Cách nhận biết các loại ong và phương pháp sơ cứu khi không may bị ong đốt

Khi bị ong đốt, cơ thể có thể gặp phải nhiều biến chứng nguy hiểm như sốc phản vệ, vỡ hồng cầu, rối loạn đông máu, tổn thương cơ và suy giảm chức năng thận nghiêm trọng. Nếu không được xử lý kịp thời, nạn nhân có thể rơi vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc nhận diện các loại ong và nắm rõ cách sơ cứu khi bị ong đốt là vô cùng quan trọng. Dưới đây là những thông tin cần thiết giúp bạn xử lý đúng cách để hạn chế rủi ro và bảo vệ sức khỏe.

Dấu hiệu để nhận biết các loại ong

Ong thường xây tổ ở những nơi có điểm tựa như cành cây, mái nhà hoặc các vị trí cao ráo, an toàn. Mỗi đàn ong có số lượng cá thể khác nhau, dao động từ vài chục con như ong đất, vài trăm con như ong vò vẽ và thậm chí có thể lên đến hàng chục nghìn con như ong mật. Việc nhận diện chính xác loài ong đã tấn công sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương án điều trị phù hợp. Dưới đây là cách nhận biết một số loài ong phổ biến.

Họ ong vò vẽ (lông trơn)

Nhóm này bao gồm các loại ong như ong vò vẽ, ong đất và ong vàng. Điểm chung của chúng là ngòi nọc trơn, không có ngạnh, cho phép chúng đốt nhiều lần mà không bị mất ngòi.

• Ong vò vẽ: Loài này chủ yếu ăn côn trùng và ấu trùng nhện. Chỉ những con ong thợ mới tấn công người và động vật khi tổ bị xâm phạm hoặc đe dọa. Ong vò vẽ đặc biệt bị thu hút bởi quần áo có màu sắc sặc sỡ, nước hoa hoặc khi con người có hành động chạy trốn sau khi vô tình chọc phá tổ ong.
• Ong đất: Tên khoa học của loài này là Vespa nigrithorax, còn được gọi là ong bắp cày. Chúng có kích thước lớn, thân màu đen điểm thêm chấm vàng, phần cuối bụng có màu nâu. Đầu và ngực phủ nhiều lông tơ màu nâu vàng, râu nhẵn và có màu nâu nhạt. Chúng thường làm tổ gần mặt đất, trong các bụi cây hoặc đống gỗ mục.
• Ong vàng: Loài này có thân hình thon dài, toàn bộ cơ thể có màu vàng. Chúng thường xây tổ trên cây hoặc dưới mái nhà tranh.

Việc nhận biết các loại ong sẽ giúp bạn có biện pháp phòng tránh hiệu quả, đồng thời hỗ trợ quá trình xử lý khi bị ong đốt để giảm thiểu nguy hiểm đến sức khỏe.

Họ ong mật (lông xù)

Nhóm này bao gồm ong mật, ong nghệ và ong bầu. Khác với ong vò vẽ, ong thuộc họ này ngòi nọc có ngạnh, sau khi đốt, ngòi sẽ mắc lại trên da nạn nhân, khiến ong bị chết và chỉ có thể đốt một lần duy nhất.

• Ong mật: Loài này có phần đầu và lưng phủ lông xù, trên bụng có các khoanh nâu xen kẽ khoanh đen.
• Ong nghệ: Loài ong này có đầu và lưng phủ lông xù, vùng cổ và phần lưng trên có màu vàng nghệ, cánh cũng có sắc vàng nghệ đặc trưng.
• Ong bầu: Ong bầu có thân hình to tròn, bay chậm và phát ra âm thanh ù ù đặc trưng. Toàn bộ cơ thể được phủ một lớp lông mềm mại.

Khi đưa người bị ong đốt đến bệnh viện, bác sĩ cần biết chính xác các loại ong đã tấn công để có hướng điều trị phù hợp. Vì vậy, chúng ta cần phải chú ý đến cách nhận diện các loại ong, trang bị kiến thức sơ cứu khi bị ong đốt và áp dụng các biện pháp phòng tránh để bảo vệ bản thân và gia đình.

Ong đốt sẽ nguy hiểm ra sao?

