và hỗ trợ lâu dài.

Tại Việt Nam, nơi gánh nặng của bệnh viêm phổi rất lớn, khoảng 2,9 triệu trẻ em được chẩn đoán mắc bệnh viêm phổi mỗi năm và đáng buồn là khoảng 4.000 trẻ em đã tử vong vì căn bệnh này. Các biến chứng tại chỗ và ở xa liên quan đến viêm phổi do phế cầu khuẩn góp phần vào tác động tàn phá của nó đối với sức khỏe cộng đồng và toàn xã hội.

Các biến chứng tại chỗ của viêm phổi phế cầu khuẩn

Tràn dịch màng phổi

Sự tích tụ chất lỏng trong khoang màng phổi, dẫn đến khó chịu ở ngực, khó thở và các biến chứng tiềm ẩn nếu không được điều trị.

Tràn dịch màng ngoài tim

Sự tích tụ chất lỏng trong túi màng ngoài tim bao quanh tim, có khả năng làm suy giảm chức năng tim và gây ra các biến chứng như chèn ép tim.

Các biến chứng xa

Viêm màng não

Viêm màng bảo vệ bao phủ não và tủy sống, dẫn đến các triệu chứng thần kinh nghiêm trọng và các biến chứng lâu dài tiềm ẩn.

Viêm khớp nhiễm trùng

Viêm khớp do vi khuẩn xâm nhập gây đau nhức, sưng tấy và hạn chế vận động.

Viêm mắt

Viêm phổi do phế cầu khuẩn có thể dẫn đến các biến chứng về mắt, bao gồm viêm kết mạc và các tình trạng nghiêm trọng hơn có thể ảnh hưởng đến thị lực.

Viêm phúc mạc

Viêm phúc mạc, niêm mạc khoang bụng, có thể gây đau bụng dữ dội và cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.

Điều quan trọng cần lưu ý là bệnh viêm phổi phế cầu do vi khuẩn Streptococcus pneumoniae gây ra không chỉ lây lan nhanh và gây bệnh nặng với diễn tiến phức tạp mà còn có biểu hiện kháng kháng sinh. Sự kháng thuốc này đặt ra những thách thức đáng kể trong việc điều trị và cứu sống một cách hiệu quả, gây áp lực to lớn lên ngành y tế và toàn xã hội. Do đó, việc khám phá các biện pháp thay thế để phòng ngừa, phát hiện sớm và điều trị toàn diện để chống lại mối đe dọa ngày càng tăng của kháng kháng sinh ngày càng trở nên quan trọng.

Phòng ngừa bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn

Trước khi có vắc-xin, các bệnh do phế cầu khuẩn, đặc biệt là viêm phổi, đã gây ra gánh nặng lớn cho cộng đồng. Trẻ em bị bệnh tật và đau đớn kéo dài, trong khi người lớn bị giảm năng suất lao động. Các trường hợp nghiêm trọng thường dẫn đến tử vong, trong khi ngay cả những người đã hồi phục cũng phải đối mặt với sự mất mát về thời gian, tiền bạc và sức khỏe tinh thần, trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội nói chung.

Các bác sĩ chuyên khoa nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tạo môi trường sống trong lành, không khói bụi, ô nhiễm để bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn phế cầu và các bệnh do chúng gây ra. Ngoài ra, đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ và khuyến khích nuôi con bằng sữa mẹ trong ít nhất 6 tháng đầu đời của trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa nhiễm trùng phế cầu khuẩn. Sữa mẹ cung cấp các kháng thể thiết yếu giúp tăng cường hệ thống miễn dịch của trẻ sơ sinh, bảo vệ chống lại các bệnh khác nhau, bao gồm cả những bệnh do vi khuẩn phế cầu gây ra.

Tiêm vắc-xin phòng phế cầu khuẩn là biện pháp hiệu quả cao để bảo vệ mọi người, đặc biệt là trẻ em, người lớn và người già khỏi các bệnh mãn tính nguy hiểm. Tại Việt Nam hiện có 2 loại vắc xin ngừa phế cầu cho cả trẻ em và người lớn. Vắc xin Synflorix (của Bỉ) được tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi, trong khi vắc xin Prevenar 13 (cũng của Bỉ) có thể tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi và cũng thích hợp cho người lớn.

Điều quan trọng cần lưu ý là những người trên 5 tuổi, người lớn, người già và những người mắc bệnh mãn tính chưa được tiêm vắc-xin phế cầu khuẩn vẫn có thể được tiêm vắc-xin Prevenar 13, tuân theo lịch tiêm chủng khuyến cáo với một liều duy nhất.

Tóm lại, bệnh viêm phổi do phế cầu là căn bệnh không thể chủ quan và xem thường bởi đây là bệnh truyền nhiễm, rất dễ lây lan. Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh sẽ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Bằng cách ưu tiên phòng ngừa và đảm bảo tiêm chủng kịp thời, chúng ta có thể chủ động bảo vệ bản thân và cộng đồng khỏi tác động tàn phá của bệnh viêm phổi do phế cầu khuẩn. Nâng cao nhận thức, thúc đẩy các thói quen sống lành mạnh và cập nhật thông tin về tiêm chủng là những bước cần thiết để xây dựng một tương lai khỏe mạnh hơn cho tất cả mọi người.

Xem thêm: Viêm phổi thùy ở trẻ em: Dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa