Cấu tạo kì diệu và công dụng của nước mắt

Nước mắt là một cách để truyền đạt những tình cảm không thể diễn tả bằng lời nói. Nó có thể là biểu hiện của niềm vui hoặc nỗi buồn, sự đau khổ hay sự bất lực. Ngoài ra, nước mắt còn có vai trò rất lớn trong việc bảo vệ sức khoẻ cho đôi mắt.

Thành phần của nước mắt và vai trò đối với sức khỏe

Nước mắt được tạo thành bởi những gì?

Nước mắt được hình thành trong tuyến lệ, nằm ở góc ngoài của mí mắt. Những tuyến này sử dụng một số thành phần từ huyết tương của bạn để tạo ra nước mắt. Các thành phần cơ bản của nước mắt bao gồm:

• Nước.
• Chất điện giải như natri, kali, clorua, bicarbonate, magiê và canxi. Đây là những chất góp phần làm cho nước mắt có vị mặn.
• Protein như lysozyme, lactoferrin, lipocalin và IgA. Nước mắt chỉ chứa khoảng 1/10 lượng protein có trong huyết tương.
• Lipid.
• Mucins (dịch nhầy).

Vai trò của nước mắt

Nước mắt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe. Nó giữ cho bề mặt mắt sạch sẽ, ẩm ướt và bảo vệ chống lại những sự tổn thương. Tuy nhiên, mặc dù nó trông giống nước thường, nhưng thực tế nước mắt của chúng ta có cấu trúc phức tạp. Nước mắt bao gồm chất nhầy, nước và dầu - mỗi thành phần đều đóng vai trò quan trọng đối với mắt.

• Chất nhầy: Là lớp bảo vệ bề mặt mắt, giúp kết nối nước mắt với mắt. Nếu thiếu chất nhầy, các đốm khô có thể hình thành trên giác mạc, một cấu trúc trong suốt giống như mái vòm ở mặt trước của mắt.
• Nước: Thực chất là một dung dịch muối chứa nhiều loại vitamin và khoáng chất quan trọng cho sự hoạt động bình thường của tế bào. Những chất dinh dưỡng này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và chức năng bình thường của lớp tế bào bề mặt mắt.
• Dầu: Ngăn chặn sự bay hơi của nước mắt. Một số người không sản xuất đủ dầu (hoặc sản xuất quá nhiều dầu), hoặc dầu không ổn định, điều này có thể làm cho nước mắt bay hơi quá nhanh và gây khô mắt.

Nước mắt còn chứa một chất kháng sinh tự nhiên được gọi là lysozyme, giúp chống lại vi khuẩn và virus, duy trì sự khỏe mạnh của bề mặt mắt.

Cuối cùng, vì giác mạc không có mạch máu, nước mắt là phương tiện để cung cấp chất dinh dưỡng cho các tế bào tại đây.

Các loại nước mắt

Chất kích thích dẫn đến phản xạ của nước mắt

Khi mắt bị kích ứng, nước mắt sẽ tự động được sản xuất để loại bỏ các chất lạ, ví dụ như hơi từ củ hành, nước hoa mạnh, hay mùi hương cay. Những giọt nước mắt này cũng có thể xuất hiện khi chúng ta bị chói sáng hoặc khi mắt bị kích thích bởi nhiệt độ cao, hoặc thậm chí khi lưỡi và miệng bị kích thích. 

Nước mắt cũng có liên quan đến các hành động như nôn mửa, ho và ngáp. Nước mắt phản xạ được sản xuất với số lượng lớn hơn so với nước mắt thông thường, tuy nhiên, cả hai đều có chung mục đích là bảo vệ mắt.

Nước mắt của cảm xúc

Những giọt nước mắt liên quan chặt chẽ đến nhiều trạng thái cảm xúc, thường xuất phát từ căng thẳng tinh thần, sự tức giận, nỗi đau khổ, đau đớn về thể xác hoặc sự chịu đựng uất ức. Không chỉ giới hạn trong những cảm xúc tiêu cực, con người cũng khóc khi trải qua niềm hạnh phúc tột đỉnh, như khi xem một tiết mục hài hước và cười nhiệt tình. 

Khi rơi nước mắt do cảm xúc, thường đi kèm với đỏ mặt, tiếng khóc và rối bật như ho, thở không đều, đôi khi là co thắt toàn bộ phần trên cơ thể và run bần bật.

Nước mắt cảm xúc có hàm lượng protein cao hơn so với nước mắt phản xạ gây ra bởi tác động vật lý. Nước mắt khi khóc do xúc động cũng chứa nhiều hormone hơn, bao gồm prolactin, hormone vỏ thượng thận và leucine enkephalin. Nhờ việc loại bỏ các hormone căng thẳng, khóc là một phản ứng tích cực khi chúng ta đối mặt với nhiều áp lực. Nước mắt cảm xúc được tạo ra để ổn định tâm trạng càng nhanh càng tốt, cùng với các phản ứng thể chất như tăng nhịp tim và thở chậm lại.