Nọc độc của ong vò vẽ là một hợp chất có tính axit cực kỳ nguy hiểm, có thể gây ra các phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ, tan máu, vỡ hồng cầu, rối loạn đông máu, tổn thương cơ và suy thận nghiêm trọng. Nếu không được xử lý kịp thời, nạn nhân có thể rơi vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng. Ong mật có ngòi đốt hình răng cưa, khi tấn công, ngòi nọc sẽ mắc lại trong da và để lại nọc độc tại vết thương. Nếu không lấy ngòi đúng cách, nọc độc có thể bị bóp sâu hơn vào cơ thể, làm tăng mức độ nguy hiểm. Trong số các loại ong, ong đất (hay còn gọi là ong bắp cày), ong vàng và ong vò vẽ được xem là độc tính cao nhất.

Ngộ độc nọc ong là tình trạng nhiễm độc toàn thân do các độc tố trong nọc ong xâm nhập vào cơ thể, gây tổn thương tế bào, phá hủy cơ và làm tắc ống thận. Nọc của ong vò vẽ còn chứa độc tố từ tuyến giáp, gây đau nhức và sưng viêm tại vị trí bị đốt. Nếu bị đốt nhiều, cơ thể có thể bị suy đa cơ quan, thậm chí chỉ một vết đốt cũng có thể dẫn đến tiêu cơ vân cấp hoặc sốc phản vệ. Với những người có cơ địa dị ứng, phản ứng có thể diễn ra nghiêm trọng và có nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Các triệu chứng của sốc phản vệ bao gồm nổi mẩn đỏ, ngứa ngáy, da tái nhợt hoặc ửng đỏ, khó thở, sưng lưỡi và cổ họng, mạch đập nhanh nhưng yếu, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, chóng mặt, thậm chí mất ý thức. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào trên, cần nhanh chóng đưa nạn nhân đến cơ sở y tế để được cấp cứu kịp thời.

Cách sơ cứu khi không may bị ong đốt

Việc nhận biết các loại ong để phòng tránh chúng là chưa đủ, sau đây là cách sơ cứu khi không may bị chúng đốt mà bạn nên biết:

Khi bị ong đốt, việc xử lý đúng cách ngay từ đầu sẽ giúp hạn chế độc tố lan rộng và giảm nguy cơ biến chứng. Nếu ngòi ong còn mắc lại trên da, hãy dùng vật cứng như cạnh thẻ nhựa hoặc nhíp để khều nhẹ và lấy ra, tuyệt đối không dùng tay nặn ép vì có thể khiến nọc độc thấm sâu hơn. Sau đó, rửa sạch vùng bị đốt bằng xà phòng và nước ấm để loại bỏ vi khuẩn, đồng thời chườm lạnh lên vết thương nhằm giảm đau, giảm sưng. Trong trường hợp nạn nhân có biểu hiện nổi mề đay, mệt mỏi, tay chân lạnh, tiểu ít hoặc bị ong vò vẽ đốt hơn 10 vết, cần đưa ngay đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm.

Ngoài ra, để phòng tránh bị ong đốt, bạn nên cẩn trọng khi đến những khu vực có nhiều cây cối như vùng quê, rừng núi. Tránh mặc quần áo sặc sỡ, không sử dụng nước hoa có mùi hương quá mạnh vì có thể thu hút ong. Khi tham gia các hoạt động ngoài trời như leo trèo, hái trái cây, cần chú ý quan sát kỹ để không vô tình chạm vào tổ ong, tránh gây kích động khiến chúng tấn công. Nếu phát hiện tổ ong gần khu vực sinh hoạt, nên báo cho người có chuyên môn để xử lý thay vì tự ý tiếp cận, nhằm đảm bảo an toàn cho bản thân và những người xung quanh.

Việc nhận biết các loại ong và nắm vững cách sơ cứu khi bị ong đốt không chỉ giúp giảm thiểu nguy cơ biến chứng mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe và tính mạng. Ong có thể tấn công bất ngờ, đặc biệt khi con người vô tình xâm phạm lãnh thổ của chúng. Vì vậy, bạn nên trang bị kiến thức về các loại ong, cách phòng tránh cũng như xử lý đúng cách khi bị đốt là vô cùng quan trọng.