Nước mắt trước khi ngủ

Trong quá trình ngủ, lượng nước và protein trong nước mắt được giảm bởi ống dẫn nước mắt (hay còn gọi là tuyến lệ), trong khi đó số lượng kháng thể tăng lên và các tế bào chống nhiễm trùng di chuyển đến túi kết mạc.

Mặc dù hiện tượng khóc khi ngủ thường xảy ra nhiều hơn ở trẻ sơ sinh và trẻ em, nhưng nó có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Có nhiều nguyên nhân có thể gây ra tiếng khóc trong khi ngủ hoặc khi thức dậy, bao gồm:

• Ác mộng;
• Cơn hoảng loạn khi ngủ;
• Sự đau buồn trước sự mất mát;
• Phiền muộn, trầm cảm;
• Căng thẳng và lo lắng;
• Đau mãn tính;
• Dị ứng.

Nước mắt ở người lớn tuổi

Đôi khi, hệ thống ống dẫn nước mắt của chúng ta không sản xuất đủ nước mắt hoặc nước mắt không đạt chất lượng đủ để duy trì độ bôi trơn của mắt. Tình trạng này được gọi là khô mắt và ảnh hưởng đến nhiều người, đặc biệt là phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh do thay đổi hormone. Nguy cơ mắc bệnh khô mắt tăng lên khi lão hóa. Trong quá trình già đi, khả năng tiết ra nước mắt giảm và các tuyến lệ tiếp tục giảm cung cấp các protein cho nước mắt.

Những sự thật thú vị về nước mắt

Chảy nước mắt có thể là một biểu hiện của hội chứng khô mắt

Đây một tình trạng phổ biến xảy ra khi lượng nước mắt không đủ để bôi trơn mắt, gây cảm giác rát hoặc cộm mắt. Mặc dù có vẻ kỳ lạ, nhưng thật sự, khô mắt thường đi kèm với chảy nước mắt như một phản ứng tự nhiên đối với sự không thoải mái.

Bạn không cần lo lắng về việc cạn hết nước mắt

Theo Học viện Nhãn khoa Hoa Kỳ, con người tiết ra khoảng 56 - 113 lít nước mắt mỗi năm. Mặc dù sản xuất nước mắt có thể giảm do một số yếu tố như sức khỏe và tuổi tác, nhưng bạn không thể thực sự cạn kiệt nước mắt.

Nước mắt chảy xuống mũi và cổ họng

Mắt và mũi của bạn có một hệ thống kết nối với nhau. Khi tuyến lệ tiết ra nước mắt, nước mắt sẽ chảy qua xương mũi và sau đó vào mũi, rồi chảy xuống cổ họng. Khi bạn khóc, nước mắt sẽ kết hợp với chất nhầy trong mũi. Đó là lý do tại sao bạn cũng có thể chảy nước mũi khi khóc.

Thật sự có hiện tượng "nước mắt cá sấu"

Thuật ngữ "nước mắt cá sấu" được sử dụng để miêu tả việc ai đó giả vờ khóc. Cụm từ này có nguồn gốc từ một truyền thuyết rằng cá sấu khóc khi ăn thịt người. Theo một nghiên cứu năm 2007, thực tế là cá sấu có thể khóc khi chúng ăn, nhưng nguyên nhân của hiện tượng này vẫn chưa được hiểu rõ.

Trẻ sơ sinh không tiết ra nước mắt khi khóc

Lý do là do tuyến lệ của trẻ chưa phát triển đầy đủ. Trong tháng đầu tiên sau khi sinh, trẻ có thể khóc mà không tiết ra nước mắt. Một số trẻ cũng có thể gặp tắc nghẽn ống dẫn nước mắt. Trong những trường hợp này, trẻ chỉ có thể tiết nước mắt từ một bên hoặc thậm chí không tiết ra nước mắt.

Động vật có thể rơi nước mắt, nhưng không có liên quan đến cảm xúc

Động vật tiết nước mắt để bôi trơn và bảo vệ mắt. Mặc dù chúng có thể rơi nước mắt khi phản ứng với chất kích thích hoặc bị tổn thương, nhưng không có liên quan đến cảm xúc như con người.

Phụ nữ thường khóc nhiều hơn nam giới

Nguyên nhân chính chưa được biết chính xác, nhưng điều này có thể liên quan đến việc nam giới có ống dẫn nước mắt nhỏ hơn. Ngoài ra, giọt nước mắt do cảm xúc chứa prolactin, một hormone thúc đẩy sự sản xuất sữa mẹ. Phụ nữ có nồng độ prolactin cao hơn nam giới khoảng 60%.

Tóm lại, nước mắt là một chất cần thiết được cơ thể tạo ra để bảo vệ mắt và duy trì thị lực khỏe mạnh. Nước mắt cũng có các chức năng khác như phản ứng với kích thích từ bên ngoài hoặc thể hiện một cảm xúc cụ thể. Nếu bạn gặp bất kỳ vấn đề nào liên quan đến nước mắt hoặc cảm thấy mắt khô, hãy tham khảo các chuyên gia y tế để được đánh giá và điều trị.